Ewa Szelburg-Zarembina

Ewa Szelburg-Zarembina
Data i miejsce urodzenia	10 kwietnia 1899 ; Bronowice
Data i miejsce śmierci	28 września 1986 ; Warszawa
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Ewa Szelburg-Zarembina, właśc. Irena Ewa Szelburg^[1] (ur. 10 kwietnia 1899 w Bronowicach, zm. 28 września 1986 w Warszawie) – polska powieściopisarka, poetka, dramaturg, eseistka, najbardziej znana z twórczości dla dzieci i młodzieży. Pierwszy Kanclerz Kapituły Orderu Uśmiechu, funkcję tę pełniła w latach 1968–1976^[2].

Życiorys

Urodziła się w zubożałej rodzinie szlacheckiej^[3], Antoniego, ogrodnika dworskiego, i Elżbiety z Kałużyńskich^[4], krawcowej. Wkrótce rodzina przeniosła się do Nałęczowa, gdzie Ewa Szelburg uczęszczała do szkoły. W 1916 r. ukończyła gimnazjum Władysława Kunickiego w Lublinie. W 1916 r. założyła III Żeńską Lubelską Drużynę Skautową^[5]^[6] przy prywatnym gimnazjum Arciszowej w Lublinie. Była członkinią organizacji „Zet”^[4]. W tym okresie podjęła również pracę jako nauczycielka w lubelskiej szkole powszechnej^[3].

W latach 1918–1922 studiowała filologię polską i pedagogikę na UJ w Krakowie. Jej studia przerwała wojna polsko-bolszewicka, w której brała udział jako sanitariuszka^[3]. W latach 1921–1928 pracowała jako nauczycielka w seminariach pedagogicznych. Od 1928 mieszkała w Warszawie. W okresie okupacji była działaczką podziemia oświatowego i redaktorką konspiracyjnego miesięcznika „W świetle dnia”.

Życie prywatne

Grób Ewy Szelburg-Zarembiny na cmentarzu parafialnym w Nałęczowie

Dwukrotnie zamężna: w latach 1921–1925 z pedagogiem i pisarzem Jerzym Ostrowskim, oraz w latach 1926–1986 z polonistą i urzędnikiem Józefem Zarembą^[3].

Działalność społeczno–polityczna

W roku 1949 była członkiem Zarządu Stołecznego Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej^[2]. W 1964 podpisała list pisarzy polskich, protestujących przeciwko Listowi 34, wyrażając protest przeciwko uprawianej na łamach prasy zachodniej oraz na falach dywersyjnej rozgłośni radiowej Wolnej Europy, zorganizowanej kampanii, oczerniającej Polskę Ludową^[7].

20 kwietnia 1965 zwróciła się do społeczeństwa z apelem uczczenia pamięcią bohaterstwa i męczeństwa młodzieży i dzieci w dziejach Polski. Apel wywołał gromki odzew i ze składek społecznych powstał Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie.

Zmarła w Warszawie, pochowana na cmentarzu parafialnym w Nałęczowie (sektor B1-9-3)^[8].

Twórczość

Debiutowała w 1922 r. na łamach tygodnika „Moje Pisemko” jako autorka utworów dla dzieci. Dla dorosłego czytelnika wydała w 1924 r. Legendy żołnierskie i od tej pory pisała zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych.

Znana przede wszystkim jako autorka książek i wierszy dla dzieci, w swoich pracach często wracała do młodości spędzonej w Nałęczowie i Lublinie. Pisała^[9]:

Wracając do Nałęczowa, choćby tylko w myślach, za każdym razem zastanawiać się muszę, czy wszyscy – godni pamięci nałęczowianie zostali uczczeni trwałym wyrazem pamięci, chociażby tylko zwyczajnie tablicami na murach domów, w których przebywali. Wprawdzie stary cmentarz cały jest – jak już pisałam – jakby jedną tablicą godną szacunku i głębszego jej poznania. Chciałabym bardzo, aby moja twórczość jako nałęczowianki i lublinianki, dziecka ziemi lubelskiej, ziemi, która była kolebką mowy polskiej, i która wydała tylu polskich twórców, mogła być nie tylko literaturą, ale świadectwem pracy społecznej, tak bardzo przenikającej całe moje życie.

