UY Scuti
| დაკვირვების მონაცემები | |
|---|---|
| ეპოქა: | J2000 |
| თანავარსკვლავედი: | ფარი |
| პირდაპირი ასვლა: | 18სთ 27წთ 36,5334წმ |
| დახრილობა: | −12გრად 27მინ 58,866სეკ |
| მანძილი: | 9500 სინათლის წელიწადი[1] |
| მასა: | 32 M☉[2] |
| რადიუსი: | 1,708 ± 192 R☉[2] |
| სპექტრული ტიპი: | M4Ia-Iab[3] [3] |
| სიკაშკაშე: | 340 000 L☉[2] |
| ზედაპირის გრავიტაცია: | −0.5 სგს (log g) |
| ტემპერატურა: | 3,365 ± 134 K[2] |
UY Scuti — წითელი ზეგიგანტი ან ჰიპერგიგანტი და პულსირებადი ცვალებადი ვარსკვლავი ფარის თანავარსკვლავედში. ის ამჟამად ცნობილთა შორის ყველაზე დიდი ვარსკვლავია და თავის ტიპის ვარსკვლავებს შორის ერთ-ერთი ყველაზე კაშკაშა. მისი საშუალო რადიუსი 1708 მზის რადიუსია, ანუ 2 378 704 272 კილომეტრი (15,9 ასტრონომიული ერთეული). აქედან გამომდინარე, მისი მოცულობა მზისას 4 982 686 912-ჯერ აღემატება. იგი 9500 სინათლის წლითაა დაშორებული დედამიწიდან, რის გამოც ერთ-ერთი უახლოესი ჰიპერგიგანტია. ის რომ მზის სისტემის ცენტრში ყოფილიყო მოთავსებული, მისი ფოტოსფერო იუპიტერის ორბიტას შთანთქავდა, მიუხედევად იმისა, რომ მისი რადიუსი მტკიცედ დაზუსტებული არაა და შესაძლებელია სატურნის ორბიტაზე დიდი იყოს.
დაკვირვებები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ვარსკვლავის სახელი UY Scuti მიუთითებს, რომ ის 38-ე ცვალებადი ვარსკვლავი იყო, რომელიც ფარის თანავარსკვლავედში იქნა აღმოჩენილი. ის მოთავსებულია რამდენიმე გრადუსით ჩრდილოეთით A ტიპის ვარსკვლავთან, რომელსაც Gamma Scuti ეწოდება. ის შეუიარაღებელი თვალით ჩანს. მიუხედავად იმისა, რომ ვარსკვლავი ძალიან კაშკაშაა, დედამიწიდან მისი მაგნიტუდა (ვარსკვლავიერი სიდიდე) 11-ია მისი „გაუქმების ზონაში“ მდებარეობისა და შორი მანძილის გამო. მისი დანახვა დიდი ბინოკლით ან პატარა ტელესკოპით შეიძლება.
მახასიათებლები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ვარსკვლავი კლასიფიცირებულია, როგორც ნახევრად რეგულარული ცვალებადი, რომლის მიახლოებითი პულსაციის პერიოდი 740 დღეა.[3][4] ვიზუალურად, ვარსკვლავი მზეზე 120 000-ჯერ კაშკაშაა ხილულ სინათლეში (მაგნიტუდა = -7,5). თუმცა, როდესაც მისი სინათლე ინფრაწითელთან ერთიანდება, იგი მზეზე 340 000-ჯერ კაშაკაა (მაგნიტუდა = -9,1), რის გამოც ერთ-ერთი ყველაზე კაშკაშა გრილი ზეგიგანტი ვარსკვლავია და ერთ-ერთი ყველაზე კაშკაშა მთელ გალაქტიკაში. მისი მასის დაკარგვის ტემპი 5,8x10−5M☉-ია - ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ცნობილ ვარსკვლავთა შორის.
