bab

Kurmancî

Bilêvkirin

Navdêr 1

bab nêr

(malbat) Ji herdu mirovên ku kesek jê çêbûye yê zelam.
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
Kesê ku bingehê rêbazekê daye yan jî giringtirîn kesê wê ye.
Şerefxan babê dîroka kurdî ye.

Ji wêjeya klasîk

Jêrî Ednan ta ji 'Ebdullah guhest
Bîst û yek bab in, hemî rast û durust
Hin yekî 'Ednan û Me'd û hem Nezar — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)

Bi alfabeyên din

kurdî-erebî: باب‎
kurdî-krîlî: баб

Herwiha

Dijmane

dayik

Ferhengoka malbatê

Jê

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *papa-, proto-îranî *pape-, (ihtimal e ji zimanê zarokan ku zarok pê daxwaza xwarinê dikin, bide ber pepe anku nan ya kurdî), hevreha bav ya kurmancî, bawk ya soranî (babe: babo forma gazîkirinê), بابا‎ (baba) ya farisî ku ketiye tirkî jî; pape- ya farisiya kevn, πάππας (pappas: bab, babo) û papa ya latînî ku serekaniya heman peyva bi gelek zimanên ewropî ye. Tiştekî asayî û normal e ku bab di hin devokan de bûye bav ji ber ku di kurmancî de -b ya dawîn gelek car v dibe: şeb / şev.

Bi zaravayên din

Hewramî: tat
Soranî: bawk
Kurdiya başûrî: bawg
Zazakî: pî, pêr → diq

Werger

A'ou: wa¹³, ʔa⁴³ ba⁴³
Abazayî: аба (ābā)
Abxazî: аб (āb)
Açolî: abaa
Adîgeyî: ты (tə)
Afarî: abba
Afrikaans: vader → af, pa → af
Akadî: 𒀜 (abu)
Aklanon: ama
Albanî: baba → sq n, atë → sq n, tatë → sq n
Alêwîtî: adax
Almaniya jêrîn a almanî: Vader, vader
Saksoniya jêrîn ya holendî: voa, pabbe
Almaniya Pennsylvania: Vadder n, Daadi n
Almanî: Vater → de n
Elmanîşî: Vatter n
Amharî: እባት n (ʾəbat)
Amîs: ama^; wama
Ammoniteyî: 𐤀𐤁‎ (ʾb)
Amurdag: iraba
Andî: има
Angloromanî: dad, daddarus, daddi, daddus
Apaçî:
Apaçiya rojava: tʼaah
Apaçiya deştan: t’aah (-t’á’)
Aragonî: pai → an n
Aramî:
Aramiya nû ya asûrî: ܒܵܒܵܐ‎ n (baba), ܐܲܒ݂ܵܐ‎ n (āwa), ܝܵܠܘܿܕܵܐ‎ n (yalodā)

Siryaniya klasîk: ܐܒܐ‎ n (ʾăḇā), ܝܠܘܕܐ‎ n (yālōḏā), ܒܒܐ‎ n (bābā)

