Wojna domowa w Angoli
| zimna wojna | |||
| |||
| Czas |
1975–2002 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Przyczyna |
walka o władzę w nowo utworzonej republice | ||
| Wynik |
zwycięstwo sił rządowych | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
Wojna domowa w Angoli – konflikt trwający z przerwami od 1975 do 2002 w Angoli, zakończony zwycięstwem rządu Ludowego Ruchu Wyzwolenia Angoli (MPLA). Z wojskami rządowymi starły się grupy partyzanckie – Narodowy Związek na rzecz Całkowitego Wyzwolenia Angoli (UNITA) i Narodowy Front Wyzwolenia Angoli (FNLA), a także regularna armia RPA i Zairu[1].
Przebieg konfliktu wewnętrznego
[edytuj | edytuj kod]Do pierwszych starć w organizacjach angolskiego ruchu wyzwoleńczego dochodziło jeszcze w trakcie wojny o niepodległość[2]. Proces walki o władzę przyśpieszyła mająca miejsce w 1974 roku rewolucja goździków w Portugalii, która rozpoczęła dekolonizację. Początkowo przywódcy ruchu oporu zadeklarowali chęć współpracy. Liderzy MPLA, UNITA i FNLA 5 stycznia 1975 roku spotkali się w Kenii i zgodzili się zatrzymać wzajemne starcia. Utworzono koalicyjny rząd przejściowy[3]. Porozumienie upadło już po miesiącu, a wzajemne starcia wybuchły na nowo, wzajemne animozje doprowadziły w lipcu do wybuchu regularnej wojny domowej[1][4]. Wykorzystując wewnętrzne tarcia, w sierpniu Front Wyzwolenia Enklawy Kabindy ogłosił niepodległość Kabindy, co zostało uznane przez kilka państw[5][1].
W listopadzie MPLA objęło kontrolę nad Luandą, gdzie proklamowano utworzenie Ludowej Republiki Angoli. Prezydentem republiki ludowej został Agostinho Neto. Państwowości republiki ludowej nie uznała UNITA i FNLA, które połączyły siły i jeszcze tego samego dnia proklamowały niepodległość Ludowo-Demokratycznej Republiki Angoli. Prezydentem drugiej z republik został Holden Roberto z FNLA, premierem natomiast Jonas Savimbi z UNITA[1]. Wsparcia rebeliantom z UNITA i FNLA udzieliły wojska zairskie i południowoafrykańskie, a zaopatrzenie dostarczały im Stany Zjednoczone[6][7][8]. Kampania rebeliancka nie powiodła się, a do stycznia-marca 1976 roku siły republiki ludowej opanowały większość kraju, zmuszając przy tym siły RPA i Zairu do wycofania się z kraju. W tym samym roku republika ludowa została przyjęta do ONZ i Organizację Jedności Afrykańskiej, co oznaczało formalne uznanie jej niepodległości przez światową opinię[1].
W 1977 roku kampania rebeliancka odżyła. Grupy rebelianckie w dalszej mierze jawnie wspierał reżim Mobutu Sese Seko z Zairu. Rząd MPLA wykorzystał to i sam wsparł rebeliantów zairskich. Grupa katangańskich secesjonistów z Zairu utworzyła w Angoli organizację zbrojną o nazwie Front Wyzwolenia Narodowego Katangi. W 1977 i 1978 roku w prowincji Shaba (obecnie Katanga) miały miejsce dwie inwazje katagańskich rebeliantów wspartych przez MPLA. Inwazje zostały stłumione przez Zair przy współudziale wojsk francuskich, belgijskich i marokańskich[9].
W drugiej połowie lat 70. z walk wycofała się FNLA[6]. UNITA z kolei rozwijała swój potencjał militarny, aż w końcu w latach 80. była w stanie zająć pokaźne obszary na południu kraju[1]. Rebelianci operujący w tym regionie wielokrotnie wspierani byli przez rząd RPA, która kilkukrotnie wysyłała swoje wojska na tereny przygraniczne. Ich celem było zwalczanie jednostek MPLA[1].
W grudniu 1990 roku rządząca partia zapowiedziała demokratyzację kraju. W 1991 roku wprowadzono system wielopartyjny i podpisano porozumienie kończące wojnę domową. W 1992 roku odbyły się wybory parlamentarne i prezydenckie. Wybory przeprowadzono w obecności obserwatorów ONZ. Okazały się one zwycięstwem rządzącej partii i dotychczasowego prezydenta José Eduardo dos Santosa. UNITA zakwestionowała wynik wyborów i zerwała porozumienie z 1991 roku[1]. Działania wojenne zakończono w 1994 podpisaniem porozumienia pokojowego w Lusace. Już cztery lata później walki wybuchły z nową siłą. 22 lutego 2002 miała miejsce śmierć Jonasa Savimbi – przywódcy UNITA, co doprowadziło do zakończenia wojny. Pierwsze od 1992 roku wybory odbyły się w 2008. Rezultaty wskazały na wielkie zwycięstwo rządzącej partii MPLA, która uzyskała 82% oddanych głosów. Główna partia opozycji, UNITA, otrzymała poparcie zaledwie 10% wyborców[10].
Pomoc dla stron konfliktu
[edytuj | edytuj kod]Pomoc dla rządu MPLA zaoferowała Kuba, która wysłała do kraju własny kontyngent wojskowy. Oddziały kubańskie wycofały się z konfliktu w 1988 roku[1]. Rebeliantów zbrojnie wsparły oddziały RPA i Zairu[1], buntowników poparły również Stany Zjednoczone i Chińska Republika Ludowa, które dostarczały im zaopatrzenie[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j Angola. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-06-17].
- ↑ Kręta droga do niepodległości Angoli. Wojna z kolonizatorem przeplatana bratobójczą walką. historia.wp.pl. (pol.).
- ↑ Rothchild, Donald S. (1997). Managing Ethnic Conflict in Africa: Pressures and Incentives for Cooperation. s. 115–116.
- ↑ Tvedten, Inge (1997). Angola: Struggle for Peace and Reconstruction. s. 29–36.
- ↑ Mwaura, Ndirangu (2005). Kenya Today: Breaking the Yoke of Colonialism in Africa. s. 222–223.
- ↑ a b Popular Movement for the Liberation of Angola, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05] (ang.).
- ↑ Stearns, Peter N.; William Leonard Langer (2001). The Encyclopedia of World History: Ancient, Medieval, and Modern, Chronologically Arranged. s. 1065.
- ↑ Wright, George (1997). The Destruction of a Nation: United States Policy Towards Angola Since 1945. s. 2, 8–11 i 57.
- ↑ Chris Cook and John Stevenson. The Routledge Companion to World History Since 1914, 2005. s. 321–322.
- ↑ Celia W. Dugger: Governing Party in Angola Wins Election in a Landslide, Official Results Show. [w:] New York Times [on-line]. 2008-09-09. [dostęp 2008-09-15]. (ang.).
- ↑ Never Ending Wars, 2005, s. 24.