T'inki kachkay

Iñuwakunap/Iñukukunap allinchakuynin kimsantin t'inki kachkaypi (sinchiyasqa = solid, puriqlla = liquid, wapsi = gas.

T'inki kachkay rikch'a. Iñusapa siq'ipi yakup sapaq kayninta rikunki. Q'umir siq'ikuna puriqchana iñup ñit'iymanta wachakuynintam rikuchisunki, anqas siq'ikunataq wapsichana iñup ñit'iymanta wachakuynintam. Puka siq'iqa sinchimanta wapsiyay icha wapsimanta sinchiyay atiyninpa saywanta rikuchisunki.

T'inki kachkay nisqaqa imayaypa kachkayninmi, kay hinam kachkayta atin:

• Sinchiyasqa: Imayayqa manam p'ulinnintachu, rikch'aytachu hukchan. Chay hinam kay pacha phatakunapi, wasi q'uñipi rumikuna, qiru, q'ispillu, hukkunapas. Sinchiyasqa yakutaqa chullunku ninchikmi.
• Puriqlla: Imayayqa manam p'ulinnintachu, ichaqa rikch'aytataqmi hukchan. Chay hinam kay pacha phatakunapi, wasi q'uñipi yakum.
• Wapsi: Imayayqa p'ulinnintam rikch'aynintapas hukchan. Chay hinam kay pacha phatakunapi, wasi q'uñipi wayra pacham. Wapsiyasqa yakutaqa yaku wapsi ninchikmi.

Sinchiyasqa imayayqa puriqchana iñumanta aswan q'uñikuptin puriqllam tukukun, puriqchana iñumanta aswan chiriyaptintaq sinchayanmi. Puriqlla imayayqa wapsichana iñumanta aswan q'uñikuptin wapsim tukukun, puriqchana iñumanta aswan chiriyaptintaq puriqlla tukukunmi.