Aramiya cihû: אַבָּא‎ n (ʾabbā)
Areareyî: mama
Aromanî: tatã n
Asamî: দেউতা (deuta), পিতা (pita), বাপ (bap), আব্বা (abba)
Astûrî: padre → ast n, pá → ast n
Atayalî: yaba
Avarî: эмен (èmen)
Avestayî: 𐬞𐬌𐬙𐬀𐬭‎ (pitar)
Aymarayî: tata
Aynuyî: アチャ (aca)
Aytonî: ပေႃ (poa)
Azerî: ata → az, dədə
Balînî: bapa, aji
Baskî: aita → eu
Başkîrî: атай (atay)
Batsbî: დად (dad)
Bayerî: vadda
Bejayî: baab
Belarusî: ба́цька n (bácʹka), айце́ц n (ajcjéc), та́та n (táta)
Belûçî: پت‎ (pit), پس‎ (pis), ابا‎ (abbá)
Bengalî: আব্বা → bn (abba), পিতা → bn (pita), বাবা → bn (baba)
Bîkoliya naverast: ama
Brahuiyî: baawa
Bretonî: tad → br n, tadoù → br pj
Bugî: ambo
Bulgarî: баща́ → bg n (baštá), та́тко → bg n (tátko), тати n (tati), отец → bg n (otec)
Bununî: tama
Burmayî: အဖေ → my (a.hpe), အဖ → my (a.hpa.), ဖခင် → my (hpa.hkang)
Buryatî: эсэгэ (esege)
Bûrgûndî: peire n, poupa n, 'pa
Çavacanoyî: tata
Çeçenî: да (da)
Çekî: otec → cs, táta → cs, tatínek → cs, taťka → cs, fotr → cs n
Çerokî: ᎡᏙᏓ (edoda), ᎠᏓᏙᏓ (adadoda)
Çinook jargonî: papa
Çîçewayî: bambo, tate
Çînî:
Kantonî: 父親 (fu⁶ can¹), 爸爸 (baa^1-4 baa¹), 老竇, 老豆 (lou⁵ dau⁶)

Dunganî: фучин (fučin), дада (dada), да (da), де (di͡ə), деде (di͡ədi͡ə), лозы (lozɨ), ада (ada)

Hakkayî: 父親 (fu-chhîn), 阿爸 (â-pâ)

Mandarînî: 父親 → zh (fùqīn), 父 → zh (fù), 爸爸 → zh (bàba), 爹 → zh (diē), 老子 → zh (lǎozi)

Minnanî: 爹親 → zh-min-nan (tia-chhin), 娘爸/娘父 (niû-pē), 父親 (hū-chhin), 阿爸 → zh-min-nan (a-pah / a-pa / a-pâ)

Wuyî: 父親, 爸爸
Çuvaşî: атте (atte)
Çûkî: sam
Dalmatî: tuota n, teta
Danmarkiya jersey: vâder n
Danmarkî: far → da g, fader → da g
Darkinjungî: biambai
Deoriyî: bang, bako, বাং, বাক'
Divehî: ބައްޕަ‎ (bappa)
Dolganî: ага
Dongşîangî: ada
Dusuniya navendî: tapa
Edomiteyî: 𐤀𐤁‎ (ʾb)
Elfdalî: faðer n
Endonezyayî: bapa → id, bapak → id, ayah → id, ayahanda → id
Erebî: أَب‎ → ar n (ʾab), وَالِد‎ → ar n (wālid)
Erebiya hîcazî: أَبو‎ n (abu), بابا‎ n (bāba), وَالِد‎ n (wālid)

Erebiya bakûrê şamê: أب‎ n (ʔabb), بي‎ n (bayy), بابا‎ n (bāba)

Erebiya başûrê şamê: أب‎ n (ʔabb), بابا‎ n (bāba)
Ermenî: հայր → hy (hayr), պապա → hy (papa)
Erzayî: тетя (tetja)
Esperantoyî: patro → eo
Estonî: isa → et
Etiyopiya klasîk: ኣብ (ʾab)
Etrûskî: 𐌀𐌐𐌀 (apa)
Evenî: аман (aman)
Evenkî: амин (amin)
Extremaduranî: pairi
Farisiya kevn: 𐎱𐎡𐎫𐎠 (p-i-t-a /pitā/)
Farisiya navîn: pid
Farisî: پدر‎ → fa (pedar), بابا‎ → fa n (bâbâ)
Fatalukuyî: palu
Fenîkî: 𐤀𐤁‎ n (ʾb)
Ferî: faðir → fo n, pápi → fo n, babba → fo n
Firîgî: πατερης n (paterēs)
Fîjî: tama → fj
Fînî: isä → fi
Fransî: père → fr n, papa → fr
Friyolî: pari n
Frîsiya bakur:
Frîsiya bakur: aatj n

