Buś négar
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Un buś négar l'è na regiòṅ dal spasitèmp c'n un camp gravitasiunàł acsè fòrt che gnint da 'l sò intéran a pōl saltàr fóra, gnanc la luś. La śveltésa 'd fuga da 'n buś négar la gh'arév da èsar più granda dla śveltésa dla luś ma qvést chè 'l è 'n quèl impusìbil parchè 'l è 'n lìmit ch'a n s pōl minga pasàr dònca gnanc na partisèla 'd matèria o 'd energìa la pōl śluntanàr-as da 'n buś négar. Gl'ugèt celèst ch'i gh'ìsan da pasàr-ag davśèṅ i èṅ tirâ dènt'r a 'l buś négar par via dla sò masa dimóndi élta.
I buś négar i s fórman dal vòlti quànd na stéla la mōr e la matèria, invéci 'd èsar sparpajàda via, la s mùcia sù in dal sò sèntar. La superfìsi dal buś, ciamàda anc uriśònt di evènt, 'l è 'l cunfîṅ estéran 'd in dua la matèria la taca a ès'r aspiràda dèntar par via dla fòrsa 'd gravità. A s créd ch'in tut al galàsi a gh sia almànc un buś négar.
Al tèrmin „buś négar“ 'l è stâ invintâ da 'l fìśig John Archibald Wheeler méntar prima a s dascurìva 'd „stéla scura“ (dark star) o 'd „stéla négra“ (black star).
Al categurìi di buś négar i èṅ quàtar a secónda ad quànt l'è granda la sò masa: sùper-cumpàt (da 'n migliòṅ a 'n migliàrd ad vòlti qvéla dal Sōl e 'n raǵ da 0,001 a 400 UA), ad masa mèdia (mila vòlti qvéla dal Sōl e 'n raǵ cuma qvél dla Tèra), stelàr (da tri a trénta vòlti qvéla dal Sōl e 'n raǵ ad trénta km a 'l incìrca) e cic (cuma qvéla dla Luna e 'n raǵ 'd un dècim ad mm a 'l incìrca).
