Viggo Mortensen

Viggo Mortensen
	; Viggo Mortensen w 2020 roku
Imię i nazwisko	Viggo Peter Mortensen Jr.
Data i miejsce urodzenia	20 października 1958 ; Nowy Jork
Zawód	aktor, poeta, muzyk, fotograf, malarz, reżyser, scenarzysta i producent filmowy
Współmałżonek	Exene Cervenka; (1987–1998; rozwód)
Lata aktywności	od 1984
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Viggo Peter Mortensen Jr.^[1]^[2] (ur. 20 października 1958 w Nowym Jorku) – amerykański aktor teatralny i filmowy, a także poeta, fotograf, malarz oraz reżyser, scenarzysta i producent filmowy^[3]. Trzykrotnie nominowany do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego^[4].

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się na nowojorskim Manhattanie^[5] jako starszy syn Amerykanki Grace Gamble (z domu Atkinson) i Viggo Petera Mortensena Sr.^[6], pochodzenia duńskiego^[7]; jego rodzice spotkali się w Norwegii. Dziadek ze strony matki pochodził z Nowej Szkocji w Kanadzie, a rodzina babki ze strony matki była z Nowej Anglii^[8]. Jego rodzina przeniosła się do Wenezueli, a następnie do Danii i ostatecznie osiadła w Argentynie w prowincji Córdoba, w Chaco i Buenos Aires, gdzie uczęszczał do szkoły podstawowej i opanował biegle język hiszpański, podczas gdy jego ojciec zajmował się fermą drobiu i ranczem. Kiedy miał 11 lat, rodzice rozwiedli się, po czym wrócił z matką do Nowego Jorku, gdzie spędził resztę dzieciństwa^[9]. W 1976 ukończył Watertown High School w Watertown^[10].

Studiował w St. Lawrence University w Canton w stanie Nowy Jork, zdobywając w 1980 tytuł licencjata na wydziale iberystyki i polityki. Później wyjechał do Europy i zamieszkał w Hiszpanii, Anglii i Danii, gdzie imał się różnych prac dorywczych, takich jak przewóz samochodem ciężarowym w Esbjerg czy sprzedażą kwiatów w Kopenhadze^[11].

Kariera

Po powrocie do Stanów Zjednoczonych rozpoczął karierę aktorską^[12]. Na początku lat 80. na Manhattanie studiował aktorstwo w Warren Robertson’s Theatre Workshop^[13].

Początkowo występował na małym ekranie jako porucznik w LeBoeuf w miniserialu CBS Jerzy Waszyngton (George Washington, 1984) z Barrym Bostwickiem w roli tytułowej i jako Bragg w operze mydlanej NBC Search for Tomorrow (1985). Sceny filmowe z jego udziałem w dramacie Jonathana Demme’a Szybka zmiana (Swing Shift, 1984) i komedii romantycznej Woody’ego Allena Purpurowa róża z Kairu (The Purple Rose of Cairo, 1985) zostały ostatecznie wycięte^[14]. Na kinowym ekranie zadebiutował rolą farmera Mosesa Hochleitnera ze wspólnoty amiszów w dreszczowcu Petera Weira Świadek (Witness, 1985)^[15] z Harrisonem Fordem. Jednocześnie został obsadzony w roli żołnierza w przedstawieniu Williama Shakespeare’a Henryk V w Delacorte Theater w Central Park, ale zdecydował się odrzucić tę propozycję^[16]. W latach 1985–1986 w Indiana Repertory Theatre w Indianapolis grał Tybalta w tragedii szekspirowskiej Romeo i Julia^[17]. W 1987 otrzymał nagrodę Dramalogue Critics’ Award za rolę kapitana nazisty w spektaklu Bent o homoseksualnych więźniach obozów koncentracyjnych w Coast Playhouse w West Hollywood^[18]. W jednym z odcinków przebojowego serialu NBC Policjanci z Miami (Miami Vice, 1987)^[19] pojawił się gościnnie jako detektyw Eddie Trumbull u boku Lou Diamonda Phillipsa. W dramacie sensacyjnym Davida Cronenberga Wschodnie obietnice (Eastern Promises, 2007) stworzył kreację Nikołaja Łużyna, kierowcy rosyjskiego gangstera Siemiona (Armin Mueller-Stahl) i ochroniarza jego syna Kiriła (Vincent Cassel)^[20], która przyniosła mu Brytyjską Niezależną Nagrodę Filmową i nagrodę Sant Jordi oraz nominację do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego, Złotego Globu, BAFTA, Nagrody Gildii Aktorów Ekranowych i Saturna^[21].