Hallig: baabe n

Mooring: tääte n

Frîsiya bakur: Faađer g
Frîsiya saterlandî: Foar
Frîsî: heit → fy, faar
Gaelîka skotî: athair → gd n
Gagawzî: boba, ata
Galîsî: pai → gl n, padre → gl n
Gîlekî: پیر‎ (pe:r)
Gooniyandiyî: ngaboo
Gotî: 𐌰𐍄𐍄𐌰 n (atta), 𐍆𐌰𐌳𐌰𐍂 n (fadar)
Gujaratî: પિતા → gu n (pitā)
Gunwingguyî: ngabba
Gurcî: მამა (mama)
Guwaranî: úva, túva → gn, ru, itúva, ru
Haîtî: papa
Hawayî: makua kāne
Hawsayî: ùbā, bā̀ba
Higaononî: amay
Hindî: पिता → hi n (pitā), वालिद → hi n (vālid), बाप → hi n (bāp), पिदर → hi n (pidar)
Hîlîgaynonî: amay
Hîtîtî: 𒀜𒋫 g (atta), 𒀜𒋫𒀸 (attas)
Holendî: vader → nl n, papa → nl
Huişui hmongiya navendî: txiv
Hunsrikî: Fatter n
Iştihardî: دادا‎ n (dādā)
Îbanî: apai
Îbranî: אָב‎ → he n (av)
Îdoyî: patro → io
Îgboyî: nna
Îlokanoyî: ama
Îngilîziya kevn: fæder → ang n
Îngilîziya navîn: fader
Îngilîzî: father → en, dad → en
Îngriyî: isä, ätti, taatta, iso
Îngûşî: да (da)
Înterlîngua: patre → ia
Înuîtî: ᐊᑖᑕ
Înupîakî: aapa, taata
Îranunî: ama'
Îrlendî: athair → ga n
Îrlendiya kevn: athair n
Îtalî: padre → it n, papà → it n, babbo → it n
Îzlendî: faðir → is n, pabbi → is n
Japonî: お父さん → ja (おとうさん, otōsan), 父 → ja (ちち, chichi), パパ → ja (papa)
Jarayî: ama, ama
Javayî: bapa → jv, bapak → jv
Jejuyî: 아방
K'içe': qajaw
Kabardî: адэ (ādă)
Kalalîsûtî: ataata
Kalmîkî: эцк (etsk)
Kaloyî: dada n
Kambayî: ethe
Kannadayî: ತಂದೆ → kn (tande), ಅಪ್ಪ → kn (appa)
Kapampanganî: tatang
Karaçay-balkarî: ата
Karelî: ižä, tuatto
Kaşûbî: òjc n, tatk → csb n
Katalanî: pare → ca n
Kavalanî: tama
Kayingangî: panh
Keçwayî: tayta, tata
Keşmîrî: مول‎ (mōl), بَب‎ (bab)
Kirgizî: ата → ky (ata)
Kîngalî: තාත්තා → si (tāttā)
Kînyarwandayî: so → rw
Klamatî-modokî: ptisap
Komançî: apʉ
Komî-permyakî: бать (batʹ)
Komorî: ɓaɓa 5 an 6
Koreyî: 아버지 → ko (abeoji), 아빠 → ko (appa), 아버님 → ko (abeonim), 애비 → ko (aebi)
Kornî: tas n, sira n
Korsîkayî: babbu, padre
Kreyoliya fransî ya Louisiana: pè, pèr, pær, pap, papa, papi, popa
Kristangî: pai
Kumikî: ата (ata)
Kvenî: isä
Lamboyayî: ama
Latgalî: tāvs
Latînî: pater → la n, genitor n, parens → la n
Latviyayî: tēvs → lv n, tētis n, papucītis n
Lawsî: ພໍ່ → lo (phǭ)
Lazî: მუმული (mumuli)
Lezgînî: буба (buba)
Lisuyî: ꓐꓹ ꓐꓽ, ꓮꓽ ꓐꓽ, ꓐꓹꓽ
Lîdyayî: 𐤠𐤯𐤠‎ (ata)
Lîgûrî: pàre n
Lîtwanî: tėvas → lt n
Lîvonî: izā, tōți
Lombardî: papà n
Lueyî: ᦗᦸᧈ (poa¹)
Lugbarayî: ata
Luhyayî: papa
Luksembûrgî: Papp → lb
Luoyî: baba
Luşûtsîdî: bad
Mòçenoyî: tata n
Maguindanaoyî: ama
Makasaeyî: boba
Makedonî: та́тко → mk n (tátko)
Malagasî: aba → mg, ada → mg
Malayalamî: അച്ഛന്‍ → ml (acchan‍), പിതാവ് → ml (pitāvŭ)
Malayiya baba: bapak
Malezî: bapa → ms, ayah → ms, bapak → ms, ayahanda, rama, abah → ms
Maltayî: missier n
Mançûyî: ᠠᠮᠠ (ama)
Manksî: ayr n
Mansakayî: ama
Mansî: а̄сь (āsʹ)
Maorî: matua taane, tāne → mi
Maranaoyî: ama'
Maratî: पिता n (pitā)
Mariya rojhilatî: ача
Mayayiya yukatekî: taat
Mazenderanî: پیه‌ر‎ (pier)
Mbabaramî: nganjan
Mecarî: apa → hu
Megrelî: მუმა (muma)
Minaeanî: 𐩱𐩨‎ (ʾb)
Misrî:

