Content-Length: 184992 | pFad | http://sh.wikipedia.org/wiki/Milan_Durman

Milan Durman – Wikipedija/Википедија Prijeđi na sadržaj

Milan Durman

Dodaj veze
Izvor: Wikipedija
Milan Durman
Milan Durman, fotografija iz 1927. godine
Datum rođenja18. oktobra 1902.
Mesto rođenjaGornji Javoranj
 Austrougarska
Datum smrti13. aprila 1941. (38 god.)
Mesto smrtiSarajevo
Kraljevina Jugoslavija Kraljevina Jugoslavija
Profesijaknjiževnik, novinar, istoričar
Član KPJ od1922.
Član SKOJ od1920.

Milan Durman (ćirilica: Милан Дурман; Gornji Javoranj kraj Dvora na Uni, 18. oktobra 1902. – Sarajevo, 13. aprila 1941.) bio je istaknuti jugoslovenski revolucionar, književnik, istoričar, a kasnije građanski političar, iz redova hrvatskih Srba. Dvadesetih je bio jedan od vodećih članova SKOJ-a, a sa Komunističkom partijom raskinuo je u vreme Narodnog fronta, te je od 1937. godine bio jedna od vodećih ličnosti Samostalne demokratske stranke (SDS).

Bio je jedan od prvih jugoslovenskih marksističkih teoretičara fašizma, aktivni učesnik Sukoba na književnoj levici i autor prve studije o Buni Matije Gupca iz socijalističke perspektive. Poginuo je tokom nacističkog bombardovanja Sarajeva 1941. godine.

Biografija

[uredi | uredi kod]

Rođen je u Gornjem Javornju, opština Dvor na Uni, 18. oktobra 1902. godine, u etnički srpskoj i relativno imućnoj porodici. Otac Vaso bio je šumar, a majka Milka, rođ. Gagić, bila je domaćica. Pučku školu završio je u rodnom mestu 1913. godine, a malu realnu gimnaziju u Bosanskom Petrovcu 1919. godine.[1]

Skojevac

[uredi | uredi kod]

Nakon završene realne gimnazije, sedamnaestogodišnji Durman seli se u Zagreb, gde završava višu gimnaziju, i potom upisuje Pravni fakultet. Tokom studija, upoznaje mladog komunistu i studenta filozofije Akifa Šeremeta, koji postaje njegov blizak prijatelj i politički mentor. Zahvaljujući uticaju Šeremeta, Durman postaje član SKOJ-a, najverovatnije 1920. godine.[1][2] U proleće 1922. godine, bio je jedan od osnivača prve ilegalne štamparije SKOJ-a u Zagrebu,[3] a u junu je prvi put uhapšen, zajedno sa Stjepanom Cvijićem i Jankom Mišićem.[4]

U novembru 1922. godine, Durman piše svoje prvo istaknutije teorijsko delo. U časopisu Nova Evropa objavljuje članak "Radnička klasa i fašizam", u kojem direktno vezuje fašizam za opasnost od socijalističke revolucije, te tvrdi da se fašistički pokreti pojavljuju tamo gde je država preslaba da se sama od sebe odupre organizovanom radničkom pokretu. Stoga jasno identifikuje fašizam kao klasni pokret buržoazije. Međutim, situacija u Kraljevini SHS je, po njegovom mišljenju, malo drugačija: u njoj fašističke organizacije, pored klasne, imaju i etničku dimenziju, odnosno "treba da suzbijaju i zahtjeve i onih nacija ili plemena čiji se interesi kose sa interesima one nacijonalističke buržoazije u čijim je rukama državna vlast."[5] Tipično za tadašnje komuniste, Durman prihvata ideologiju "narodnog jedinstva", prema kojoj su Srbi, Hrvati i Slovenci tri "plemena" jednog istog naroda, te narastajući sukob između njih identifikuje kao sukob hrvatske i slovenačke buržoazije sa srpskom radi ostvarivanja "ravnopravnije" ekonomske eksploatacije u državi. "Jugoslovenski fašizam" identifikuje sa "srpskim fašizmom", jer tvrdi da fašizam, kao paradržavni instrument sile, uvek odražava interese klase koja drži političku vlast, a politička klasa koja upravlja Kraljevinom SHS sastoji se od srpske buržoazije.

Krajem 1922. godine, Durman postaje direktno uključen u sukob unutar rukovodstva SKOJ-a. Sukob se ticao organizacionog pitanja partije: deo skojevaca smatrao je da SKOJ, kao i KPJ, treba da bude organizovan po centralističkom principu, dok je deo mladih komunista, uključujući i Durmana, smatrao da organizaciju treba organizovati po federalističkom principu, gde će zagrebačka partijska organizacija biti nezavisna od centrale u Beogradu. Predstavnici KPJ, Đuro Cvijić, Simo Miljuš i August Cesarec, došli su na sastanak sa omladincima i pokušali da ih ubede u neophodnost stvaranja centralizovane organizacije. Dok se deo Skojevaca složio, grupa koju su predvodili Durman, Stanko Dragić i Antun Mavrak, suprotstavila se partijskoj centrali.

