Spalenie na stosie

Treść tego artykułu należy opracować w taki sposób, aby nie uwypuklała nadmiernie polskiej specyfiki / aby nie zawężała się tylko do polskich warunków
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Spalenie na stosie – sposób wykonania kary śmierci poprzez spalenie żywcem na stosie, znane od starożytności. Wspomina o niej Herodot^[1], Plutarch^[2] i Seneka^[3]. Kara ta była stosowana od starożytności, przez średniowiecze, aż do XIX wieku.

Sposób wykonania kary polegał na przywiązaniu skazańca do słupa, ułożeniu stosu z drewna i podpaleniu go. Najwięcej bólu ofiary doznawały na samym początku, zanim płomienie spaliły nerwy, gdyż po tym nie odczuwano już bólu^[4]. Wiele ofiar umierało bardzo szybko z powodu uduszenia się gazami wydobywającymi się z palonego drewna, ponieważ powodowały one nieodwracalne zmiany w organizmie, między innymi oparzenia dróg oddechowych^[5].

Niekiedy na stosie palono zwłoki skazańców straconych w inny sposób np. przez powieszenie lub uduszenie. Ta definicja jest zawężona, ponieważ uwzględnia spalenie żywej osoby (w odróżnieniu od kremacji, gdzie pali się zwłoki zmarłego, często także na stosie).

Spaleni na stosie

Skazanymi byli chrześcijanie oskarżeni o herezję (heretycy), innowiercy i kobiety zajmujące się magią (czarownice), palono także Żydów; oprócz tego karę tę stosowano wobec przegranych oskarżycieli^[6] i pospolitych przestępców (np. fałszerzy pieniędzy).

Niektóre osoby skazane na spalenie na stosie:

Zobacz też kategorię: Osoby spalone na stosie.

Tereny dzisiejszej Polski

W 1315 roku biskup wrocławski Henryk z Wierzbna powołał trybunał inkwizycyjny pod przewodnictwem biskupa pomocniczego Pawła z Bancza, który skazał na spalenie na stosie ponad 50 waldensów we Wrocławiu, Nysie i Świdnicy uznanych za heretyków i lucyferian^[8].

Na skutek płomiennych kazań Jana Kapistrana w czerwcu 1453 roku na Placu Solnym we Wrocławiu spalono na stosie 27 Żydów, a kolejnych 14 poćwiartowano^[9]. Kapistran zarzucał Żydom zbezczeszczenie Eucharystii. Podobna sytuacja miała miejsce w Świdnicy gdzie spalono 10 mężczyzn i 7 kobiet^[10].

W 1511 po raz pierwszy w Polsce, władze Chwaliszewa skazały i spaliły na stosie kobietę oskarżoną o bycie czarownicą. Kobietę podejrzewano, że czarami zniszczyła piwo z browarów^[11]^[12]. 19 kwietnia 1539 roku za konwersję na judaizm została spalona na stosie Katarzyna Weiglowa. 14 grudnia 1663 za rzekomą obrazę Matki Bożej został spalony na stosie krakowski żyd Matatiasz Calahora. Po spaleniu ciała popioły nabito w armatę i wystrzelono.

W XVII wieku, po sprowadzeniu jezuitów do Nysy, na terenie Księstwa nyskiego doszło do kilku fal procesów o czary i palenia rzekomych czarownic. Procesy te prowadzone w Jeseníku, Nysie, Zlatéj Horze, Głuchołazach i innych miejscowościach osiągnęły niebywałe rozmiary w skali Europy Środkowej i Śląska, gdzie na stosach spalono około 250 kobiet i dziewczynek. W największym nasileniu pogromy czarownic miały miejsce w latach 1622, 1639–1642, 1651–1652. W roku 1622 na torturach oskarżona kobieta przyznała się do winy, wymieniając pięć innych jako swoje wspólniczki. Wszystkie one zostały spalone. W latach 1639–1642 Johann Balthasar Liesch von Hornau, biskup pomocniczy wrocławski, wybudował specjalny piec do palenia czarownic. Zachowane akta dokumentują 27 egzekucji, jednak z umów zawieranych z katami wynika, że liczba ofiar była znacznie wyższa^[13]. Największa fala miała miejsce w latach 1651–1652^[14]. Ostatnie procesy o czary na terenie Księstwa Nyskiego zakończone spaleniem ofiar miały miejsce w latach 1683–1684, gdy stracono dwie kobiety i mężczyznę^[13].

W 1701 roku pruski sąd w Stolp (obecny Słupsk) skazał na spalenie na stosie katoliczkę Kathrin Zimmermann podejrzewaną o czary^[15].

