Comuñón anglicana

Catedral de Canterbury

O termo anglicano e o seu derivado anglicanismo, proveñen do latín medieval ecclesia anglicana, que significa igrexa inglesa, utilízase para describir as persoas, as institucións e as igrexas, como así mesmo ás tradicións litúrxicas e conceptos teolóxicos desenvolvidos tanto pola Igrexa de Inglaterra, no particular, como polas provincias eclesiásticas da comuñón anglicana. Tamén se utiliza no referente ás igrexas anglicanas sen comuñón co Arcebispo de Canterbury, como as partícipes do Movemento Anglicano de Continuación e moitas outras completamente independentes.

A comuñón anglicana

Artigo principal: Comuñón Anglicana.

A comuñón anglicana, unha fraternidade ampla de 38 provincias autónomas e interdependentes que están en plena comuñón co Arcebispo de Canterbury, é unha das comuñóns cristiás máis numerosas do mundo, con aproximadamente 73 millóns de membros.

A Comuñón Anglicana considérase parte plena da Igrexa cristiá: unha, santa, católica e apostólica, e declárase inequivocamente Católica e Reformada, respecto diso, é interesante a frase do Deán Henry Forrester (México, 1906): «Católica, aínda que non romana e Evanxélica, aínda que non protestante».

Para moitos anglicanos, representa tamén unha forma de catolicismo non-papal, e para outros, unha forma de protestantismo sen figuras fundadoras tales como Lutero ou Xoán Calvino.

Pero na liña do anglicanismo clásico, as formulacións do teólogo isabelino do século XVI Richard Hooker en Essays on Ecclesiastical Polity, seguen expresando a identidade anglicana como prudente combinación entre estas dúas tradicións cristiás, unha Vía Media entre ambas, mediante unha aplicación balanceada de tres criterios esenciais de fe e ética:

1. A Sagrada Escritura,
2. a Tradición Eclesiástica e
3. a Razón.

O entendemento da Razón como criterio de fe e ética no anglicanismo, viuse ampliado non só aos logros da ciencia, senón á experiencia cotiá e ao sentido común das persoas e comunidades, que se enfrontan día a día á vida, en actitude de fe.

Así entón, con algunhas diferenzas de énfase doutrinal e litúrxica, as igrexas da Comuñón Anglicana manteñen a súa unidade a través, principalmente, da comuñón sacramental co Arcebispo de Canterbury, e a celebración da liturxia conforme ás diferentes versións autorizadas do Libro de Oración Común.

Valores e características salientables

Os fundamentos doutrinais do Anglicanismo, expresados no chamado Cuadrilátero Chicago-Lambeth, son catro elementos da fe cristiá, baseados nun texto do século V coñecido como Commonitorium, de San Vicente de Lerins: Id teneamus, quod ubique, quod semper, quod ab omnibus creditum est; hoc est et enim vere proprieque catholicum ("Debe terse como propiamente católico aquilo que foi crido en todas partes, sempre e por todos"), a saber:

1. A Biblia, ou as Escrituras do Antigo e do Novo Testamentos, como base da fe cristiá.
2. Os Credos Apostólico e Niceno, como resumos suficientes da fe contida na Escritura.
3. Os Sacramentos do Bautismo e a Eucaristía, como medios indispensables, externos e sensibles (instituídos por Cristo), como medios da Graza de Deus, que é interna e espiritual. Esta xerarquización non elimina os outros cinco sacramentos tradicionais que, instituídos pola Igrexa coa autoridade de Cristo, engádense aos dous primeiros.
4. A Orde Apostólica, expresado nunha tripla xerarquía de ministros ordenados: Bispos, Presbíteros e Diáconos, quen serven e capacitan os Laicos bautizados, na obra de testemuñar a Cristo na súa Paixón, Morte e Resurrección.

Estes catro elementos comprenderíanse á luz da tríade: Escritura, Tradición e Razón, que servirían como triplo criterio para discernir a fe e a ética do cristián.

Estes catro elementos establecen para os anglicanos unha orde de prioridades nos costumes e tradicións eclesiásticas, así, a Virxe María, Nai do noso Señor Xesucristo, é recoñecida como "Bendita entre as Mulleres", "Benvida por todas as xeracións" (conforme ao Evanxeo segundo San Lucas), e outórgaselle unha veneración máis ou menos intensa, segundo a tradición local que, no entanto, xamais compite coa adoración que só se tributa a Deus: ao Pai, polo Fillo, no Espírito Santo.