Zlatko Šnajder rešio je početkom 1923. godine da sazove oblasnu konferenciju SKOJ-a za Hrvatsku, na kojoj bi se spor rešio. Međutim, situacija je eskalirala i dogovor nije postignut. Umesto toga, SKOJ je raspustio zagrebačku organizaciju i isključio Durmana i Mavraka. Dragić se stavio na stranu centrale SKOJ-a, ali se Durmanu i Mavraku pridružio Stjepan Zinić. Njih trojica su onda počeli da prave novu organizaciju, koju su nazivali "Komunistička omladina" i počeli da pripremaju njen statut. 1. maja 1923. godine, otcepljena organizacija pokrenula je i novine Omladinska borba, pod Durmanovim uredništvom.[6]

Časopis Omladinska borba, čiji je urednik bio Milan Durman.

Istog meseca, Durman odlazi u Beč da prisustvuje Drugoj zemaljskoj konferenciji KPJ, u nadi da će ubediti partiju u ispravnost svojeg gledišta i da će stariji komunisti prihvatiti Komunističku omladinu kao legitiman deo KPJ.[7] Međutim, desilo se suprotno, i partijska centrala ubedila je Durmana u ispravnost političke linije njegovih suparnika iz SKOJ-a. Već 15. juna, Omladinska borba piše o okončanju svog sukoba sa partijom i završenju unutarpartijskog spora. Durmanova organizacija utapa se u Savez radničke omladine Jugoslavije, legalno krilo zabranjenog SKOJ-a, a Omladinska borba postaje njegovo legalno glasilo.[8] List će izlaziti do 15. januara 1924. godine, kada je zabranjen na osnovu Zakona o zaštiti države. Durman je bio urednik poslednjeg broja.[9]

Komunistički organizator

[uredi | uredi kod]

Durman nakon toga više nije bio na vodećim pozicijama u SKOJ-u, ali je postao bitan deo komunističke organizacije u Zagrebu i okolini. U aprilu 1924. godine, Durman je isključen iz legalne komunističke organizacije, Nezavisne radničke partije Jugoslavije, zbog "nepravilnosti u vezi sa materijalnim poslovanjem lista", verovatno Omladinske borbe. Zbog ovoga je podneo žalbu Trećem kongresu KPJ u Beču 1926. godine, koji ga je vratio u partiju.[10]

Uprkos ovom isključenju iz NRPJ, Durman je i dalje aktivno radio u organizacijama bliskim KPJ. U jesen 1924. godine, u Zagrebu je formiran Gradski komitet Međunarodne crvene pomoći, udruženja koje pomaže uhapšenim revolucionarima i njihovim porodicama. Durman je postao jedan od članova Komiteta.[11] Postaje i deo Kostufre - Komunističke studentske frakcije na Zagrebačkom sveučilištu, koja se bavila marksističkim obrazovanjem studentkinja i studenata, radničkim organizovanjem, pa čak i ilegalnim tehničkim radom partije, kao što je štampanje literature i lažnih dokumenata.[12] 1925. godine, služio je vojsku u Sarajevu i stekao čin rezervnog pešadijskog potporučnika.[13][14] Doktorirao je pravo 1926. godine. Iste godine boravi u Lušci Palanci, rodnom mestu sekretara KPJ Sime Miljuša, koji je tu bio prognan, dok se u Banjoj Luci redovno druži sa Veselinom Maslešom.[1][15] Na desetogodišnjicu Oktobarske revolucije, organizuje izlet u Markuševec, gde pred stotinjak studenata i radnika drži govor o značaju Ruske revolucije.[16]

1927. godine istupa kao kandidat Hrvatskog studentskog ekonomskog bloka (HSEB) na izborima za upravu Jugoslavenskog akademskog potpornog društva (JAPD), organizacije koja je materijalno pomagala siromašne studente i funkcionisala kao svojevrsni studentski parlament. HSEB je zajedno okupljao komuniste i pristalice Seljačko-demokratske koalicije, odnosno Hrvatske seljačke stranke (HSS) Stjepana Radića i Samostalne demokratske stranke Svetozara Pribićevića. Nakon što je ova opoziciona lista dobila izbore za JAPD, uprava Sveučilišta i policija raspisali su nove izbore, na kojima je delu studenata oduzeto pravo glasa da bi pobedila pro-vladina lista.[17]

U periodu od 1923. do 1929. godine, Durman će biti hapšen čak šest puta zbog komunističke aktivnosti.[13]

