1648.
(Preusmjereno sa stranice 1648)
- Ovo je članak o godini 1648.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 16. vijek – 17. vijek – 18. vijek |
| Decenija: | 1610-e 1620-e 1630-e – 1640-e – 1650-e 1660-e 1670-e |
| Godine: | 1645 1646 1647 – 1648 – 1649 1650 1651 |
| Gregorijanski | 1648.. (MDCXLVIII) |
| Ab urbe condita | 2401. |
| Islamski | 1057–1058. |
| Iranski | 1026–1027. |
| Hebrejski | 5408–5409. |
| Bizantski | 7156–7157. |
| Koptski | 1364–1365. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1703–1704. |
| • Shaka Samvat | 1570–1571. |
| • Kali Yuga | 4749–4750. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4284–4285. |
| • 60 godina | Yang Zemlja Miš (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11648. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Godina 1648 (MDCXLVIII) bila je prijestupna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u subotu po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.
- januar - U Poljskoj-Litvaniji počinje kozački Ustanak Hmeljnickog - početak ukrajinskog rata za oslobođenje i poljskog opadanja.
- januar - Crnogorski zbor s vladikom Visarionom Kolinovićem i spahijom Martinom zatražio od Mletaka priznanje povlastica kakve imaju pod Turcima, plus da ne moraju plaćati porez; traže i uvođenje dužnosti guvernadura[1].
- 27. 1. - Engleski Dugi parlament prekida pregovore sa kraljem Čarlsom I.
- 30. 1. - Dogovoren Münsterski mir kojim je okončan Osamdesetogodišnji rat između Španije i Nizozemske, čija je nezavisnost priznata (stupa na snagu 15. maja).
- 4. 2. - Stala kuga u Zagrebu, kasnije tijekom godine građani po zavjetu napravili crkvu sv. Roka na Peneznoj gorici[2].
- 11. 2. - Mitropolit raški Gavrilo izabran na crkvenom saboru u Morači za novog srpskog patrijarha (do 1655); odlučeno da se nastave pregovori sa rimskom crkvom[3].
- februar - Kotarski morlaci Stevana Subotića/Stjepana Sorića zapalili Vakuf, Strmicu, Plavno i Butišnicu, s njima se u Kotare (Obrovac, Karin, Nadin, Vrana) doseljavaju novi morlaci. Vuk Mandušić i Sorić zatim zauzimaju Drniš. Mlečani uzimaju Knin bez otpora i pale Vrliku i opet Skradin[4].
- 23. 3. - Potpisan Ugovor iz Concordije: malo karipsko ostrvo Sveti Martin podeljeno između Francuske i Holandije.
- 15 - 31. 3. - Mlečani osvojili Klis (Leonardo Foskolo od Mehmeda Mustajbegovića, a Subotić i Mandušić su sprečili bosanskog Tekeli Mehmed-pašu da dođe gradu u pomoć)[5].
- 31. 3. - Razoran zemljotres u Vanu, na istoku Turske.
- april, početkom - Mlečani uzeli Sinj.
- 5. 4. - Španci povratili Napulj - kraj kratkotrajne Napuljske Republike (Francuzi će do avgusta biti dva puta poraženi u pokušaju povratka).
- april - Morlaci se zaleću čak do Save[6].
- 19. 4. - Prva bitka kod Guararapesa: Portugalci porazili Holanđane na severu Brazila.
- 24. 4. - 26. 5. - Kandijski rat: Mlečani blokirali Dardanele[7], kao i sledeće zime[8].
- 25. 4. - 22. 4. - Zasjedanje krajiškog povjerenstva u Varaždinu - bez sporazuma između Hrvata i Nijemaca[2].
- proljeće - Velika glad u Hrvatskoj, kao i u Kranjskoj i Štajerskoj, usljed nerodne 1647; mnogi kmetovi odlaze u tursku Slavoniju[2].
- proleće - Vuk Mandušić napadao Ključ - paljevina, ubio zarobljene jer su ga u povratku napadali[9].
- 1. 5. - Većina Varaždina izgorjela u požaru, uključujući isusovački samostan i gimnaziju[2].