ზომა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
1. მთვარე→მერკური→მარსი→ვენერა→დედამიწა
2. მთვარე→დედამიწა→ნეპტუნი→ურანი→სატურნი→იუპიტერი
3. დედამიწა→იუპიტერი→მზე→ალფა კენტავრი A→სირიუსი A
4. იუპიტერი→მზე→სირიუსი A→ვეგა→პოლუქსი→არქტური→ალდებარანი
5. მზე→ალდებარანი→რიგელი→პისტოლის ვარსკვლავი→ანტარესი A→ბეტელგეიზე→მიუ ცეფეი
6. მიუ ცეფეი→VY დიდი ქოფაკი→VX Sagittarii→UY Scuti
სხვა ზეგიგანტი ვარსკვლავების მსგავსად UY Scuti-საც გარს აკრავს უზარმაზარი დისკო და სხვა დიდი დიფუზური ვარსკვლავების მსგავსად, მასზე ზუსტი გაზომვების ჩატარება ურთულესია. ის მთლიანად სფერული არ არის, არამედ გარს აკრავს უზარმაზარი ატმოსფეროს გაუმჭვირვალე გარსები, რომელიც, დაწყვილებული დისკოს დაბნელებასთან, არასტაბილურ სიკაშკაშესთან, მასის დაკარგვის მაღალ ტემპთან და სხვა ფაქტორებთან, მისი ნამდვილი ზომის დადგენას ურთულესს ხდის. Torres et al-მა UY Scuti-ს რადიუსი გაზომა და მიიღო 1,708 ± 192 მზის რადიუსი,[2] რის გამოც ის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ვარსკვლავია, მაგრამ ეს გაზომვა დაფუძნებულია ვარსკვლავის ტემპერატურისა და სიკაშკაშის გამოთვლების არაპირდაპირ მეთოდებზე. ასეთი ვარსკვლავების საზღვრის დადგენა დაფუძნებულია როზელენდის რადიუსზე — ადგილმდებარეობა, სადაც ოპტიკური სიღრმე ერთია (ან ზოგჯერ 2/3).[5] UY Scuti-ს შემთხვევაში, მისი რადიუსი ზუსტად არ არის განსაზღვრული და შესაძლებელია სხვა მნიშვნელობა ჰქონდეს სხვადასხვა ტალღის სიგრძეზე.
UY Scuti-ს ზომა ძალიან დამაინტრიგებელი და კომპლექსურია. ვარსკვლავი ძალიან დიდი და ძალიან კაშკაშა წითელი ზეგიგანტია. ვარსკვლავის ყველაზე დიდი შეფასება (1900 მზის რადიუსი) სცდება ვარსკვლავური ევოლუციის თეორიის საზღვრებს. ამის მსგავსი ვარსკვლავები უიშვიათესია სამყაროში და 1500 კუბურ სინათლის წელიწადში შეიძლება ერთი იყოს. აქედან გამომდინარე, ისინი ზუსტად არ შეუსწავლიათ მეცნიერებს.
მასა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]UY Scuti-ს მასა ასევე საეჭვოა, ძირითადად იმიტომ, რომ მას არ ჰყავს ხილული კომპანიონი ვარსკვლავი, რომლის მასის საშუალებითაც ამ ვარსკვლავის მასა განისაზღვრებოდა ორბიტალური გაზომვებით. ვარსკვლავური ევოლუციის მოდელების დასკვნის თანახმად, წითელი ზეგიგანტის საფეხურზე მდგომი ვარსკვლავის მასა, როგორიც UY Scuti-ა, 25-50 მზის მასა იქნებოდა. ამჟამად კი უფრო დაბალი იქნება.
გარემო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ფარი-კენტავრის მკლავში მდებარეობა მიუთითებს იმაზე, რომ ეს ვარსკვლავი შესაძლოა წევრია გაერთიანება „მშვილდოსანი OB5-სა“ - ვარსკვლავთა მასიური შეჯგუფებები დედამიწიდან 7800 სინათლის წლის მოშორებით გალაქტიკის ცენტრის მიმართულებით. ეს ვარსკვლავური გაერთიანება ერთ-ერთი ყველაზე დიდია ჩვენს გალაქტიკაში, მის მერე კი მოდის „გედი OB2“. „მშვილდოსანი OB5“ ასევე მოიცავს KW Sagitarii-ს - ერთ-ერთ ყველაზე მასიურ წითელ ზეგიგანტ ვარსვკლავს, და მასიურ ნისლეულს, რომელიც ვარსკვლავთწარმომქმნელი პროცესების აქტიური რეგიონია.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ doi:10.1046/j.1365-8711.1998.02078.x
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand - ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 doi:10.1051/0004-6361/201220920
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand - ↑ 3.0 3.1 3.2 International Variable Star Index. Detail for UY Sct.
- ↑ doi:10.1086/191488
This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand - ↑ (June 1991). "The parameters R and Teff in stellar models and observations".