Entre os anglicanos non existe unha veneración de santos propiamente dita; así a todo, na medida en que a Igrexa, como Pobo de Deus, é Santa, todos os seus membros bautizados o son, non polos seus merecementos morais, senón en virtude da súa vocación. Con todo, a Igrexa honra a Deus e dálle grazas «pola Graza depositada nos seus santos, que foron luces do mundo na súa propia xeración»; deste xeito, é posible honrar, dentro da liturxia, e segundo un Calendario Eclesiástico, aos bautizados que foron heroes da fe.

Nas igrexas anglicanas existen diversas imaxes: iconas, retablos, conxuntos escultóricos e, sobre todo, vitrais; con todo, nos ambientes anglicanos adoita establecerse unha clara diferenza entre utilizar imaxes no culto (práctica xeralmente aceptada), a render culto, de calquera índole, ás imaxes. Este criterio distingue ao anglicanismo tanto das tradicións protestantes, como das católico romanas e ortodoxas, no que ao tratamento das imaxes relixiosas se refire.

A dignidade humana e a igualdade entre todas as persoas forman parte fundamental dos valores anglicanos, así o mostran as modernas redaccións dos votos bautismais nas diversas provincias da Comuñón, e tamén o exemplo de arcebispos anglicanos destacados, como o surafricano Desmond Tutu, loitador incansable pola xustiza nun país dominado por unha das formas máis severas de discriminación racial, o "Apartheid". No medio desta discriminación, o Arcebispo Tutu non só loitou polos dereitos dos africanos, senón que axudou a manter a paz desterrando o odio, foi galardoado por iso co Premio Nobel da Paz en 1984.

Outro exemplo de expresión destes valores do anglicanismo obsérvase en que, na maioría das provincias anglicanas, é canonicamente posible, desde a década de 1970, a Ordenación de mulleres ao diaconado, ao presbiterado e ao episcopado, o cal, no entanto, non deixou de crear ampla discusión entre as igrexas desta Comuñón. A primeira muller consagrada ao episcopado foi Barbara Clementine Harris, como Bispa Sufragánea de Massachusetts (Estados Unidos de América), en 1990.

A actitude dos anglicanos ante a homosexualidade, é tamén un asunto espiñoso que provocou, no seu seo, serias poxas en todo ámbito, desde a repulsión ata a máis ampla aceptación, pero o simple feito de que este tema sexa motivo de debate, mostra, non tanto a unha familia dividida, canto a unha sociedade humana sumamente cambiante, da cal o Anglicanismo é reflexo, e mostra tamén a unha comuñón eclesiástica onde é posible recoñecerse como membros aínda malia as diferenzas teolóxicas.

Aínda que as igrexas anglicanas ao longo da súa historia, non se caracterizaron por unha inclinación ás discusións acaloradas nin ás declaracións sobre moral sexual (de feito, o clero foi libre, en todas partes, desde o século XVI, para contraer matrimonio, manterse célibe ou vivir en soltaría), dous feitos históricos, na primeira década do século XXI, dispararon o debate sobre a relación entre homosexualidade e cristianismo: A autorización para a bendición das unións entre persoas do mesmo sexo, por parte da Diocese de New Westminster, da Igrexa Anglicana do Canadá, e a elección e consagración de Gene Robinson como Bispo da Diocese de New Hampshire, da Igrexa Episcopal nos Estados Unidos, posto que Robinson declarara oficialmente a súa condición homosexual ante a súa diocese, antes de ser electo.

Doutrina sobre a Igrexa e instrumentos de unidade

Para os anglicanos, a mínima expresión da Igrexa no mundo é a diocese, é dicir, a reunión das persoas bautizadas (laicos e cregos), que forman parte do Corpo Místico de Cristo nunha determinada área territorial, baixo a guía pastoral dun Bispo.

Cada bispo é o sacerdote principal da súa igrexa diocesana, preside por dereito a Santa Eucaristía, ordena e consagra os diáconos, os presbíteros (isto sempre en unión de dúas ou máis presbíteros que impoñen as mans xunto con el), e outros bispos, (igualmente, en unión de dous ou máis bispos). O Bispo preside Ex officio, todos os corpos canónicos ou de facto instituídos dentro da súa diocese, e que están integrados por cregos e laicos debidamente elixidos polo sínodo ou convención, pero non pode poñerse por encima da Constitución e Cánones da súa Diocese nin da súa Provincia eclesiástica ou Igrexa autónoma.

