Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Kazachstanie

Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Kazachstanie – lista miejsc w Kazachstanie wpisanych na listę światowego dziedzictwa UNESCO, ustanowionej na mocy Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego, przyjętej przez UNESCO na 17. sesji w Paryżu 16 listopada 1972 i ratyfikowanej przez Kazachstan 29 kwietnia 1994 roku.

Obecnie (stan na 2023 rok) na liście znajduje się 5 obiektów: 3 dziedzictwa kulturowe oraz 2 o charakterze przyrodniczym.

Na kazachstańskiej liście informacyjnej UNESCO – liście obiektów, które Kazachstan zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa – znajduje się 14 obiektów (stan na 2023 rok).

Obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO

Mauzoleum Chodży Ahmada Jasawiego

Tamgały

Saryarka

Jedwabny Szlak

Zachodni Tienszan

Obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Poniższa tabela przedstawia kazachstańskie obiekty na liście światowego dziedzictwa UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polskie tłumaczenie nazwy wpisu na liście wraz z jej angielskim oryginałem;

Położenie – miasto, obwód; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według Komitetu Światowego Dziedzictwa:

• kulturowe (K)
• przyrodnicze (P)
• kulturowo-przyrodnicze (K,P)

Rok wpisu – roku wpisu na listę i rozszerzenia wpisu

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

     Wpisy transgraniczne

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
1103	Mauzoleum Chodży Ahmada Jasawiego Mausoleum of Khoja Ahmed Yasawi		Turkiestan Obwód turkiestański 43°17′51,5″N 68°16′15,8″E	K (i)(iii)(iv)	2003	Mauzoleum zostało wzniesione w latach 1389–1405 dla Chodży Ahmada Jasawiego, z rozkazu Timura. Budowy nigdy nie ukończono, gdyż po śmierci władcy zaniechano budowy. Od 1991 roku mauzoleum jest oficjalnym miejscem kultu Chodży Ahmada Jasawiego oraz celem pielgrzymek.
1145	Petroglify w krajobrazie archeologicznym Tamgały Petroglyphs of the Archaeological Landscape of Tanbaly		Obwód ałmacki 43°48′12″N 75°32′06″E	K (iii)	2004	Rezerwat archeologiczny w południowym Kazachstanie. Na jego terenie znajduje się ok. 5000 rysunków naskalnych, datowanych na okres średniego oraz późnego brązu. Petroglify przedstawiają zwierzęta oraz sceny religijne.
1102	Saryarka: step i jeziora północnego Kazachstanu Saryarka – Steppe and Lakes of Northern Kazakhstan		Obwód ałmacki 50°26′00″N 69°11′20″E	P (ix)(x)	2008	Saryarka obejmuje dwa rezerwaty przyrody – Korgałżyn oraz Nauyrzym. Stepy oraz jeziora są siedliskiem dla wielu zagrożonych gatunków zwierząt m.in.: bielik wschodni, pelikan kędzierzawy, suhak stepowy oraz żuraw biały.
1442	Jedwabny Szlak: sieć dróg w korytarzu Chang’an – Tienszan Silk Roads: the Routes Network of Chang'an-Tianshan Corridor		Obwód ałmacki Obwód żambylski 45°39′56″N 80°15′38″E	K (ii)(iii)(v)(vi)	2014	Odcinek rozległej sieci dróg Jedwabnego Szlaku o długości 5 tys. km, biegnący z Xi’an (dawnej stolicy Chin za panowania dynastii Han i Tang) do Siedmiorzecza w Azji Środkowej, który powstał w okresie od II p.n.e. do I w. n.e. i był w użyciu do XVI w. Wpis transgraniczny wraz z Chinami i Kirgistanem obejmuje 33 miejsca położone wzdłuż szlaku, m.in. ośrodki miejskie i dworskie, osady handlowe, świątynie buddyjskie, starożytne drogi, zajazdy pocztowe, przełęcze, wieże strażnicze, odcinki Wielkiego Muru, fortyfikacje, grobowce i budowle sakralne. Na terenie Kazachstanu wpis obejmuje osiem miast.
1490	Zachodni Tienszan Western Tien-Shan		Obwód turkiestański 42°19′21″N 70°14′32″E	P (x)	2016	Wpis transgraniczny wraz z Kirgistanem i Uzbekistanem obejmuje obszar zachodniego Tienszanu o zróżnicowanym krajobrazie i wyjątkowo bogatej florze i faunie. Wysokość szczytów górskich w Tienszanie Zachodnim, waha się od 700 do 4503 metrów.