- 1. 5. - Turci započinju 21-godišnju opsadu mletačke Kandije - najduža opsada u istoriji.
- U vezi s Kandijskim ratom započinje drugi period budžetskog deficita u Osmanskoj carevini (do 1670)[10].
- 1. 5. - Frederik III je novi kralj Danske i Norveške.
- maj - Vojska pobunjenog guvernera Sivasa Varvar Ali-paše poražena kod Ankare a on pogubljen[11].
- 16. 5. - Bitka kod Žovtih Voda: kozačko-tatarska pobeda nad poljsko-litvanskim snagama.
- 17. 5. - Tridesetogodišnji rat: Bitka kod Zusmarshausena je franko-švedska pobeda.
- jun, početkom - Pop Subotić (Sorić) i Petar Smiljanić upadaju u Liku - pale i dovode nove morlake sa sobom[12].
- 14. 6. - Bitka kod Wevelinghovena je još jedan poraz carskih snaga u Nemačkoj.
- jun - jul? - Istanbul pogođen razornim zemljotresom.
- 25. 7. - 1. 11. - Bitka za Prag je poslednji okršaj Tridesetogodišnjeg rata - Šveđani nisu mogli uzeti grad ali su zauzeli i opljačkali zamak (npr. Codex Gigas).
- jul - Uskoci napadaju Ribnik ali ih dočekala turska vojska - Petar Smiljanić gine, a Subotić uhvaćen i ubijen mučenjem.
- Nakon ovoga Derviš-paša šalje Ferhad-bega Pašića u okolinu Splita i Husein-bega u Ravne kotare. Gine Grigorije Subotić a za harambašu postavljen Vuk Mandušić.
- 31. 7. - Vuk Mandušić poginuo u okršaju s Turcima kod Zečeva blizu Đevrsaka u sačekuši za Husein-bega. Šibenske morlake preuzima njegov sestrić Tadija Vrančić[13].
- leto - Novi bosanski namesnik je Derviš-paša, Turci napadaju Primorje[14].
- leto - Uskoci zapalili Prusac u Bosni, braća Miljkovići stigli do Save i potopili brod sa ratnom opremom[13].
- leto - Peraštani zarobili niz dubrovačkih brodova[15].
- 5. 8. - Iznenada umro ugarski palatin Ivan III. Drašković.
- 8. 8. - Pobuna u Carigradu zbog novog poreza, linčovan veliki vezir Hezarpare Ahmed-paša - nasleđuje ga Sofu Mehmed-paša.
- 12. 8. - Dvorskim udarom zbačen sultan Ibrahim I (ubijen šest dana kasnije), postavljen mali Mehmed IV (vl. do 1687), njegova baka Kösem Sultan je regent do 1651.
- avgust - U Francuskoj izbija Prva Fronda ("parlamentarna" tj. sudijska) - malo borbi.
- avgust - Sava Stanislavić postavljen za novog marčanskog episkopa (do 1661)[16].
- 16. 8. - Omanski imam Nasir bin Murshid al-Yaribi poslao vojsku na portugalski Muscat - grad pada do 1650.
- 19. 8. - Pobeda Olivera Cromwella nad rojalistima i Škotima u Bitci kod Prestona.
- 20. 8. - Bitka kod Lensa: francuska pobeda nad Špancima na severu Francuske.
- c. 30. 9. - Semjon Dežnjov obišao rt (po njemu nazvan) i prvi prošao Beringovim prolazom - za šta će šire saznati mnogo kasnije.
- 11. 10. - Đorđe II Rakoci je novi erdeljski knez (do 1660).
- 24. 10. - Potpisivanjem ugovora iz Münstera i Osnabrücka zaključen je Westfalski mir kojim je okončan Tridesetogodišnji rat. Vladari Carskih država odlučuju o zvaničnoj veri a manjine uživaju toleranciju. Smanjena careva prava. Mnoge teritorijalne izmene.
- novembar - Jan II Kazimir je novi vladar Poljske i Litvanije (do 1668).
- 26. 11. - Brevom Zelo domus Dei papa Inocent X. odbacuje verske odredbe Westfalskog mira - bez efekta.
- decembar? - Providur Leonardo Foscolo otplovio za Boku Kotorsku[17].