De acordo á tradición católica, todos os bispos anglicanos teñen o mesmo rango (son iguais entre si), salvo as diferenzas funcionais entre os bispos diocesanos e os seus axudantes, os bispos sufragáneos e coadxutores; pero todos son considerados sucesores dos apóstolos e, en canto tales, comparten, de xeito colexiado, o liderado da Comuñón Anglicana (tal cousa como a "Igrexa Anglicana", non existe senón a nivel de denominación provincial).

Un bispo anglicano actúa sempre, polo menos de dereito, coa participación do clero e os laicos en todas as decisións transcendentais, a través dos sínodos ou convencións diocesanas (anuais) ou provinciais (xeralmente trienais), sendo os bispos os pastores principais.

O líder simbólico da Comuñón Anglicana, é o Arcebispo de Canterbury, o Primus inter pares ou "primeiro entre os seus iguais".

Recensión histórica

Pre Reforma

Os anglicanos datan tradicionalmente as orixes da Igrexa de Inglaterra ata a chegada a ese país do primeiro Arcebispo de Canterbury, Santo Agostiño de Canterbury a fins do século VI. No entanto, as orixes históricas da Igrexa en Inglaterra poden remontarse a períodos máis afastados, a primeira presenza cristiá estableceuse durante a ocupación romana das Illas Británicas antes do século V, posiblemente ata desde o Século I. O primeiro mártir cristián rexistrado en Gran Bretaña, San Albano (mártir), puido vivir cara a fins do Século III ou inicios do século IV, e a súa preeminencia na haxiografía anglicana reflíctese no número de igrexas parroquiais das cales é patrón. O anglicanismo irlandés (Igrexa de Irlanda) tamén remonta as súas orixes ata o santo fundador do cristianismo irlandés (San Patricio), un cristián nacido na illa de Gran Bretaña.

Os anglicanos consideran o cristianismo celta como precursor da súa igrexa, posto que o restablecemento do cristianismo a principios do Século VI chegou a través de misioneiros irlandeses e escoceses, especialmente San Patricio e San Columba. Esta distintiva forma do cristianismo occidental permaneceu ata despois do Sínodo de Whitby desenvolvido no 664, que decidiu conformar a igrexa celta das Illas británicas aos costumes e tradicións do cristianismo romanizante contemporáneo, introducido por San Agostiño de Canterbury e outros misioneiros anglosaxóns. Con todo, a persistencia das tradicións do cristianismo celta (menos xerarquizante que o romano), xunto coa implementación das instrucións dadas polo Papa San Gregorio Magno a San Agustín para incorporar costumes e festivais pagáns na vida e práctica da Igrexa inglesa, significou que o cristianismo inglés asumise desde cedo un carácter distintivamente nativo.

Reforma

Artigo principal: Reforma en Inglaterra.

Henrique VIII de Inglaterra, por Holbein .

Aínda que os anglicanos recoñecen que o repudio á autoridade do Papa iniciada por Henrique VIII de Inglaterra conduciu á Igrexa de Inglaterra a existir efectivamente como entidade completamente separada de Roma, tamén recoñecen a súa continuidade con respecto á medieval Igrexa Pre Reforma. Completamente á parte dos seus distintivos costumes e liturxia (por exemplo o Rito de Sarum) o entramado organizacional da Igrexa de Inglaterra estaba xa establecido ao momento de efectuarse o Sínodo de Hertford (entre 672 e 673), cando todos os bispos ingleses foron capaces, por primeira vez, de actuar como un corpo, baixo a dirección do Arcebispo de Canterbury. O efecto do Estatuto Restritivo de Apelacións (Act in Restraint of Appeals) de 1533 e do Estatuto de Supremacía (Acts of Supremacy) de 1534, promulgados por Henrique VIII foi, simplemente, declarar que a Coroa de Inglaterra era «a única cabeza suprema na terra da Igrexa de Inglaterra, chamada Ecclesia Anglicana», e que o Bispo de Roma non tiña ningunha «maior xurisdición en Inglaterra que calquera outro bispo estranxeiro». O desenvolvemento posterior dos Trinta e nove artigos de relixión e a promulgación dos Estatutos de Uniformidade (Acts of Uniformity) culminaron no Acordo Relixioso Isabelino, que deu lugar a unha Igrexa que era á vez Católica e Reformada co monarca Inglés (logo Británico) como o seu Gobernador supremo.

