Fernando Lázaro Carreter

Fernando Lázaro Carreter

Biografía
Nacemento	13 de abril de 1923 Zaragoza, España
Morte	4 de marzo de 2004 (80 anos) Madrid, España
Causa da morte	síndrome de disfunción multiorgánica
Catedrático
Catedrático de universidade
Datos persoais
Educación	Universidade de Madrid Universidade de Zaragoza
Director de tese	Dámaso Alonso
Actividade
Campo de traballo	Lingüística, xornalismo e crítica literaria
Lugar de traballo	Heidelberg
Ocupación	lingüista, crítico literario, filólogo, escritor, xornalista, profesor universitario, romanista
Empregador	Universidade Complutense de Madrid Universidade de Texas en Austin Universidade de Toulouse (pt) Universidade de Heidelberg Universidade de Salamanca Universidade Autónoma de Madrid Sorbona
Membro de	Real Academia Española (1972–) Colegio Libre de Eméritos (en)
Profesores	José Manuel Blecua Teijeiro, Francisco Ynduráin Hernández, Dámaso Alonso e Eugenio Frutos (en)
Alumnos	Santiago de los Mozos
Obra
Doutorando	Miguel García-Posada (pt) , Violeta Demonte (en) , Ignacio Bosque e Soledad Varela Ortega (en)
Premios
(2003)  Premio Cidade de Alcalá (2000, 1997)  Gran Cruz de Afonso X o Sabio (1997)  doutor honoris causa pola Universidade da Coruña (1996)  Miguel Delibes Journalism Prize (en) (1994)  Menéndez Pelayo International Prize (en) (1994)  honorary doctorate of the University of La Laguna (en) (1993)  doutor honoris causa pola Universidade de Valladolid, premiado polo traballo Universidade de Valladolid (1992)  doutor honoris causa pola Universidade de Valladolid (1988)  honorary doctorate of the Autonomous University of Madrid (en) , premiado polo traballo Universidade Autónoma de Madrid (1986)  doutor honoris causa pola Universidade de Salamanca (1985)  doutor honoris causa pola Universidade de Zaragoza, premiado polo traballo Universidade de Zaragoza (1984)  premio Mariano de Cavia (1984)  doutor honoris causa pola Universidade de Zaragoza (1983)  Creu de Sant Jordi (1979)  Comendador das Artes e as Letras

Fernando Lázaro Carreter, nado en Zaragoza o 13 de abril de 1923 e finado en Madrid o 4 de marzo de 2004, foi un filólogo e profesor español director da Real Academia Española entre 1992 e 1998.

Traxectoria

Cursou o bacharelato no Instituto «Goya» de Zaragoza (1934-1941). Nas súas aulas esperta o seu amor pola literatura José Manuel Blecua Teijeiro (1913-2003), quen anos despois será catedrático de Literatura Española na Universidade de Barcelona. Realizou os Estudos Comúns na Facultade de Filosofía e Letras da Universidade de Zaragoza (1941-1943), onde foi alumno de Francisco Ynduráin Hernández (1910-1994), e estudou Filoloxía Románica na Universidade de Madrid (1943-1945). En 1947 doutorouse por esta Universidade baixo a dirección de Dámaso Alonso (1898-1990).

Logrou a cátedra de Gramática General y Crítica Literaria da Universidade de Salamanca en 1949. Foi decano da súa Facultade de Filosofía e Letras (1962-1968). Incorporouse en 1971 á Universidade Autónoma de Madrid como catedrático de Lingua Española. Desde 1978 ata 1988 foi catedrático na Universidade Complutense de Madrid. Xubilouse en 1988 como catedrático de Teoría da Literatura. Ensinou como profesor visitante en universidades de Alemaña (Heidelberg), Francia (Tolosa) e os Estados Unidos (Austin), e como profesor asociado na Sorbona (París III).

Xuntou os seus coñecementos filolóxicos e o seu interese polo xornalismo no Consello Asesor de Estilo do Departamento de Español Urxente da Axencia EFE, do que foi membro fundador. Participou activamente na redacción do seu Manual de Español Urgente (1976).

Desde 1972 ocupo a cadeira R da Real Academia Española —vacante polo falecemento de Luís Martínez Kleiser— e foi o seu director de 1992 a 1998. Preocupouse entón especialmente de financiar a institución coa creación da Fundación Pro Real Academia Española (1993). Este financiamento permitiulle afrontar novos proxectos. Cando abandonou a dirección, xa estaban moi avanzados os bancos de datos informáticos Corpus diacrónico del español (CORDE) e Corpus de referencia del español actual (CREA).

As súas cinzas repousan en Magallón (Zaragoza), localidade da que eran naturais os seus pais e coa que mantivo fortes vínculos durante toda a súa vida.