Marksistički intelektualac

[uredi | uredi kod]
Zgrada na Trgu Kralja Petra Svačića 8 u Zagrebu, gde je 1930. godine živeo Milan Durman.[18]

Nakon što je krajem 1927. godine zabranjena Krležina Književna republika, pojavila se potreba za pokretanjem novog prokomunističkog kulturnog časopisa. Komunisti se tada fokusiraju na Kritiku, od ranije prokomunistički orijentisan časopis koji je svakako već uređivao komunista Stevan Galogaža. Durman postaje jedan od istaknutijih autora Kritike sve do njene zabrane kada je uvedena Šestojanuarska diktatura.[19]

Od 1931. godine, Milan Durman postaje urednik časopisa Književnost, takođe bliskog povezanog s Krležom. Na tom položaju ostaće sve do 1939. godine.[20] 1933. godine, Durman i Božidar Adžija (koji je te godine napustio socijaldemokrate i učlanio se u KPJ) preveli su knjigu Maxa Beera Opća historija socijalizma i socijalnih borbi.[21] Prevodio je još i dela Davida Rjazanova, Georgija Plehanova, Petra Kropotkina i Jevgenija Preobraženskog.[22][23]

Durman je bio jedan od aktivnih učesnika polemika na književnoj levici. 1931. godine je učestvovao u polemici o socijalnoj književnosti. U članku u časopisu Stožer, Durman tvrdi da je sam pojam "socijalna književnost" pleonazam jer se književnost ne može razdvojiti od društvenog konteksta u kom se pojavljuje. Stoga pokušava da ponudi jasniju definiciju "socijalne književnosti", i iznosi tvrdnju da je socijalna književnost ona književnost koja se svesno stavlja u službu savremenih naprednih društvenih pokreta. Međutim, nastavlja Durman, usled nedovoljno razvijene ekonomske baze jugoslovenskog društva, ni njegova nadgradnja, poput književnosti, nije dovoljno razvijena, i u najboljem slučaju može biti malograđanska, ali ne i proleterska. Galogaža će se u osnovi složiti sa ovim gledištem, ali će se Durmanu suprotstaviti Bogomir Herman, koji će u istom broju napisati da je Durmanovo gledište zapravo suviše determinističko i mehanicističko, te da zapravo ne predstavlja materijalizam kao što Durman to misli.[24][25] Istovremeno, Durman kontinuirano piše afirmativno o Galogaži, koji je, po njegovom mišljenju, prešao put od "dešperatera i razočaranog romantika" do umetnika čija dela pokazuju "optimističko povjerenje u budućnost i boljitak čovječanstva, koje je uvijek rezultat solidno izgrađenog i naučno fundiranog nazora na svijet."[26] Durman piše i o potrebi za novom "seljačkom literaturom", koja ne idealizuje život na selu, ni iz nacionalističko-folklorističke perspektive, ni iz građanske-romantičarske perspektive, nego prikazuje realne probleme seoskog stanovništva te epohe. [27] Svoj kredo je najbolje sumirao u članku "Književnost koja nije umjetnost već potreba":

Moderna socijalna literatura po svom je karakteru borbena, tendenciozna i utilitaristička. Ona nema razloga da to skriva, jer ne traži nikakva priznanja samozvanih apostola vječne istine i ljepote – umjetnosti radi umjetnosti.[28]

Sa takvom teorijskom osnovom, Durman je prirodno bio i bitan učesnik dve najveće književne kontroverze početkom tridesetih, kada su marksistički teoretičari napali prvo Miloša Crnjanskog, a potom čak i Miroslava Krležu. U skladu sa svojim već ranije istaknutim uverenjem da pri oceni pisca treba uzeti u obzir i njegove lične osobine, zaključuje da Crnjanski nije samo reakcionar čije umetničko stvaralaštvo je vredno uprkos njegovim političkim stavovima, nego čovek čije lično ponašanje i privatan život ga diskvalifikuju i kao pisca.[29][30] Kao i Bogomir Herman, Durman je napao alarmizam Crnjanskog o "kolonizaciji" domaće književnosti koju vrše "strane knjige", odbacivši primedbe Crnjanskog kao nacionalizam i pokušaj ličnog obračuna sa suparnicima na književnoj sceni.