- decembar - Prajdova čistka: vojni udar Armije novog uzora kojim su uklonjeni neki članovi engleskog Dugog parlamenta - nastaje Krnji parlament.
- decembar? - Dabrovi ratovi: Irokezi naoružani od Holanđana pokrenuli razorni napad na Ataronchronon Indijance.
- Leonardo Foscolo zauzima Klis; Mlečani zauzeli i Skradin[2].
- Franjevci zbog straha od turske odmazde napustili Visovac i smjestili se u Šibeniku oko tzv. palače Foscolo - začetak samostana sv. Lovre.[18]
- Prvi put se pominje manastir Savina kod Herceg Novog.
- Šabtaj Cvi iz Smirne proglasio da je mesija.
- Izgrađena glavna zgrada Taj Mahala.
- Izgrađena Crvena palača u Delhiju, rezidencija mogulskih careva.
- Traktat Mathematical Magick Johna Wilkinsa o mehaničkim napravama.
- U Parizu osnovana Académie royale de peinture et de sculpture.
- Francuzi zauzeli karipsko ostrvo Saint Barthélemy.
- Osnovan Simbirsk (dan. Uljanovsk).
- Blaise Pascal uz pomoć zeta utvrdio da se atmosferski tlak mjenja u zavisnosti od visine.
- 26. 4. - Pedro II, kralj Portugala i Algarve († 1706)
- 5. 8. - Guichard Joseph Duverney, anatom († 1730)
- ? - Toma Raspasani, albanski monah
- 28. 2. - Kristijan IV, kralj Danske i Norveške (* 1577)
- 12. 3. - Tirso de Molina, književnik (* 1579)
- 20. 5. - Vladislav IV., kralj Poljske i veliki vojvoda Litvanije (* 1595)
- 31. 7. - Vuk Mandušić, uskočki harambaša (* ?)
- 5. 8. - Ivan III. Drašković, ugarski palatin (* 1595-1603?)
- 18. 8. - Ibrahim I, osmanski sultan (* 1615)
- 1. 9. - Marin Mersenne, matematičar (* 1588)
- 20. 9. - Ivan Lukačić, skladatelj (* 1575?)
- 11. 10. - Đorđe I Rakoci, erdeljski knez (* 1593)
- 25. 11. - Daišan, mandžurski državnik (* 1583)
- 30. 11. - Cvijeta Zuzorić, pjesnikinja (* ca. 1552)
- ↑ Historija n. J., 550
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Horvat, Ban Nikola Zrinski mladji
- ↑ Vladimir Ćorović, Verski pokreti, rastko.rs
- ↑ Istorija s. n., 352
- ↑ Istorija s. n., 352-3
- ↑ Istorija s. n., 353
- ↑ Shaw1976, p. 202
- ↑ Setton, 150
- ↑ Istorija s. n., 353-4
- ↑ ÁgostonMasters2009, p. 98.
- ↑ ÁgostonMasters2009, p. 263.
- ↑ Istorija s. n., 354
- ↑ 13,0 13,1 Istorija s. n., 356
- ↑ Istorija s. n., 355
- ↑ Istorija s. n., 362
- ↑ Istorija s. n., 477
- ↑ Istorija s. n., 357
- ↑ Privatna gimnazija Samostan sv. Lovre Arhivirano 2015-05-12 na Wayback Machine-u, sph.hr
- Literatura
- Rudolf Horvat, Ban Nikola Zrinski mladji (hr Wikisource)
- Gábor Ágoston; Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire. Infobase Publishing; 1 January 2009. ISBN 978-1-4381-1025-7.
- Stanford J. Shaw. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume 1, Empire of the Gazis: The Rise and Decline of the Ottoman Empire 1280-1808. Cambridge University Press; 29 October 1976. ISBN 978-0-521-29163-7.
- Kenneth Meyer Setton. Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century. American Philosophical Society; 1991. ISBN 978-0-87169-192-7.
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Istorija srpskog naroda, Treća knjiga, prvi tom, Srbi pod tuđinskom vlašću 1537-1699, SKZ Beograd 1993, ISBN 86-379-0383-5