Publikacje

1922: A było to tak
1922: Przedziwne przygody duszka Dzińdzinnika
1924: Legendy żołnierskie
1925: A…a…a… Kotki dwa
1928: Wesołe historie
1928: Za siedmioma górami
1928: Najmilsi
1929: Rzemieślniczek-Wędrowniczek
1930: Jasełka
1932: Ecce homo
1935: Dzieci miasta
1945: Dom wielki jak świat
1946: Zuch: powieść dla dzieci
1947: Niedziela
1947: Ziarno gorczyczne
1947: Chusta świętej Weroniki
1947: Wesoła praca
1947: Każdy Tomek ma swój domek
1948: Młodość
1948: Polne grusze
1949: Rycerze Tatr
1949: Jedzie traktor
1950: Marcjanna Fornalska
1951: Dom młodości
1951: Spotkania
1954: Przedziwna historia Don Kichota z Manczy i jego autora
1954: O warszawskiej syrenie
1954: Kije samobije i inne baśnie
1954: Przygoda Misia
1954: W cieniu kolumny
1955: Krzyże z papieru
1955: Na listeczku kalinowym
1957: Tomek zuch
1958: Chłopiec z perły urodzony
1958: Dzieci z Wysp Koralowych
1959: Królestwo bajki
1961: Matka i syn
1961: Samotność
1961: Zakochany w miłości
1962: Dziwne przygody Ignasia^[10]
1963: Marcowy deszcz
1964: Imię jej Klara
1966: Opowiem wam…
1966: Pożegnanie ogrodu
1966: Idzie niebo ciemną nocą
1970: Pięknie być człowiekiem
1971: Przez różową szybkę
1971: I otwarły się drzwi… O bracie Eliaszu medytacje
1974: Bardzo dziwne opowieści
1975: Królestwo bajki
1979: Lech, Czech i Rus

Cykl Rzeka kłamstwa:
- 1935: Wędrówka Joanny
- 1936: Ludzie z wosku
- 1959: Miasteczko aniołów
- 1963: Iskry na wiatr
- 1968: Gaudeamus

Twórczość w piosenkach

1998: Grzegorz Turnau, Księżyc w misce – tekst utworu Szedł czarodziej
1979: Anna Jantar, Zamiast słuchać bajek – program TV przygotowany z okazji Międzynarodowego Roku Dziecka. Zdjęcia kręcono w wałbrzyskiej Palmiarni. Muzykę do piosenek napisał Antoni Kopff. Piosenki: Buciczkowa wróżka, Jak słonko szło spać, Złoty jeż, Zamiast słuchać bajek, Szklana góra. Ostatni program TV Anny Jantar.

Adaptacje

Rzeka kłamstwa – serial telewizyjny (1989)

Ordery i odznaczenia

Order Sztandaru Pracy I klasy (1970)
Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)^[11]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1960)^[12]
Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)^[13]^[4]
Medal Niepodległości (13 kwietnia 1931)^[14]^[15]
Złoty Wawrzyn Akademicki (4 listopada 1937)^[16]^[17]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[18]
Order Uśmiechu (1970)

Nagrody

Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy (1948)
Nagroda Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości dla dzieci i młodzieży (1953)
Nagroda im. Pietrzaka (1961)
Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za całokształt twórczości (1966)
Nagroda państwowa I stopnia (1966)

Upamiętnienie

Jest patronką szkół podstawowych w Skidziniu, nr 312 w Warszawie, w Drzewcach, w Niezabitowie^[19], a także publicznego przedszkola w Górze Puławskiej, przedszkola nr 118 w Poznaniu, Przedszkola Publicznego nr 9 w Radomiu, Szkoły Podstawowej w Płośnicy i od 2009 roku – Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Karczmiskach^[20]. Jej imię nosi również Dom Dziecka w Lublinie^[21]. W Kołobrzegu jedna z ulic nosi nazwę Szelburg-Zarembiny.

We wrześniu 1996, w 10 rocznicę śmierci pisarki, na placu przed Nałęczowskim Ośrodkiem Kultury umieszczono kamień z tablicą pamiątkową ufundowaną przez Towarzystwo Przyjaciół Nałęczowa^[22].

Od 1988 r. imię Ewy Szelburg-Zarembiny nosi ulica w Łodzi na osiedlu Andrzejów.^[23]