Najbardziej znany jest z roli Aragorna w trzyczęściowej ekranizacji Władcy Pierścieni w reżyserii Petera Jacksona^[22]. Po czterech dniach zdjęć zastąpił wybranego wcześniej do tej roli Stuarta Townsenda, a przyjął ją tylko dzięki entuzjazmowi syna dla powieści Tolkiena. Część zarobionych za film pieniędzy przeznaczył na utworzenie wydawnictwa Perceval Press (nazwanego od imienia jednego z rycerzy Króla Artura), publikującego prace awangardowych artystów.

Życie prywatne

8 lipca 1987 poślubił Christene „Exene” Cervenkę, z którą ma syna Henry’ego Blake’a (ur. 28 stycznia 1988). W 1992 doszło do separacji, a w 1997 do rozwodu. W 2009 roku związał się z hiszpańską aktorką Ariadną Gil^[23].

Odznaczenia

2010 – Krzyż Kawalerski Orderu Danebroga (Dania)^[24]

Filmografia

Obsada

1985: Świadek (Witness) jako Moses Hochleitner
Mortensen na premierze filmu Droga w 2009 roku na Festiwalu Filmowym w Toronto
1990: Młode strzelby II (Young Guns II) jako John W. Poe
1990: Teksańska masakra piłą mechaniczną III (Leatherface: The Texas Chainsaw Massacre III) jako Tex
1991: Indiański biegacz (The Indian Runner) jako Frank Roberts
1993: Życie Carlita (Carlito's Way) jako Lalin
1993: Amerykański łowca (The Young Americans) jako Frazer
1993: Amerykański Yakuza (American Yakuza) jako Nick Davis/David Brandt
1993: Rubin z Kairu (Ruby Cairo) jako Johnny Faro
1993: Ewangelia według Harry’ego (The Gospel According to Harry) jako Wes
1995: Armia Boga (The Prophecy) jako Lucyfer
1995: Karmazynowy przypływ (Crimson Tide) jako porucznik Peter (Weps) Ince
1996: Tunel (Daylight) jako Roy Nord
1996: Portret damy (The Portrait of a Lady) jako Caspar Goodwood
1996: Biały aligator (Albino Alligator) jako Guy Foucard
1997: G.I. Jane jako sierżant John Urgayle
1997: Znikający punkt (Vanishing Point) jako Jimmy Kowalski
1997: La Pistola de mi Hermano jako Juanito
1998: Psychol (Psycho) jako Sam Loomis
1998: Morderstwo doskonałe (A Perfect Murder) jako David Shaw
1999: Spacer po księżycu (A Walk on the Moon) jako Walker Jerome
2000: 28 dni (28 Days) jako Eddie Boone
2001: Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia (The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring) jako Aragorn
2002: Władca Pierścieni: Dwie wieże (The Lord of the Rings: The Two Towers) jako Aragorn
2003: Władca Pierścieni: Powrót króla (The Lord of the Rings: The Return of the King) jako Aragorn
2004: Hidalgo – ocean ognia (Hidalgo) jako Frank T. Hopkins
2005: Historia przemocy (A History of Violence) jako Tom Stall/Joey Cusack
2006: Kapitan Alatriste (Alatriste) jako kapitan Alatriste
2007: Wschodnie obietnice (Eastern Promises) jako Nikołaj Łużyn
2008: Appaloosa jako Everett Hitch
2008: Good jako Halder
2009: Droga (The Road) jako ojciec
2011: Niebezpieczna metoda (A Dangerous Method) jako Zygmunt Freud
2012: Todos tenemos un plan jako Agustín / Pedro
2012: W drodze (On the Road) jako Old Bull Lee / William S. Burroughs
2014: Ze mną nie zginiesz (Loin des hommes) jako Daru
2014: Jauja jako Gunnar Dinesen
2014: Rozgrywka (The Two Faces of January) jako Chester
2016: Captain Fantastic jako Ben
2018: Green Book jako Frank „Tony Wara” Vallelonga
2020: Jeszcze jest czas (Falling) jako John Petersen
2022: Zbrodnie przyszłości (Crimes of the Future) jako Saul Tenser
2022: Trzynastu (Thirteen Lives) jako Richard Stanton
2023: Eureka jako Murphy
2023: The Dead Don't Hurt jako Holger Olsen