Pódese agrupar en cinco apartados: estudos lingüísticos, estudos literarios, libros de educación secundaria, artigos xornalísticos e obra teatral.

Obra

Estudos lingüísticos

• De acordo co ambiente académico da súa época de formación, a súa primeira obra é un estudo dialectal: El habla de Magallón. Notas para el estudio del aragonés vulgar (1945).
• Pronto, con todo, demostra orixinalidade nas súas formulacións. A súa tese de doutoramento, Las ideas lingüísticas en España durante el siglo XVIII (1949), constitúe unha das primeiras investigacións sobre historia das ideas lingüísticas e inicia o seu interese por unha época por aquel entón desatendida. Outra obra reseñable sobre a lingüística da Ilustración é o seu discurso de ingreso na Real Academia Española Crónica del Dicionario de Autoridades (1713-1740) (1972).

• De 1953 é a primeira edición do Diccionario de término filológicos. Tivo dúas novas edicións moi ampliadas (1963) e (1968), e múltiples reimpresións. A pesar dos anos transcorridos, continúa sendo unha obra de consulta de grande utilidade.

• En canto ás súas investigacións de gramática, incorpora na década de 1970 ao ámbito español os estudos de gramática xenerativa. Desde esta perspectiva teórica, polemiza sobre o artigo (1975) e sobre a pasiva (1975) con Emilio Alarcos Llorach (1922-1998), defensor dun estruturalismo funcionalista.

Boa parte dos seus escritos de lingüística están recollidos no seu libro Estudios de lingüística (1980).

Estudos literarios

O seu labor comprende estudos específicos sobre xéneros e autores literarios, e estudos de teoría xeral da literatura.

• En investigacións concretas ilumina, ante todo, a literatura do Século de Ouro. Destacan as compilacións de artigos Estilo barroco y personalidad creadora (1966; edición ampliada en 1974), Clásicos españois. De Garcilaso a los niños pícaros (2003) e as súas obras sobre a picaresca: «Lazarillo de Tormes» en la picaresca (1972) e a edición filolóxica La vida del Buscón llamado Don Pablos de Francisco de Quevedo (1965).

• En teoría da literatura incorpora o estruturalismo aos estudos literarios a través dos formalistas rusos e, moi especialmente, da Poética de Roman Jakobson (1896–1982). A súa contribución principal neste ámbito é a compilación Estudios de Poética (la obra en si) (1976), que se complementa con artigos posteriores, varios deles recolleitos en De poética y poéticas (1990).

Lázaro foi un reputado conferenciante. Moitos dos seus artigos literarios foron antes conferencias. Pódense escoitar as series de Comunicación y lenguaje poéticos (1982) e Hacia una moderna pedagogía de la literatura (1991), na web da Fundación Juan March.

Libros de texto de educación secundaria

• Nunha estancia de formación en Francia na década de 1950 coñece o método docente do comentario de textos. Aplícao en Cómo se comenta un texto en el bachillerato (1957), escrito en colaboración con Evaristo Correa Calderón (1899-1986). Ten un éxito inmediato entre os profesores de secundaria, pois rompe coa tradición dun estudo exclusivamente memorístico da literatura. Posteriormente, e ampliado con outros artigos, cambia o seu título a Cómo se comenta un texto literario (1974).

• Desde entón e até os seus últimos anos, escribe distintos manuais de ensino secundario de lingua e literatura españolas ben con Correa Calderón, ben con Vicente Tusón Valls (1934-1999), ben en solitario. Son os libros de texto de educación secundaria de lingua e literatura españolas máis utilizados en España nas décadas de 1960 a 1990, neles combínanse a exposición teórica cos exercicios prácticos.

Artigos xornalísticos

Pódense agrupar en dous apartados principais, os de crítica teatral e os de corrección idiomática.

• Os primeiros publícaos semanalmente na revista barcelonesa Gaceta Ilustrada e, con posterioridade, na madrileña Blanco y Negro. Salvo uns poucos que se recollen en Azaña, Lorca, Val y otras sombras (2004) non se atopan compilados en libro.

• Os artigos de corrección idiomática aparecen co epígrafe de El dardo en la palabra no diario Informaciones de Madrid en 1975, posteriormente a Axencia EFE distribúeos a distintos diarios de España e de América, e de 1999 a 2003 publícanse no diario madrileño El País, que se encarga da súa distribución en América. Lázaro reúneos en dous libros: El dardo en la palabra (1997) e El nuevo dardo en la palabra (2003). Nestes artigos critica cun ton humorístico os usos, sobre todo xornalísticos, que non se acomodan á norma culta do español. Constitúen un grande éxito que achega Lázaro ao público xeral. O valor fundamental de El dardo en la palabra consiste en alertar a poboación sobre a necesidade de facer un uso coidadoso do idioma; carece, no entanto, de todo valor normativo. Grazas a estes artigos, consegue que o emprego do idioma se converta nun asunto de discusión do público culto.

