Ilińce
49°06′20″N 29°12′32″E/49,105556 29,208889
 Panorama miasta | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Data założenia | |||||
| Prawa miejskie | |||||
| Zarządzający |
Włodzimierz Jaszczuk | ||||
| Powierzchnia |
10.87 km² | ||||
| Wysokość |
212 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 4345 | ||||
| Kod pocztowy |
22700-22707 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
АВ | ||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
Położenie na mapie obwodu winnickiego  | |||||
| 49°06′20″N 29°12′32″E/49,105556 29,208889
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Ilińce lub Lińce (ukr. Іллінці, trb. Illinci; łac. Elins) – miasto na Ukrainie w obwodzie winnickim, w nowym rejonie winnickim (do 2020 r. siedziba władz rejonu ilinieckiego), centrum administracyjne hromady miejskiej, siedziba władz hromady wiejskiej.
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Ośrodek przemysłu spożywczego położony nad rzeką Sob i wpadającymi do niej dopływami: Wiazowicą i Sobkiem. Na zachód od miast znajduje się krater uderzeniowy Iljinec.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Terytorium obecnych Ilińców było zamieszkane przez osiadłą ludność około dwóch tysięcy lat temu. W pobliżu miasta zachowały się dobrze widoczne pozostałości kurhanów scytyjskich (IV-III w. p.n.e.). Zbadano pozostałości jednej z najstarszych osad słowiańskich z V w. n.e.[2], gdzie odnaleziono pozostałości pieców do wytapiania żelaza.
Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z 1391 r., gdy tereny te należały do Wielkiego Księstwa Litewskiego. Król polski Kazimierz Jagiellończyk w 1448 r. podarował ją możnemu rycerzowi Mienkowi (Mence) za jego czyny wojenne[3]. W tamtym czasie osada nazywała się Lińce.
W XVI w. miejscowość leżąca w powiecie winnickim województwa bracławskiego[4] była własnością Obodeńskich[5]. W tym i w następnym stuleciu Ilińce były wielokrotnie pustoszone przez Tatarów. Kolejnymi właścicielami 620-dymowych dóbr ilinieckich stali się Koreccy w 1630 r.[6]. W 1647 r. książę Samuel Karol Korecki przekazał miasto ówczesnemu cześnikowi chełmskiemu Stefanowi Czarneckiemu[6] za sumę zastawu w wysokości 40 tys. złotych.
W okresie powstania Chmielnickiego miasto było siedzibą sotni pułku kalnickiego. W 1672 r. zostało przejściowo włączone do Turcji (1672–1699).
Przywilejem z 22 października 1757 roku król August III oficjalnie nadał Ilińcom prawo magdeburskie oraz herb z wizerunkiem złotego łabędzia z sześcioma łabędziami na srebrnym tle. Herb charakteryzował miasto jako „gniazdo rodowe” ówczesnej właścicielki Ilińców, księżnej Barbary Sanguszkowej z domu Dunin, której przodkowie mieli w herbie wizerunek łabędzia. Prywatne miasto szlacheckie położone w województwie bracławskim było w 1789 roku własnością Hieronima Janusza Sanguszki[7].
W 1793 r. miasto znalazło się na terenach objętych II rozbiorem. W zaborze rosyjskim było siedzibą gminy Ilińce w powiecie lipowieckim guberni kijowskiej.
W 1801 roku w Ilincach urodzili się słynni poeci, przedstawiciele tzw. szkoły ukraińskiej w literaturze polskiej Seweryn Goszczyński i Tomasz Padura.
Od 1818 r. stacjonował tu sztab rosyjskiego Wiackiego Pułku Piechoty, którym w latach 1821–1825 dowodził Paweł Pestel, szef Towarzystwa Południowego dekabrystów.
Od połowy XIX wieku populacja Ilińców zaczęła szybko rosnąć, a w 2 poł. XIX wieku mieszkało tu prawie siedem tysięcy osób. Po zniesieniu poddaństwa (1861) w mieście zaczęły działać szkoły parafialne. W 1881 roku założono tu dwuklasową szkołę cerkiewno-parafialną, której pierwszym zarządcą była właścicielka majątku, księżna Demidowa-San Donato.