Obiekty na kazachstańskiej liście informacyjnej UNESCO

Merke

Północny Tienszan

Klasztor Abylaikit

Ułytau

Arpa-Ozen

Eszkiolmes

Skalne meczety na półwyspie Mangystau

Jesyk

Borałdaj

Kotlina Fergańska

Ustiurt

Obiekty wpisane na kazachstańską listę informacyjną UNESCO

Poniższa tabela przedstawia obiekty na kazachstańskiej liście informacyjnej UNESCO:

Nr ref. – numer referencyjny UNESCO;

Obiekt – polska nazwa obiektu wraz z jej angielskim oryginałem na kazachstańskiej liście informacyjnej;

Położenie – miasto, obwód; współrzędne geograficzne;

Typ – klasyfikacja według zgłoszenia:

• kulturowe (K),
• przyrodnicze (P),
• kulturowo–przyrodnicze (K,P);

Rok wpisu – roku wpisu na listę informacyjną;

Opis – krótki opis obiektu wraz z informacjami o jego zagrożeniu.

Nr ref.	Obiekt	Zdjęcie	Położenie	Typ	Rok	Opis
1131	Tureckie sanktuarium Merke Turkic sanctuary of Merke		Merke Obwód żambylski 42°51′48″N 73°10′27″E	K, P	1998	Kompleks grobowy i rytualny reprezentujący różne etapy historii ludów tureckich, począwszy od plemion koczowniczych, a skończywszy na Pierwszym kaganacie tureckim. Znajduje się na wysokości ok. 3000 m n.p.m. Ze względu trudną dostępność, sanktuarium zachowało się w nienaruszonym stanie.
1681	Północny Tienszan Northern Tyan-Shan (Ile-Alatau State National Park)		Obwód ałmacki 43°05′00″N 77°05′00″E	P (x)	2002	Park narodowy położony w północnej części gór Tienszan i obejmujący teren o powierzchni 199 703 ha. Znajduje się na wysokości ponad 3000 m n.p.m. Został założony w 1996 roku, w celu ochrony zwierząt przed kłusownikami.
6496	Pustynie Turanu (Kazachstan) Cold winter deserts of Turan (Kazakhstan)		Obwód ałmacki Obwód kyzyłordyński	P (ix)(x)	2021	Jest to część międzynarodowego wpisu obejmującego ekosystem pustyń chłodnych, położonych w Azji Środkowej. Są one domem dla wielu zagrożonych gatunków zwierząt m.in.: gazeli czarnoogonowej oraz suhaka stepowego. Wpis transgraniczny z Turkmenistanem oraz Uzbekistanem.
6558	Klasztor Abyłajkit Abylaikit Monastery		Obwód wschodniokazachstański 49°27′24″N 82°34′15″E	K (iii)	2021	Buddyjski klasztor Abyłajkit został założony w 1650 roku. W 1670 roku został zniszczony w wyniku wojen domowych toczących się w Chanacie Dżungarskim, jednak już rok później został odbudowany i do 1720 roku odprawiano w nim nabożeństwa.
6560	Krajobraz kulturowy Ułytau Cultural Landscape of Ulytau		Obwód ułytauski 48°38′39″N 66°56′46″E	K (v)	2021	Masyw górski Ułytau przez wieku był domem dla Oguzów oraz Kipczaków. Wraz z przybyciem Mongołów obszar ten, stał się miejscem pochówku potomków Czyngis-chana i władców Złotej Ordy. Krajobraz kulturowy obejmuje pozostałości starożytnych osad, fortyfikacji oraz kurhanów.
6562	Petroglify Arpaözen Petroglyphs within the Archaeological Landscape of Arpauzen		Obwód turkiestański 43°50′00″N 68°50′00″E	K (ii)(iii)	2021	Arpaözen obejmuje pozostałości starożytnych osad, cmentarzy oraz 30 miejsc z petroglifami. Pochodzą one z późnego brązu oraz wczesnego żelaza. Przedstawiają one wizerunki zwierząt, głównie wielbłądów, koni i byków.