Obra teatral

• Na década de 1950 Lázaro escribe dous dramas, La señal (1952) e Un hombre ejemplar (1956). O primeiro chegouse a representar no teatro María Guerrero de Madrid (1956), aínda que con pouca asistencia de público.

• Moito máis éxito tivo a comedia La ciudad no es para mí, que publica co pseudónimo Fernando Ángel Lozano. Represéntaa o actor Paco Martínez Soria tanto no teatro (estrea en 1962 e varios anos seguidos en cartel), como nunha adaptación para o cine dirixida por Pedro Lazaga (1965). O guión cinematográfico escribírono Vicente Coello e Pedro Masó. Nalgunha ocasión, Lázaro referiuse a esta obra como «un pecado venial».

Outras obras de Fernando Lázaro Carreter

• Lázaro Carreter, F. (1958). Teatro medieval / textos íntegros en versión de Dr. D. Fernando Lázaro Carreter. Madrid: Castalia. pp. 227 p. 
• Lázaro Carreter, F.; Correa Calderón, E. (1961). Vida y obra del Fénix. Salamanca: Anaya. 
• Lázaro Carreter, F. (1961). Moratín en su teatro. Oviedo: Cuadernos de la Cátedra Feijoo. 
• Lázaro Carreter, F. (1961). Menéndez Pelayo: su época y su obra literaria. 2 vol. Contiene: Vol.1, Vida y obra de Menéndez Pelayo, Vol.2, Historia de las ideas estéticas en España (antología, introducción y notas de F. Lázaro Carreter). Salamanca: Anaya. ISBN 84-207-1304-X. 
• Lázaro Carreter, F.; Correa Calderón, E. (1968). Literatura española contemporánea. Salamanca: Anaya. pp. 348 p. 
• Lázaro Carreter, F. (1971–1972). Lengua española: historia, teoría y práctica. Salamanca: Anaya. pp. 2 v. 
• Lázaro Carreter, F.; Alarcos Llorach, E. [et al.] (1974). Literatura y educación (Encuesta). Madrid: Castalia. pp. 339 p. 
• Lázaro Carreter, F.; Tusón Valls, V. (1978). Curso de lengua española: memorándum para el profesor. Madrid: Anaya. pp. 192 p. 

Premios e distincións

Centro Cultural Fernando Lázaro Carreter no barrio madrileño de Carabanchel.

Recibe doutoramentos «honoris causa» polas universidades de Zaragoza (1985), Salamanca (1986), Autónoma de Madrid (1988), Valladolid (1993), La Laguna (1994) e A Coruña (1997).

Concedéronselle as seguintes distincións: Commandeur dans l'Ordre deas Arts et deas Lettres da República Francesa (1979), Cruz de San Jorge (1983), Medalla de ouro da cidade de Zaragoza (1997), Orde do Mérito da República Arxentina (1998), Gran Cruz de Alfonso X o Sabio (2000). E os premios:

• Premio Manuel Aznar de Xornalismo (1982)
• Premio Mariano de Cavia de Xornalismo (1984)
• Premio Aragón das Letras (1990)
• Premio Blanquerna (1993)
• Premio Internacional Menéndez Pelayo (1994)
• Premio Nacional de Xornalismo (1996)
• Premio Don Juan de Borbón (1997)
• Premio Cidade de Alcalá das Artes e as Letras (2003)

Para honrar a súa memoria a Fundación Germán Sánchez Rupérez crea o Premio Lázaro Carreter, e o Concello de Zaragoza o Premio Lázaro Carreter de Literatura Dramática. Varios centros de educación secundaria e bibliotecas españois levan o seu nome.

Obras de homenaxe universitaria a Lázaro Carreter

• Varios (1983). Serta Philologica F. Lázaro Carreter Natalem diem sexagesimun celebranti dicata. Madrid: Cátedra. 
• Varios; Santos Río, L. (Coord.) (2005). Palabras, norma, discurso. En memoria de Fernando Lázaro Carreter. Salamanca: Instituto Universitario C.E. pp. 1230 p. ISBN 84-7800-493-9. 

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Página web del CSIC dedicada a Lázaro Carreter
• Conferencias de Lázaro en la Fundación Juan March
• Breve biografía de Lázaro del Premio Aragón
• Fernando Lázaro Carreter en la Biblioteca Virtual Cervantes.
• Especial Lázaro Carreter en www.sincolumna.com
• Portal consagrado a Fernando Lázaro en la Biblioteca Virtual Cervantes