W grudniu 1917 r. w mieście rozpoczęła się okupacja sowiecka, w marcu 1918 r. miasto zajęły wojska cesarskich Niemiec, w maju 1919 r. wojska gen. Denikina, a w 1920 r. ponownie Sowieci.
Według nowego podziału administracyjnego, w 1923 r. Illince stały się centrum rejonowym w obwodzie berdyczowskim, od 1925 r. – w obwodzie winnickim, a od 1932 r. centrum rejonowym obwodu winnickiego.
W czasie wielkiego głodu w latach 1932–1933 zginęło co najmniej 204 mieszkańców miasta.
Podczas okupacji hitlerowskiej, w sierpniu 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2500 osób. 15 grudnia 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali w getcie i w okolicach miasta. Sprawcami zbrodni było Gestapo z Winnicy, niemiecka żandarmeria oraz ukraińska policja[8].
W 2013 liczyło 11 366 mieszkańców[9].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- parterowy dwór wybudowany w XVIII w. przez Hieronima Sanguszkę (1743–1812). Letnia rezydencja Sanguszków[10]. Hieronim Sanguszko przyjmował w nim króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1787 r. Pod koniec XIX w. dom mieszkalny zarządców (oficjalistów) cukrowni.
- cerkiew św. Mikołaja z 1751 r. (w Borysówce)
- cerkiew Narodzenia Bogurodzicy z 1785 r.
- sobór Zmartwychwstania Pańskiego z 1897 r.
- cerkiew św. Trójcy z 1903 r.
- pozostałości kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego z 1785 r.
- synagoga z ok. 1780 r.
- gmach ziemstwa z początku XX w.
- Młyn Marymont z 1908 r.
-
Cerkiew św. Mikołaja -
Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy z 1785 r. -
Prawosławny sobór Zmartwychwstania Pańskiego z 1897 r. -
Budynek mieszkalny w murach dawnego kościoła rzymskokatolickiego z 1785 r. -
Młyn Marymont -
Gmach dawnej synagogi
Urodzeni w Ilińcach
[edytuj | edytuj kod]- Seweryn Goszczyński – polski poeta romantyczny
- Tomasz Padura – poeta romantyczny i kompozytor
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.13
- ↑ Kostyantyn Shchigortsov: Про місто Іллінці. discover.ua. [dostęp 2023-08-23]. (ukr.).
- ↑ Андрій Блануца: Земельні надання та підтвердження Казимира Ягеллончика на українські землі Великого Князівства Литовського. W: Україна в Центрально-Східній Європі (з найдавніших часів до кінця ХVІІІ ст.). Інститут історії України НАН України, 2007, s. 132. [dostęp 2023-08-23]. (ukr.).
- ↑ Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński: Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i staty stycznym opisana. T. 2. Cz. 2. Warszawa: Samuel Orgelbrand, 1845, s. VIII, 1379.
- ↑ Ilińce 1.), pow. lipowiecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 608.
- ↑ a b Zbigniew Anusik. Struktura społeczna szlachty bracławskiej w świetle taryfy podymnego z 1629 roku. „Przegląd Historyczny”. t. 76, nr 2, s. 240, 242, 1985. Warszawa. ISSN 0033-2186.
- ↑ Микола Крикун, Воєводства Правобережної України у XVI-XVIII століттях: Статті і матеріали, Lwów 2012, s. 527.
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1531.
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
- ↑ Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 10: Województwo bracławskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, s. 189-191, ISBN 83-04-04314-9, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Ilińce 1.), pow. lipowiecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 259.
- Ilińce 1.), pow. lipowiecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 608.
- Lińce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 233.
- Dymitro Antoniuk Obojętność gubi zabytki - O synagodze w Ilińcach
- Walery Franczuk na podstawie tekstu Edwarda Chłopickiego: W Ilińcach i Żorniszczach. „Słowo Polskie”, 2018-05-01. [dostęp 2023-08-23].