(jt n)
Miyakoyî: アサ (asa)
Mîrandî: pai
Mnongiya rojhilatî: bap
Moabiteyî: 𐤀𐤁‎ (ʾb)
Mokşayî: аля (alja)
Mongolî: аав → mn (aav), эцэг → mn (etseg)
Muongî: pổ
Mwanî: baba, wawa
Nahwatlî: tahtli → nah
Namayî: ǁgûb
Nanayî: ама
Napolîtanî: pate n
Navajoyî: azhéʼé, ataaʼ
Nepalî: बाबु → ne n (bābu), बुवा (buwā), बा → ne (bā)
Nhêngatûyî: paia
Nîvxî: ытк (ətk), ытык (ətək), ытка (ətka), ытыка (ətəka)
Normandî: père n, pére n, péthe n
Norweciya traveller: dad
Norwecî: far → no, pappa → no, fader → no
O'odhamî: o꞉g
Ohloniya bakur: ká̄nak'ap̄a
Ojibweyî: imbaabaa, indede
Oksîtanî: paire → oc n
Oriyayî: ବାପା → or (bapa)
Oromoyî: abbaa
Osetî: фыд (fyd)
Oskanî: 𐌐𐌀𐌕𐌝𐌓 (patír)
Osmanî: بابا‎ (bâbâ), اب‎ (eb), پدر‎ (peder), والد‎ (vâlid), اتا‎ (ata)
Oygurî: دادا‎ → ug (dada), ئاتا‎ → ug (ata)
Ozbekî: ota → uz
Pacohî: counh, a-ám
Palî: janako n
Palî: जनको n
Papyamentoyî: tata
Peştûyî: پلار‎ → ps n (plār)
Piedmontîsî: papà n
Pîkeneyiya başûr: 𐌐𐌀𐌕𐌄𐌓𐌄𐌝𐌇 (patereíh)
Pîrahayî: baíxi
Pîttcantcatcarayî: mama, punari
Plodîşî: Voda n
Polabî: aită n
Polonî: ojciec → pl m pers, tata → pl m pers
Portugalî: pai → pt n
Prusiya kevn: tāws n, tāwas
Puncabî: ਪਿਓ n (pio), ਪਿਤਾ n (pitā), ਬਾਪ n (bāp)
Q'eqçiyî: yuwaʼ
Qazaxî: ата → kk (ata), әке → kk (äke), көке → kk (köke)
Qiptî:
Bohaîrî: ⲓⲱⲧ n (iōt), ⲡⲁⲧⲣⲟⲥ n (patros), ⲓⲟϯ pj (ioti)

