Regnans in Excelsis
| Państwo | |
|---|---|
| Data wydania |
27 kwietnia 1570 |
| Rodzaj aktu |
bulla papieska |
| Przedmiot regulacji |
ekskomunika królowej angielskiej Elżbiety I |
| Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych | |
Regnans in Excelsis (łac. „Panujący na wysokości” – odniesienie do Boga) – bulla papieża Piusa V promulgowana 27 kwietnia 1570 roku, ekskomunikująca jako heretyczkę „Elżbietę, rzekomą królową Anglii i służebnicę nieprawości” oraz zwalniającą wszystkich jej poddanych z obowiązku posłuszeństwa jej, jednocześnie ekskomunikującą każdego, kto wypełniałby jej rozkazy”[1].
Bulla wymienia m.in. następujące „przestępstwa” królowej:
- usunęła Królewską Radę złożoną ze szlachty Anglii i zastąpiła ją radą złożoną z ludzi nieznanych, będących heretykami;
- ustanowiła fałszywych kaznodziejów i sługi bezbożności;
- zniosła ofiarę mszy, modlitwy, posty, rozróżnianie pokarmów, celibat oraz ceremonie katolickie;
- nakazała wydawanie w całym królestwie ksiąg zawierających jawnie heretyckie treści;
- nakazała aby odprawiano bezbożne obrządki i ceremonie według zasad Kalwina, które sama wyznaje i przestrzega, i aby były one przestrzegane przez jej poddanych[2].
Tło historyczne
[edytuj | edytuj kod]Po wstąpieniu na tron Marii I w 1553 roku nastąpił proces rekatolicyzacji Królestwa Anglii, jednak po jej śmierci w 1558 roku parlament angielski uchwalił kolejny Akt Supremacji (1559), sankcjonujący separację Kościoła Anglii od papiestwa. Bulla Piusa V postrzegana jest jako akt odwetu za reformy religijne Elżbiety. Bulla ta została wydana najprawdopodobniej pod naciskiem albo Filipa II, księcia Norfolku bądź Marii Stuart, królowej Szkocji, ponieważ każde z nich miało interes w tym, aby usunąć Elżbietę z tronu. Jedenastoletnia zwłoka w wydaniu tej bulli wynikała po części z nadziei, że Elżbieta poślubi jednego z licznych katolickich konkurentów, a także z faktu, że Elżbieta tolerowała odbywanie katolickich praktyk religijnych w domach prywatnych. Bulla miała na celu wsparcie buntu w północnych hrabstwach Anglii z 1569 roku, a także pierwszego powstania Desmondów w Irlandii, wspieranych przez siły katolików zza granicy. Bunty te spowodowały zmianę stanowiska Elżbiety wobec jej katolickich poddanych będących właścicielami majątków ziemskich.
Skutki promulgacji bulli
[edytuj | edytuj kod]Bulla sprowokowała rząd angielski do podjęcia surowych represji przeciwko jezuitom, których obawiano się jako agentów interesów Hiszpanii oraz papiestwa. W 1580 roku papież Grzegorz XIII wydał instrukcję mającą na celu złagodzenie konfliktu sumienia angielskich katolików. W instrukcji tej wyjaśnił, że katolicy w Anglii powinni być posłuszni królowej we wszystkich sprawach świeckich dopóki nie nadejdzie właściwy czas na usunięcie królowej. Wkrótce po wybuchu wojny angielsko-hiszpańskiej (1585–1604) parlament angielski uchwalił ustawę „przeciwko jezuitom, kapłanom seminaryjnym i innym nieposłusznym”.
W samej Anglii bulla wywarła niewielki wpływ, ponieważ większość katolickich poddanych ją zignorowała. Jednak w Irlandii, której większość mieszkańców była katolikami, wywołała rozłam i została wykorzystana jako usprawiedliwienie do wszczęcia drugiego powstania Desmondów. Podziały w Irlandii występowały przed 1570 rokiem, jednak po promulgacji bulli środowiska w Dublinie zaakceptowały anglikanizm, zaś w parlamencie irlandzkim aż do 1613 roku większość stanowili katolicy. Doprowadziło to do trwałego podziału religijnego. Anglikanie i pozostali protestanci zaczęli być postrzegani jako zwolennicy angielskich rządów w Irlandii, a katolicy jako zwolennicy separatyzmu i własnych rządów[3].
W 1588 roku papież Sykstus V wsparł Wielką Armadę obietnicą przekazania królowi hiszpańskiemu miliona dukatów – pod warunkiem wylądowania w Anglii[4], ponowił uroczyście bullę ekskomunikującą Elżbietę I za skazanie na śmierć w 1587 roku Marii Stuart, a także za wcześniej wymienione przestępstwa królowej wobec Kościoła katolickiego[5]. Podczas groźby inwazji przez Hiszpanię okazało się, że większość angielskich katolików pozostała lojalna wobec królowej, zaś ci, którzy byli poważnym zagrożeniem dla niej, jak np. kardynał William Allen oraz Robert Parsons SJ, wcześniej uciekli z Anglii na kontynent.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Patrick McGrath: Papists and Puritans under Elizabeth I.. Poole: Blandford Press, 1967, s. 69. (ang.).
- ↑ Papal Encyclicals Online: Regnans in Excelsis. Excommunicating Elizabeth I of England. Pope St Pius V – 27 April 1570. www.papalencyclicals.net. [dostęp 2011-05-07]. (ang.).
- ↑ MacCurtain M., Tudor and Stuart Ireland Gill & Macmillan, Dublin 1972
- ↑ Garrett Mattingly: The Armada. Boston: Houghton Mifflin Company, 1997, s. 216. (ang.).
- ↑ Robert S. Miola (red.): Early modern Catholicism: an anthology of primary sources. Oxford University Press, 2007, s. 77-80. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Papal Encyclicals Online: Regnans in Excelsis. Excommunicating Elizabeth I of England. Pope St Pius V – 27 April 1570. www.papalencyclicals.net. [dostęp 2011-05-07]. (ang.).
- John Strype, Annals of the Reformation and Establishment of Religion, and Other Various Occurrences in the Church of England, During Queen Elizabeth's Happy Reign (1824 ed.): Vol. I, Pt. I, Vol. I, Pt. II, Vol. II, Pt. I, Vol. II., Pt. II, Vol. III, Pt. I, Vol. III, Pt. II, Vol. IV
- Gilbert Burnet The History of the Reformation of the Church of England, Oxford University Press, 1829 Volume I,Volume I, Part II, Volume II, Volume II, Part II, Volume III Volume III, Part II
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Text of Regnans in Excelsis of Pope Saint Pius V. catholicresearch.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-20)].