Reżyser filmowy

2020: Jeszcze jest czas (Falling)

Scenarzysta filmowy

2020: Jeszcze jest czas (Falling)

Dyskografia

1994: Don’t Tell Me What to Do
1997: One Less Thing to Worry About
1998: Recent Forgeries
1999: The Other Parade
1999: One Man’s Meat
1999: Live at Beyond Baroque
2003: Pandemoniumfromamerica
2004: Live at Beyond Baroque II
2004: Please Tomorrow
2004: This, That, and The Other
2005: Intelligence Failure
2006: 3 Fools 4 April
2007: Time Waits for Everyone
2008: At All
2010: Canciones de Invierno
2011: Reunion
2013: Acá

Nagrody i nominacje

Rok	Nagroda	Kategoria	Film	Rezultat
1999	Nagroda Blockbuster Entertainment	Ulubiony aktor drugoplanowy - suspens^[21]	Morderstwo doskonałe (1998)	Nominacja
2002	Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych	Najlepszy filmowy zespół aktorski^[21]	Władca Pierścieni: Drużyna Pierścienia (2001)	Nominacja
2003	Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych	Najlepszy filmowy zespół aktorski^[21]	Władca Pierścieni: Dwie wieże (2002)	Nominacja
	Nagroda Satelita	Najlepszy aktor drugoplanowy w dramacie^[21]		Nominacja
	Nagroda Saturn	Najlepszy aktor^[21]		Nominacja
2004	Nagroda Saturn	Najlepszy aktor^[21]	Władca Pierścieni: Powrót króla (2003)	Nominacja
2004	Nagroda Gildii Aktorów Ekranowych	Najlepszy filmowy zespół aktorski^[21]	Władca Pierścieni: Powrót króla (2003)	Wygrana
2005	Golden Buzzard	Najlepszy aktor^[25]	Hidalgo – ocean ognia (2004)	Nominacja
	Nagroda Satelita	Najlepszy aktor w filmie dramatycznym^[21]	Historia przemocy (2005)	Nominacja
	Stowarzyszenie Nowojorskich Krytyków Filmowych	Najlepszy aktor^[21]		3 miejsce
2006	Nagroda Saturn	Najlepszy aktor^[21]		Nominacja
2007	Stowarzyszenie Nowojorskich Krytyków Filmowych	Najlepszy aktor^[21]	Wschodnie obietnice (2007)	2 miejsce
2007	Nagroda Satelita	Najlepszy aktor^[21]		Wygrana
2008	Nagroda Akademii Filmowej	Najlepszy aktor pierwszoplanowy^[21]		Nominacja
2009	Kataloński Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sitges	Honorowa nagroda główna^[21]	–	Wygrana
2011	Kanadyjska Akademia Filmowa i Telewizyjna	Najlepszy aktor drugoplanowy^[21]	Niebezpieczna metoda (2011)	Wygrana
2011	Nagroda Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych	Najlepszy aktor drugoplanowy^[21]		3 miejsce
2012	Nagroda Genie	Najlepszy aktor drugoplanowy^[21]		Wygrana
2017	Nagroda Akademii Filmowej	Najlepszy aktor pierwszoplanowy^[21]	Captain Fantastic (2016)	Nominacja
2017	Nagroda Satelita	Najlepszy aktor^[21]	Captain Fantastic (2016)	Wygrana
2019	Nagroda Akademii Filmowej	Najlepszy aktor pierwszoplanowy^[21]	Green Book (2018)	Nominacja
2020	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Sztokholmie	Nagroda za całokształt twórczości^[21]	–	Wygrana
	Europejska Nagroda Filmowa	Europejski aktor^[21]	Jeszcze jest czas (2020)	Nominacja
	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastián	Najlepszy film^[21]	Jeszcze jest czas (2020)	Wygrana
	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastián	Nagroda za całokształt twórczości^[21]	–	Wygrana