Według anonimowej relacji, podpisanej X.A.R., opublikowanej w roku 1835, na wzgórzu zwanym Wzgórzem Czarownic znajdującym się pod Doruchowem w roku 1775 miano spalić na stosie 11 kobiet oskarżonych o rzucanie czarów na miejscową dziedziczkę i utrzymywanie kontaktów z diabłami. Trzy oskarżone miały wcześniej umrzeć podczas tortur. Janusz Tazbir uważał, że opis procesu i kaźni mógł być literackim dziełem Konstantego Majeranowskiego, a w Doruchowie zginęło 6 kobiet, lecz niekoniecznie w roku 1775. W Archiwum Akt Dawnych w Ostrzeszowie znajduje się dokument z roku 1783, według którego wójt i ławnicy z Grabowa nad Prosną zostali usunięci z urzędów za to, że wezwani przez dziedzica z Doruchowa skazali na spalenie na stosie 6 kobiet uznanych za czarownice^[16].

W 1811 roku w miejscowości Reszel w Prusach, po zatwierdzeniu wyroku przez króla Fryderyka Wilhelma III spalona została Barbara Zdunk, oskarżona o wzniecenie pożaru (była to prawdopodobnie ostatnia osoba stracona w Europie na stosie).

Kremacja i spalenie zwyczajowe

Osobne artykuły: Kremacja i Samospalenie (forma samobójstwa).

Spalenie ciała osoby zmarłej, czyli kremacja, było i nadal jest stosowane w niektórych kulturach i religiach, np. w hinduizmie. Jest starym dziedzictwem indoeuropejskim, dlatego praktykowali je także Słowianie^[17]. Szeroko rozpowszechnione także współcześnie^[18].

W wielu kulturach (na przykład w Indiach) istniał zwyczaj dobrowolnego spalenia wdowy na stosie ze zwłokami męża – w Indiach zwyczaj ten (od 1829 zakazany) nazywa się sati. Wdowa najczęściej z własnej woli wchodziła na ten stos, gdyż kultura nie przewidywała dla niej żadnej roli po śmierci męża.

Zobacz też

Przypisy

↑ Dzieje, księga 1.
↑ Solon 28.
↑ O pokoju ducha 11.
↑ What does death by burning mean?, „The Guardian”, 26 kwietnia 2003, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-04-05] (ang.).
↑ KapilK. Gupta KapilK. i inni, Smoke Inhalation Injury: Etiopathogenesis, Diagnosis, and Management, „Indian Journal of Critical Care Medicine”, 22 (3), 2018, DOI: 10.4103/ijccm.IJCCM_460_17, PMID: 29657376, PMCID: PMC5879861 (ang.).
↑ List Gajusza Cezara do Aleksandryjczyków, Papirus Geruzji, P. Giss. univ. 46, ok. 150–200 rok n.e. [+ P.Yale 1385, II w. n. e.]
↑ n, Polikarp, uczeń Jana apostoła, starszy kościoła w Smyrnie, zabity ogniem i mieczem za wiarę w Syna Bożego, A.D. 168 [online], Anabaptyści.pl, 28 grudnia 2022 [dostęp 2023-01-02] (ang.).
↑ Średniowieczne herezje w Świdnicy. [w:] Encyklopedia (część V) [on-line]. um.swidnica.pl. [dostęp 2018-04-17].
↑ Według Jana Długosza – pogrom Żydów w Krakowie wywołany oskarżeniami o mord rytualny. [w:] Muzeum Historii Polski [on-line]. muzhp.pl. [dostęp 2020-10-02].
↑ Aleksander Gleichgewicht: O Wrocławiu. O wrocławskich Żydach.. [w:] Wszystko Co Najważniejsze [on-line]. wszystkoconajwazniejsze.pl. [dostęp 2020-10-02].
↑ Joanna Adamczyk, Czary i magia w praktyce sądów kościelnych na ziemiach polskich w późnym średniowieczu (XV–połowa XVI wieku) w: Karolińscy pokutnicy i polskie średniowieczne czarownice. Konfrontacja doktryny chrześcijańskiej z życiem społeczeństwa średniowiecznego, red. Maria Koczerska, Warszawa: DiG 2007, s. 230.
↑ Dariusz Mikiłła, Historia prawa na ziemiach polskich, wyd. Towarzystwo Wspierania Nauki Glob, 1995, ISBN 978-83-904818-0-7, s. 177.
↑ ^a ^b Małgorzata Radziewicz: Procesy o czary na pograniczu nysko-jesenickim. muzeum.nysa.pl. [dostęp 2018-04-17].
↑ Agnieszka Budo: Czarownice w Nysie. national-geographic.pl, 2010-02-19. [dostęp 2018-04-17].
↑ Gazeta Wyborcza. Biedroń przywraca dobre imię spalonej w Słupsku czarownicy. [online] [dostęp 2020-04-24] .
↑ B. Szymański. Spór o czarownice. „Czas Ostrzeszowski”, 2005 nr 33.
↑ IreneuszI. Stolarek IreneuszI. i inni, Genetic history of East-Central Europe in the first millennium CE, „Genome Biology”, 24 (1), 2023, s. 173, DOI: 10.1186/s13059-023-03013-9, ISSN 1474-760X, PMID: 37488661, PMCID: PMC10364380 .
↑ Kremacja w Polsce, a kremacja na świecie – daleko za Czechami, jeszcze dalej za Japonią [dostęp 2016-03-16].