Sahîdî: ⲉⲓⲱⲧ n (eiōt), ⲡⲁⲧⲣⲟⲥ n (patros), ⲉⲓⲟⲧⲉ pj (eiote)
Radeyî: ama
Rohingyayî: bab, baf, abba
Romagnolî: ba n, bab n
Romancî: bap n, bab n
Romanî: dad n
Romaniya balkanî: dad n, dat n

Romaniya baltîkî: daad n, dad n

Romaniya karpatyayî: dad n

Romaniya kalo fînî: daad n

Romaniya sinte: dad n

Romaniya vlaks: dad n

Romaniya welşî: dad n
Romanyayî: tată → ro n
Rusî: оте́ц → ru n (otéc), па́па → ru n (pápa), ба́тя → ru n (bátja), ба́тюшка → ru n (bátjuška), ба́тька → ru n (bátʹka), папа́ша → ru n (papáša), тя́тя → ru n (tjátja)
Rusînî: ня́ньо n (njánʹo), ня́нько n (njánʹko), оте́ць n (otécʹ)
Saaroayî: ama'a
Sabaeanî: 𐩱𐩨‎
Sahoyî: abba
Saisiyatî: yaba'
Samî:
Samiya akkalayî: эһч (ehč)

Samiya înarî: eeči

Kemi samî: äätj

Samiya kildînî: аджь (adž’)

Samiya lule: áhttje

Samiya bakurî: áhčči

Pite samî: áhttje

Samiya skoltî: eʹčč

Samiya başûr: aehtjie

Ter samî: jiečče

Ume samî: áhttjie
Samoayî: tama → sm
Sanskrîtî: पितृ → sa n (pitṛ), पितर n (pitara)
Sardînî: babbu n
Sebwanoyî: amahan
Sicîlî: patri → scn n
Sierra mîwokiya navendî: ʔypýˑ-
Silesî: uojćec n
Sindhî: پيء‎ (pīʾu), بابو‎ (bābō)
Sirboxirwatî:
Kirîlî: о̀тац n

Latînî: òtac → sh n
Sîlhetî: ꠛꠣꠙ (baf), ꠀꠛ꠆ꠛꠣ (abba)
Skotî: faither, fader
Slaviya kevn:
Kirîlî: отьць n (otĭcĭ)

Glagolîtîk: ⱁⱅⱐⱌⱐ n (otĭcĭ)
Slaviya rojavayî ya kevn: отьць n (otĭcĭ)
Slovakî: otec → sk, tato → sk, tatko → sk, tatíčko, foter
Slovenî: oče → sl n, očka n, tata → sl n, ata → sl n
Somalî: aabo → so, aabbe → so
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: nan n