Przypisy

↑ Viggo Mortensen Actor. „TV Guide”. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
↑ Viggo Mortensen. Listal. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
↑ Viggo Mortensen Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).
↑ Viggo Mortensen Awards. AllMovie. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
↑ Viggo Mortensen Biography. biography.com, 2 kwietnia 2014. [dostęp 2021-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-04)]. (ang.).
↑ Viggo Mortensen Biography (1958-). Film Reference. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
↑ Sandra Brennan: Viggo Mortensen Biography. AllMovie. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
↑ Viggo Mortensen–What Nationality Ancestry. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
↑ Thessaly La Force: Viggo Mortensen, the Unlikely Leading Man. „The New York Times”, 15 października 2018. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
↑ Why Viggo Mortensen Is Off the Grid. „Esquire”. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
↑ Viggo Mortensen Biography. TV.com. [dostęp 2016-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-07)]. (ang.).
↑ Viggo Mortensen – Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2016-07-02]. (rum.).
↑ Sandra Brennan: Viggo Mortensen Biography. AllMovie. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
↑ Viggo Mortensen (20 de Outubro de 1958). Filmow. [dostęp 2016-07-02]. (port.).
↑ Viggo Mortensen - Sztárlexikon. Starity.hu. [dostęp 2021-06-04]. (węg.).
↑ Keith Clark, Jon Mefford Between Two Worlds: The Making of „Witness” (2005), DVD Paramount Pictures 949729643
↑ Mortensen, Viggo 1958–. Encyclopedia.com. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
↑ Viggo Mortensen, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-06-04] (ang.).
↑ Viggo Mortensen Biography. TheFamousPeople.com, 2 kwietnia 2014. [dostęp 2021-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-04)]. (ang.).
↑ John Patterson: Wanted: actor with naked ambition. „The Guardian”, 20 października 2007. [dostęp 2021-06-07]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w Viggo Mortensen Awards. FamousFix. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).
↑ Viggo Mortensen. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
↑ Viggo Mortensen Dating History. FamousFix. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).
↑ Viggo Mortensen slået til ridder. dr.dk, 2010-10-26. [dostęp 2024-10-16]. (duń.).
↑ Top 5: Najlepsze role w karierze Viggo Mortensena. Prime Movies, 2022-07-19. [dostęp 2022-07-19].

Bibliografia

Viggo Mortensen w bazie IMDb (ang.)
Viggo Mortensen w bazie Filmweb
Viggo Mortensen w bazie Notable Names Database (ang.)
Viggo Mortensen w bazie Discogs.com (ang.)
Perceval Press Strona wydawnictwa Mortensena (ang.)
www.brego.net/viggo/ Informacje nt. działalności artystycznej i politycznej Mortensena (ang.)

[1] Viggo Mortensen Actor. „TV Guide”. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).

[2] Viggo Mortensen. Listal. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).

[3] Viggo Mortensen Pictures. FanPix.Net. [dostęp 2016-12-11]. (ang.).

[award-4] Viggo Mortensen Awards. AllMovie. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).

[5] Viggo Mortensen Biography. biography.com, 2 kwietnia 2014. [dostęp 2021-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-04)]. (ang.).

[6] Viggo Mortensen Biography (1958-). Film Reference. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).

[7] Sandra Brennan: Viggo Mortensen Biography. AllMovie. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).

[8] Viggo Mortensen–What Nationality Ancestry. Ethnicity of Celebs. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).