Bibliografia

Wrzesiński Sz. Krwawa profesja. Rzecz o katach i ich ofiarach, Kraków 2006.
Zaremska H. Niegodne rzemiosło. Kat w społeczeństwie Polski XIV–XVI wieku, Warszawa 1986.

[Dzieje_księga_1-1] Dzieje, księga 1.

[Solon_28-2] Solon 28.

[O_pokoju_ducha_11-3] O pokoju ducha 11.

[4] What does death by burning mean?, „The Guardian”, 26 kwietnia 2003, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-04-05] (ang.).

[5] KapilK. Gupta KapilK. i inni, Smoke Inhalation Injury: Etiopathogenesis, Diagnosis, and Management, „Indian Journal of Critical Care Medicine”, 22 (3), 2018, DOI: 10.4103/ijccm.IJCCM_460_17, PMID: 29657376, PMCID: PMC5879861 (ang.).

[List_Gajusza_Cezara_do_Aleksandryjczyków-6] List Gajusza Cezara do Aleksandryjczyków, Papirus Geruzji, P. Giss. univ. 46, ok. 150–200 rok n.e. [+ P.Yale 1385, II w. n. e.]

[7] , Polikarp, uczeń Jana apostoła, starszy kościoła w Smyrnie, zabity ogniem i mieczem za wiarę w Syna Bożego, A.D. 168 [online], Anabaptyści.pl, 28 grudnia 2022 [dostęp 2023-01-02] (ang.).

[Średniowieczne_herezje_w-8] Średniowieczne herezje w Świdnicy. [w:] Encyklopedia (część V) [on-line]. um.swidnica.pl. [dostęp 2018-04-17].

[Według_Jana_Długosza_pogrom-9] Według Jana Długosza – pogrom Żydów w Krakowie wywołany oskarżeniami o mord rytualny. [w:] Muzeum Historii Polski [on-line]. muzhp.pl. [dostęp 2020-10-02].

[O_Wrocławiu_O_wrocławskich-10] Aleksander Gleichgewicht: O Wrocławiu. O wrocławskich Żydach.. [w:] Wszystko Co Najważniejsze [on-line]. wszystkoconajwazniejsze.pl. [dostęp 2020-10-02].

[Joanna_Adamczyk_Czary_i_magia-11] Joanna Adamczyk, Czary i magia w praktyce sądów kościelnych na ziemiach polskich w późnym średniowieczu (XV–połowa XVI wieku) w: Karolińscy pokutnicy i polskie średniowieczne czarownice. Konfrontacja doktryny chrześcijańskiej z życiem społeczeństwa średniowiecznego, red. Maria Koczerska, Warszawa: DiG 2007, s. 230.

[Dariusz_Mikiłła_Historia-12] Dariusz Mikiłła, Historia prawa na ziemiach polskich, wyd. Towarzystwo Wspierania Nauki Glob, 1995, ISBN 978-83-904818-0-7, s. 177.

[muzeum-13] Małgorzata Radziewicz: Procesy o czary na pograniczu nysko-jesenickim. muzeum.nysa.pl. [dostęp 2018-04-17].

[Agnieszka_Budo2010-14] Agnieszka Budo: Czarownice w Nysie. national-geographic.pl, 2010-02-19. [dostęp 2018-04-17].

[Gazeta_Wyborcza_Biedroń_przywraca-15] Gazeta Wyborcza. Biedroń przywraca dobre imię spalonej w Słupsku czarownicy. [online] [dostęp 2020-04-24] .

[B_Szymański2005-16] B. Szymański. Spór o czarownice. „Czas Ostrzeszowski”, 2005 nr 33.

[17] IreneuszI. Stolarek IreneuszI. i inni, Genetic history of East-Central Europe in the first millennium CE, „Genome Biology”, 24 (1), 2023, s. 173, DOI: 10.1186/s13059-023-03013-9, ISSN 1474-760X, PMID: 37488661, PMCID: PMC10364380 .

[krematorium.suwalki--18] Kremacja w Polsce, a kremacja na świecie – daleko za Czechami, jeszcze dalej za Japonią [dostęp 2016-03-16].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]