Sorbiya jorîn: nan n, wótc n
Sotoyiya başûr: ntate → st
Spanî: padre → es n
Sundanî: rama, abah → su
Sûdovî: tews n
Sûmerî: 𒀀𒀀 (A.A), 𒀁 (IDUM), 𒀋 (ABBA2), 𒀜𒁕 (AD.DA)
Svanî: მუ (mu)
Swahîlî: baba → sw, mzee → sw
Swêdî: fader → sv, far → sv, pappa → sv
Şanî: ပေႃႈ (pōa)
Şerpayî: འ་བ (hawa)
Şonayî: baba
Tàyî: 嗓, 嗚, 嗟
Tabasaranî: адаш (adaš), аба (aba)
Tacikî: падар → tg (padar), бобо → tg (bobo)
Talysh:
Talişî: دده‎ (dada)
Tagalogî: ama → tl, tatay → tl, papa, tatang, itay, tay
Taînoyî: baba
Tamîlî: அப்பா → ta (appā), தந்தை → ta (tantai), அத்தன் → ta (attaṉ), அப்பன் → ta (appaṉ)
Taosî: tǫ̏ména
Tarantinoyî: attàne n
Tarifitî: baba n
Tarokoyî: tama
Tausugî: ama
Tayî: พ่อ → th (pɔ̂ɔ), บิดา → th
Telûgûyî: నాన్న → te (nānna), తండ్రి → te (taṇḍri)
Ternateyî: baba
Teteriya krîmî: baba
Teterî: ата → tt (ata), әти → tt (äti), атай (atay)
Tetûmî: aman
Thaoyî: ama
Tigreyî: አብ (ʾäb)
Tigrînî: ኣቦ → ti n (ʾabo)
Tirkiya kevn: 𐰴𐰭‎ (qŋ /qaŋ/), 𐰯𐰀‎ (pa /apa/)
Tirkî: baba → tr, ata → tr
Tirkmenî: kaka
Tîbetî: པ་ཕ (pa pha), ཕ་ལགས (pha lags)
Tokpisinî: papa
Toxarî A: pācar, āp
Toxarî B: pācer, āppo
Tsouyî: amo
Tumbukayî: dada
Tupînambayî: uba
Tuvanî: ача (aça), ада (ada)
Udî: баба (baba)
Udmurtî: атай (ataj), бубы (buby), айы (ajy)
Ugarîtî: 𐎀𐎁 (ảb)
Urdûyî: والد‎ → ur n (vālid), باپ‎ n (bāp)
Ûkraynî: ба́тько → uk n (bátʹko), оте́ць → uk n (otécʹ), та́то n (táto)
Venîsî: pare → vec n
Vepsî: tat
Viyetnamî: ba → vi, cha → vi, tía → vi, thầy → vi, cậu → vi, bố → vi, bác → vi, bọ → vi, áng → vi
Volapûkî: fat → vo
Voroyî: esä
Votî: isä
Walonî: pere → wa n
Wambayayî: irda
Wanecî: پيار‎ (piyār)
Weylsî: tad → cy n
Wiradhurî: babiin
Wîlamowî: foter
Wolofî: baay, pàppa
Wutunhuayî: aba, ha
Ximêrî: ឪពុក → km (ʼŏupŭk), ពុក → km (puk), ឳ (ʼâu)
Xosayî: ubawo, utata, uyise
Yagarayî: babun, bing
Yakutî: аҕа (ağa)
Yamanayî: imu
Yamî: ama
Yidîşî: פֿאָטער‎ n (foter), טאַטע‎ n (tate)
Yorubayî: bàbá
Yupîkiya navendî: aata, ata
Yuracareyî: tata
Yûnaniya mîkenî: 𐀞𐀳 (pa-te)
Yûnanî: πατέρας → el n (patéras)
Kevn: πατήρ n (patḗr), φύσας n (phúsas), φύτωρ n (phútōr)
Zêlandî: vaoder n, vaer n
Zhuangî: baz, baq, boh, box, dax, dez
Zimanê destan ê emerîkî: 5@Forehead-ThumbBack Contact
Zuluyî: ubaba → zu 1a an 2a, uyihlo 1a an 2a, uyise 1a an 2a
ǃXóõ: a̰a

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

bab

(nadir) derî, dergeh
Bab-i Alî (Imparatoriya Osmanî)

Bikaranîn

Tenê di hin navên taybet de

Etîmolojî

Ji erebî باب‎ (bab).

Werger

Rohingyayî

Navdêr

bab

(malbat) bav, bab
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Romagnolî

Navdêr

bab nêr

(malbat) bav, bab
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Meryamî

Navdêr

bab

(malbat) ap, mam
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Haîtî

Navdêr

bab

rî, rih
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên rî hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Mecarî

Navdêr

bab

fasûlî
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên fasûlî hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}

Romancî

Navdêr

bab nêr

(malbat) bav, bab
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)