[9] Thessaly La Force: Viggo Mortensen, the Unlikely Leading Man. „The New York Times”, 15 października 2018. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).

[10] Why Viggo Mortensen Is Off the Grid. „Esquire”. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).

[11] Viggo Mortensen Biography. TV.com. [dostęp 2016-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-07)]. (ang.).

[12] Viggo Mortensen – Actor. CineMagia.ro. [dostęp 2016-07-02]. (rum.).

[allmovie-13] Sandra Brennan: Viggo Mortensen Biography. AllMovie. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).

[14] Viggo Mortensen (20 de Outubro de 1958). Filmow. [dostęp 2016-07-02]. (port.).

[15] Viggo Mortensen - Sztárlexikon. Starity.hu. [dostęp 2021-06-04]. (węg.).

[dvdextra-16] Keith Clark, Jon Mefford Between Two Worlds: The Making of „Witness” (2005), DVD Paramount Pictures 949729643

[ency-17] Mortensen, Viggo 1958–. Encyclopedia.com. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).

[britannica-18] Viggo Mortensen, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-06-04] (ang.).

[19] Viggo Mortensen Biography. TheFamousPeople.com, 2 kwietnia 2014. [dostęp 2021-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-04)]. (ang.).

[the-20] John Patterson: Wanted: actor with naked ambition. „The Guardian”, 20 października 2007. [dostęp 2021-06-07]. (ang.).

[awards-21] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w Viggo Mortensen Awards. FamousFix. [dostęp 2021-06-04]. (ang.).

[22] Viggo Mortensen. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).

[23] Viggo Mortensen Dating History. FamousFix. [dostęp 2016-07-02]. (ang.).

[24] Viggo Mortensen slået til ridder. dr.dk, 2010-10-26. [dostęp 2024-10-16]. (duń.).

[25] Top 5: Najlepsze role w karierze Viggo Mortensena. Prime Movies, 2022-07-19. [dostęp 2022-07-19].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

1980–1989	Gregory Peck / Gene Tierney (1986) Glenn Ford (1987) Vittorio Gassman (1988) Bette Davis (1989)
1990–1999	Claudette Colbert (1990) Anthony Perkins (1991) Lauren Bacall (1992) Robert Mitchum (1993) Lana Turner (1994) Susan Sarandon / Catherine Deneuve (1995) Al Pacino (1996) Michael Douglas / Jeremy Irons (1997) Jeanne Moreau / Anthony Hopkins / John Malkovich (1998) Anjelica Huston / Fernando Fernán Gómez / Vanessa Redgrave (1999)
2000–2009	Michael Caine / Robert De Niro (2000) Julie Andrews / Warren Beatty / Francisco Rabal (2001) Jessica Lange / Bob Hoskins / Dennis Hopper / Francis Ford Coppola (2002) Robert Duvall / Sean Penn / Isabelle Huppert (2003) Annette Bening / Jeff Bridges / Woody Allen (2004) Willem Dafoe / Ben Gazzara (2005) Max von Sydow / Matt Dillon (2006) Liv Ullmann / Richard Gere (2007) Meryl Streep / Antonio Banderas (2008) Ian McKellen (2009)
2010–2019	Julia Roberts (2010) Glenn Close (2011) Oliver Stone / Ewan McGregor / Tommy Lee Jones / John Travolta / Dustin Hoffman (2012) Carmen Maura / Hugh Jackman (2013) Denzel Washington / Benicio del Toro (2014) Emily Watson (2015) Sigourney Weaver / Ethan Hawke (2016) Ricardo Darín / Monica Bellucci / Agnès Varda (2017) Hirokazu Koreeda / Danny DeVito / Judi Dench (2018) Penélope Cruz / Costa-Gavras / Donald Sutherland (2019)
2020–2029	Viggo Mortensen (2020) Johnny Depp / Marion Cotillard (2021) Juliette Binoche / David Cronenberg (2022) Javier Bardem / Víctor Erice / Hayao Miyazaki (2023) Cate Blanchett / Pedro Almodóvar (2024)