A Reforma inglesa foi iniciada azarosamente para conseguir os obxectivos dinásticos de Henrique VIII quen, na súa procura dunha consorte que lle dese un herdeiro masculino, atopou conveniente substituír a primacía dun Papa con obxectivos políticos propios, pola supremacía da Coroa inglesa. Unha lectura minuciosa da súa lexislación inicial, limitada a cuestións de supremacía temporal e espiritual (nada de Reformas protestantes), suxire claramente que non era intención de Henrique fundar unha nova igrexa. El estaba bastante ben informado sobre a historia da Igrexa Cristiá como para saber que os privilexios eclesiásticos que el pretendía agora xa foran exercidos por outros monarcas sobre a Igrexa nos seus respectivos dominios desde a época de Constantino I o Grande.

O Anglicanismo en contexto ecuménico

Procesión da Virxe de Walsingham da Confraría Nacional Anglicana de Walsingham.

O Anglicanismo está presente hoxe principalmente nos países de fondo cultural británico, como as antigas colonias inglesas en América (Canadá, os Estados Unidos e parte das Antillas), así como Australia, algúns países do Sueste de Asia, e de África.

A Comuñón Anglicana conserva a sucesión apostólica, tamén coñecida como episcopado histórico, elemento fundamental de catolicidade. Houbo unha polémica entre anglicanos e católicos romanos a partir de tempos do Papa León XIII, quen -na Bula Apostolicae Curae de 1896, no medio da súa política antimodernista, e presionado polos xerarcas do catolicismo romano inglés-, decidiu descoñecer a validez das ordes sagradas conferidas co rito anglicano.

Singularmente, a Igrexa Ortodoxa -especialmente o Patriarcado de Antioquía-, expresou en 1922 que consideraba as ordes anglicanas como equiparables ás da Igrexa de Roma e as outras igrexas orientais.

As igrexas da Comuñón Anglicana, foron pioneiras no Ecumenismo: o diálogo fraternal, teolóxico, e de cooperación social entre os cristiáns de diversas igrexas e nomes, así como tamén no Diálogo Interrelixioso. A conferencia de Edimburgo que, en 1910, reuniu varias denominacións evanxélicas, contou tamén coa activa presenza organizativa da Igrexa de Inglaterra.

Cando en 1948 se fundou o Consello Mundial de Igrexas, coas súas filiais por varias partes do mundo, os anglicanos de todo o mundo foron os primeiros en responder e comprometérense neste diálogo.

Desde mediados do presente século, os anglicanos estiveron dispostos a proxectos de unidade cristiá que supuxeron a súa desaparición como denominación, en ben dunha unidade máis ampla con outros cristiáns.

Estes son os casos das chamadas Igrexas Unidas, como: Bangladesh, Paquistán, Norte da India, Sur da India; estas igrexas organizáronse ante a necesidade de ofrecer un testemuño de unidade aos non-cristiáns, as comunidades involucradas chegaron a importantes acordos, aceptado simultaneamente a práctica do bautismo de pícaros así como o de adultos, e un exercicio episcopal non gobernativo.

Existen Igrexas Unidas no Canadá e Australia, das cales as Igrexas anglicanas deses países non entraron a formar parte, pero ás que apoian amplamente e coas cales manteñen programas conxuntos.

A Chung-Hua-Sheng-Kung-Hui (Santa Igrexa Católica Chinesa) é un caso similar, aínda que esta cristiandade se organiza ante a esixencia do goberno de ter un só corpo representativo que respondese ante el.

As igrexas do Norte e Sur da India, Bangladesh e Paquistán, non son provincias anglicanas, pero están en comuñón coa familia anglicana, e os seus bispos teñen asento na Conferencia de Lambeth.

Galería de imaxes

• 
  Sacerdote anglicano en sotana recta.
• 
  Sacerdote anglicano en hábito coral: sotana, sobrepeliz, muceta("hood") e esclavina ("tippet")académicas.
• 
  Sacerdote anglicano en ornamentos eucarísticos: alba, casula e estola moradas.
• 
  Sacerdote anglicano con ornamentos (eucarísticos) catedralicios: sotana negra, sobrepeliz, estola e capa pluvial.

Véxase tamén

Outros artigos

• Igrexa de Inglaterra.