Przypisy

↑ Anna Marchewka: Ślady nieobecności. Poszukiwanie Ireny Szelburg. Kraków: DodoEditor, 2014, s. 9. ISBN 978-83-62972-12-8.
↑ ^a ^b Ks. Dominik Zamiatała, Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, w: Encyklopedia Białych Plam, t. XVII, Radom 2006, s. 179.
↑ ^a ^b ^c ^d Katarzyna Wajda: "Wszystko opowiedziałam w książkach". Ewa Szelburg-Zarembina w niewoli u dzieci. gazeta.pl, 2019-05-10. [dostęp 2024-04-10].
↑ ^a ^b ^c Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 718.
↑ Chorągiew Lubelska ZHP.
↑ Hanna Musur-Bzdak. Harcerstwo z herstorią w tle. „Czuwaj”. 4, s. 25–28, kwiecień 2018. Warszawa. ISSN 0867-2024.
↑ Dziennik Polski, rok XX, nr 111 (6303), 12 maja 1964 roku, s. 2.
↑ Cmentarz Parafialny w Nałęczowie – wyszukiwarka osób pochowanych [online], naleczow.grobonet.com [dostęp 2020-06-08] .
↑ Ewa Szelburg-Zarembina, Gazeta Nałęczowska.
↑ EwaE. Szelburg-Zarembina EwaE., Dziwne przygody Ignasia, JulitaJ. Karwowska-Wnuczak (ilustr.), Warszawa: Biuro Wydawnicze „Ruch”, 1962, OCLC 827723913 (pol.).
↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
↑ Odznaczenia dla wybitnych działaczek [w:] "Trybuna Robotnicza", nr 7, 8 marca 1960, s. 2
↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 469 „za zasługi na polu pracy zawodowej”.
↑ M.P. z 1931 r. nr 87, poz. 137 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
↑ Odznaczenia Krzyżem i Medalem Niepodległości. „Słowo Polskie”. Nr 104, s. 8, 17 kwietnia 1931.
↑ M.P. z 1937 r. nr 257, poz. 406 „za wybitną twórczość literacką”.
↑ Rocznik Polskiej Akademii Literatury 1937–1938, Warszawa 1939, s. 174.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
↑ Strony szkoły.
↑ Rada Powiatu w OpoluR.P.O. Lubelskim Rada Powiatu w OpoluR.P.O., Uchwała Nr XXVIII/200/09, 18 września 2009 .
↑ Dom Dziecka Lublin [online], domdziecka.lublin.pl [dostęp 2018-05-25] (ang.).
↑ Praca zbiorowa, Uzdrowisko Nałęczów, Nałęczów 2007, wyd. II, s. 75, ISBN 83-909571-8-3.
↑ DanutaD. Bieńkowska DanutaD., ElżbietaE. Umińska-Tytoń ElżbietaE., Słownik nazewnictwo miejskiego Łodzi [online], Łódzki Ośrodek Geodezji [dostęp 2023-03-27] .

Linki zewnętrzne

Skan metryki urodzenia (akt 56): https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:939V-4QSD-7G
Portrety fotograficzne Ewy Szelburg-Zarembiny w bibliotece Polona

[poszuk-1] Anna Marchewka: Ślady nieobecności. Poszukiwanie Ireny Szelburg. Kraków: DodoEditor, 2014, s. 9. ISBN 978-83-62972-12-8.

[encybial-2] Ks. Dominik Zamiatała, Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, w: Encyklopedia Białych Plam, t. XVII, Radom 2006, s. 179.

[gw-3] Katarzyna Wajda: "Wszystko opowiedziałam w książkach". Ewa Szelburg-Zarembina w niewoli u dzieci. gazeta.pl, 2019-05-10. [dostęp 2024-04-10].

[CW-4] Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 718.

[zhp-5] Chorągiew Lubelska ZHP.

[6] Hanna Musur-Bzdak. Harcerstwo z herstorią w tle. „Czuwaj”. 4, s. 25–28, kwiecień 2018. Warszawa. ISSN 0867-2024.

[dzu20-7] Dziennik Polski, rok XX, nr 111 (6303), 12 maja 1964 roku, s. 2.

[8] Cmentarz Parafialny w Nałęczowie – wyszukiwarka osób pochowanych [online], naleczow.grobonet.com [dostęp 2020-06-08] .

[gaznal-9] Ewa Szelburg-Zarembina, Gazeta Nałęczowska.

[dziw-10] EwaE. Szelburg-Zarembina EwaE., Dziwne przygody Ignasia, JulitaJ. Karwowska-Wnuczak (ilustr.), Warszawa: Biuro Wydawnicze „Ruch”, 1962, OCLC 827723913 (pol.).

[11] M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.

[12] Odznaczenia dla wybitnych działaczek [w:] "Trybuna Robotnicza", nr 7, 8 marca 1960, s. 2

[13] M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 469 „za zasługi na polu pracy zawodowej”.

[14] M.P. z 1931 r. nr 87, poz. 137 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

[15] Odznaczenia Krzyżem i Medalem Niepodległości. „Słowo Polskie”. Nr 104, s. 8, 17 kwietnia 1931.

[16] M.P. z 1937 r. nr 257, poz. 406 „za wybitną twórczość literacką”.

[rocz-17] Rocznik Polskiej Akademii Literatury 1937–1938, Warszawa 1939, s. 174.

[18] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

[index-19] Strony szkoły.

[Rada_Powiatu_w_Opolu_Lubelskim2009-20] Rada Powiatu w OpoluR.P.O. Lubelskim Rada Powiatu w OpoluR.P.O., Uchwała Nr XXVIII/200/09, 18 września 2009 .

[21] Dom Dziecka Lublin [online], domdziecka.lublin.pl [dostęp 2018-05-25] (ang.).

[s75-22] Praca zbiorowa, Uzdrowisko Nałęczów, Nałęczów 2007, wyd. II, s. 75, ISBN 83-909571-8-3.

[23] DanutaD. Bieńkowska DanutaD., ElżbietaE. Umińska-Tytoń ElżbietaE., Słownik nazewnictwo miejskiego Łodzi [online], Łódzki Ośrodek Geodezji [dostęp 2023-03-27] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]