6563	Petroglify Eszkyölmes Petroglyphs within the Archaeological Landscape of Eshkiolmes		Obwód ałmacki 44°50′00,0″N 78°30′00,0″E	K (iii)	2021	Eszkyölmes jest jednym z największych i najlepiej zachowanych zbiorów petroglifów w Kazachstanie. Łącznie znajduje się tutaj 4000 rysunków naskalnych. Przedstawiają one sceny bitew, polowań oraz codziennego życia społeczności koczowniczej.
6564	Petroglify Kułżabasy Petroglyphs within the Archaeological Landscape of Kulzhabasy		Obwód żambylski	K (iii)	2021	Najstarsze petroglify Kułżabasy datowane są na okres 3–2 tysiąclecie p.n.e., a najmłodsze na XIV wiek n.e. Zostały one odkryte w 2000 roku. Rysunku naskalne przedstawiają zwierzęta (byki oraz tury), a także koła oraz rydwany.
6565	Petroglify Sauyskandyk Petroglyphs within the Archaeological Landscape of Sauyskandyk		Obwód kyzyłordyński	K (ii)(iii)	2021	Petroglify Sauyskandyk pochodzą z różnych okresów historycznych. Najstarsze pochodzą z 2 tysiąclecia p.n.e., a najmłodsze datowane są na początek XX wieku n.e. Znajdują się one w górach Karatau.
6566	Skalne meczety na półwyspie Mangystau Rocky Mosques of Mangyshlak Peninsula		Obwód mangystauski	K (iii)	2021	Wpis na listę informacyjną obejmuje 5 meczetów oraz przyległe nekropolie, zlokalizowane na półwyspie Mangystau. Najstarszy z nich pochodzi z VIII wieku, a najmłodszy z XX wieku. Meczety są popularnymi celami pielgrzymek muzułmańskich.
6567	Jedwabny szlak: wczesny okres (prehistoria) Silk Roads: Early Period (Prehistory)		Jesyk Obwód ałmacki 43°21′00″N 77°28′00″E 43°20′14,4″N 76°52′06,1″E	K (ii)(iii)	2021	Wpis na listę informacyjną obejmuje nekropolię Besszatyr, stanowisko archeologiczne Borałdaj oraz miasto Jesyk. Prezentują one dziedzictwa kulturowe ludu Saków.
6568	Jedwabny szlak: korytarz Fergana-Syr-daria Silk Roads: Fergana-Syrdarya Corridor		Obwód kyzyłordyński Obwód turkiestański 40°54′03″N 71°45′28″E	K (ii)(iii)(v)	2021	Nominacja na listę informacyjną obejmuje 9 stanowisk archeologicznych położonych przy Jedwabnym Szlaku. Zlokalizowane są one przy drodze łączącej Kotlinę Fergańską z Jeziorem Aralskim oraz przy rzece Syr-daria.
6569	Jedwabny szlak: korytarz Wołga-Morze Kaspijskie Silk Roads: Volga-Caspian Corridor		Obwód atyrauski Obwód mangystauski Obwód zachodniokazachstański	K (ii)	2021	Wpis na listę informacyjną obejmuje fragment Jedwabnego Szlaku, łączącego Morze Aralskie z Morzem Kaspijskim oraz region zajmowany przez rzeki Ural i Wołga. Szlak handlowy przebiegał przez 2 wioski: Kyzyłkała oraz Sarajszyk założone w X wieku oraz splądrowane przez Mongołów w XIII wieku, a potem przez Kozaków w XVI wieku.
6571	Ustiurt: Krajobraz naturalny i pułapki myśliwskie Aran Ustyurt: Natural Landscape and Aran Hunting Traps		Obwód mangystauski 43°17′00″N 55°33′00″E	K, P (iii)(v)(viii)	2021	Pułapki myśliwskie, zwane aran, były używane na płaskowyżu Ustiurt już w epoce brązu. Wykorzystywano je do polowań na suhaki stepowe oraz gazele czarnoogonowe.

Linki zewnętrzne

• Lista światowego dziedzictwa UNESCO (ang. • fr.)