4 Brygada Kawalerii Narodowej

4 Brygada Kawalerii Narodowej
2 Małopolska Brygada KN
	Historia
Państwo	I Rzeczpospolita
Sformowanie	30 listopada 1789
	Dowódcy
Pierwszy	Jan Potocki
	Organizacja
Dyslokacja	patrz: stanowiska
Rodzaj wojsk	Wojska lądowe
Podległość	Dywizja Małopolska

4 Brygada Kawalerii Narodowej – brygada jazdy koronnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Inna nazwa:2 Małopolska Brygada Kawalerii Narodowej^[1]

Formowanie i zmiany organizacyjne

Brygada została utworzona 30 listopada 1789 roku^[2]. W październiku 1789 roku rozpoczęto reorganizację brygad kawalerii. Z dwóch chorągwi II Ukraińskiej Brygady Kawalerii Narodowej i dziesięciu chorągwi Półbrygady Małopolskiej utworzono 2 Małopolską Brygadę Kawalerii Narodowej Jana E. Potockiego, a jej chorągwiom nadano numery od 37 do 48^[1]. Przez cały czas formalnie należała do Dywizji Małopolskiej. Poszczególne chorągwie były rozbudowywane i translokowane do brygady w 1790 roku^[3].

Wiosną 1792 roku, w przededniu wojny z Rosją uzyskała swój najwyższy rozwój organizacyjny i liczyła etatowo 1818 ludzi, a faktycznie 1750^[4].

Brygada w 1792 liczyła 1750 „głów” i 1750 koni^[5]. W 1794 roku w marcu liczyła 1241 „głów” i 1127 koni, w maju 1118 „głów” i 1004 koni a we wrześniu 1003 „głów” i 878 koni^[5]. W okresie powstania kościuszkowskiego posiadała na uzbrojeniu 825 karabinów, 328 pistoletów, 998 szabel i 129 pik^[6].

Osobny artykuł: Struktura organizacyjna brygady Kawalerii Narodowej.

Walki i potyczki

Brygada wzięła udział w kampanii litewskiej w wojnie 1792 roku^[3]. Żołnierze brygady walczyli pod Grannem (24 lipca 1792), Kozubowem (25 marca 1794), Opatowem (29 marca 1792), Racławicami (4 kwietnia 1794) i Szczekocinami (6 czerwca 1794), a także w obronie Warszawy, w działaniach zbrojnych pod Sielcem (17 września 1794), Rzewniem (18 września 1794), Kadniewkiem, Gzowem i Strzyżem (20 i 24 września 1794)^[2].

Stanowiska

Krasnystaw do Augustowa (1790)
8 chorągwi na Wołyniu (Połonne)
4 chorągwie w Mazowieckiem (marzec 1792)
2 szwadrony w Warszawie
reszta w Solcu i okolicach (październik 1793)^[2]

Żołnierze brygady

Do jesieni 1789 roku sztab brygad składały się z brygadiera, vicebrygadiera, kwatermistrza, audytora i adiutanta. Nowo uchwalony etat poszerzał sztab brygady o trzech majorów i adiutanta. Zgodnie z prawem ustanowionym 9 października 1789 roku brygadier, vicebrygadier i major mieli być wybierani przez króla spośród przedstawionych mu przez Komisję Wojskową w połowie osób zgodnie ze starszeństwem i zdatnością ze służby czynnej i w połowie spośród rotmistrzów z kawalerii narodowej i rodaków wracających ze służby zagranicznej. Pozostałych oficerów sztabu fortragował brygadier^[7].

Komendanci^[2]^[3]

Jan Nepomucen Eryk Potocki (1789 - 9 VIII 1792)
Adam Walewski (9 VIII 1792-),
p.o. Jan Ludwik Manget^[a]
p.o. Piotr Jaźwiński^[b]

Uwagi

↑ Według Machyni i Srzednickiego Ludwik Manget był vicebrygadierem → Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 175
↑ Według Machyni i Srzednickiego Jaźwiński był majorem → Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 175

Przypisy

↑ ^a ^b Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52.
↑ ^a ^b ^c ^d Gembarzewski 1925 ↓, s. 8.
↑ ^a ^b ^c Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 174.
↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52-53.
↑ ^a ^b Ratajczyk i Teodorczyk 1987 ↓, s. 98.
↑ Bauer 1981 ↓, s. 288.
↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 54.

Bibliografia

Krzysztof Bauer: Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06605-1.
Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków: Spółka wydawnicza Polska, 1894.
Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
Tomasz Ciesielski: Jazda koronna i Wielkiego Księstwa Litewskiego autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1717-1776. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.1. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2010. ISBN 978-83-231-2567-9.
Maciej Trąbski: Kawaleria autoramentu narodowego armii Rzeczypospolitej Obojga narodów w epoce stanisławowskiej. Lata 1775-1794. W: Aleksander Smoliński[red.]: Do szarży marsz, marsz... Studia z dziejów kawalerii. T.2. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012. ISBN 978-83-231-2783-3.
Leonard Ratajczyk, Jerzy Teodorczyk: Wojsko powstania kościuszkowskiego w oczach współczesnych malarzy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07090-3.

[8] Według Machyni i Srzednickiego Ludwik Manget był vicebrygadierem → Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 175

[9] Według Machyni i Srzednickiego Jaźwiński był majorem → Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 175

[CITEREFMachyniaSrzednicki200252-1] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52.

[CITEREFGembarzewski19258-2] Gembarzewski 1925 ↓, s. 8.

[CITEREFMachyniaSrzednicki2002174-3] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 174.

[CITEREFMachyniaSrzednicki200252-53-4] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 52-53.

[CITEREFRatajczykTeodorczyk198798-5] Ratajczyk i Teodorczyk 1987 ↓, s. 98.

[CITEREFBauer1981288-6] Bauer 1981 ↓, s. 288.

[CITEREFMachyniaSrzednicki200254-7] Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 54.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[a]

[b]