Mnogo kontroverzniju poziciju Durman zauzima 1933. godine, kada podržava Hermana u njegovom napadu na Krležu. Herman je, naime, optužio Krležu da je napustio pozicije socijalne književnosti zarad larpurlartizma, i izjavio da kritikuje Krležu sa "krležijanskih" pozicija, odnosno da uzima inspiraciju iz Krležinog izričitije marksističkog perioda da osudi njegovo stvaralaštvo sa početka tridesetih.[31] Durman, koji je godinu dana ranije izričito hvalio Krležu kao deo trojca socijalne literature zajedno sa Galogažom i Cesarcem,[32] složio se da je Krleža napustio estetske i filozofske stavove kojih se držao neposredno nakon Oktobarske revolucije. Njegova podrška Hermanu pokazuje i da njihova prethodna debata nije bila lične, nego intelektualne prirode, te da je doživljena kao drugarska kritika, a ne zluradi napad.[33] Međutim, sa Krležine strane, kritika je itekako shvaćena lično, te je 1934. godine partija aktivno intervenisala da se sukob sa Krležom zaustavi. U leto te godine, sa Durmanom i Krležom se u nekoliko navrata, kao posrednik, sastao Josip Broz i na kraju ih ubedio da prestanu sa međusobnim napadima i optužbama.[34] Kada je krajem tridesetih došlo do druge polemike sa Krležom, koja se zapravo vrtela oko političkog problema Staljinovih čistki, Durman se držao po strani. Već oko 1937. godine je, po tvrdnjama Stanka Lasića, zauzeo pomirljiviji stav prema pitanju socijalne literature, "zastupajući neku srednju liniju".[35]

U drugoj polovini tridesetih, Durman se profilisao kao jedan od prvih istoričara - istraživača nacionalno-revolucionarnog pokreta mladih Jugoslovena, Srba i Hrvata, koji su se na početku druge decenije 20. veka suprotstavili habzburškoj vlasti, i mnogi od kojih će postati poznati komunisti. Durman tako piše prve studije o Đačkom štrajku 1912. godine i neuspešnom pokušaju atentata na bana Slavka Cuvaja u junu 1912. godine, koji je izvršio Luka Jukić.[36][37] Planirana je da napiše i knjigu Jukićev atentat, koja nikada nije bila objavljena.[38] Durman je opširno pisao o Cesarcu, kojeg je dobro lično poznavao, i koji je bio jedan od organizatora atentata. O Cesarcu je Durman govorio:

Malo je naših javnih radnika, koji se mogu pohvaliti takvim pravolinijskim razvitkom i tolikom ideološkom konzekventnošću. Od svoje rane mladosti, još tamo od Jukićeva atentata na Cuvaja (kad je na procesu bio jedan od rijetkih koji je znao jasno i muževno da formuliše stav napredne omladine prema režimu), pa kroz sve peripetije svoga prilično intenzivnog života, on je ostao ... bez kolebanja i bez kompromisa — na liniji socijalnog progresa ... pod cijenu ličnih žrtava i samoodricanja.[39]

Prelazak u Samostalnu demokratsku stranku

[uredi | uredi kod]
Naslovna strana Durmanovog časopisa Književnik u novembru 1933. godine.

U periodu Narodnog fronta dolazi do raskida Durmana sa Komunističkom partijom Jugoslavije. Prelazi u tabor građanske opozicije i pridružuje se Samostalnoj demokratskoj stranci, glavnoj partiji hrvatskih Srba. Njegov prelazak na pozicije svojevrsnog agrarizma, ili čak agrarnog socijalizma, predstavlja objavljivanje njegove studije Hrvatska seljačka buna 1573. 1936. godine. U knjizi, Durman izričito postavlja sebi zadatak da seljački pokret Matije Gupca pokaže sa klasne tačke gledišta i kao prvenstveno revolucionarni seljački pokret.[40] Identifikovao je povećanu militantnost seljaštva i pojavu seljačkih buna sa prodiranjem ranih kapitalističkih novčanih odnosa u centralnoevropske krajeve u 16. i 17. veku.[41]

Durmanovi zaključci, međutim, nisu bili marksistički. Kao i lenjinisti tog doba, Durman je video u nacionalnim borbama u nerazvijenim zemljama izraz klasnog nezadovoljstva seljaštva, te je hrvatski nacionalni pokret identifikovao sa klasnom borbom seljaštva na teritoriji Hrvatske. No, dok su komunisti pretpostavljali da će, uprkos seljačkoj većini, glavni motor te klasne borbe biti proletarijat i Komunistička partija, Durman dolazi do zaključka da su stvarni nastavljači borbe Matije Gupca zapravo HSS-ovci, i da "pokret hrvatskog seljaštva (...) danas pod vodstvom Dr. Mačeka postizava svoju kulminaciju."[42] Dok je ovo bilo u skladu sa njegovim ranijim viđenjem Jugoslavije kao nerazvijene zemlje sa malom radničkom klasom, izraženom tokom diskusija na književnoj levici, sad je Durman sasvim napustio uverenje da takva radnička klasa u stanju da bude ikakav motor društvenog progresa, te je zaključio da će taj zadatak pasti na seljaštvo. Komunisti će ovo gledište Durmana žestoko kritikovati. Masleša će knjigu pohvaliti kao "istoričarski rad", ali će izraziti neslaganje sa njenim analitičkim delom i zaključcima o HSS-u kao nastavljaču tradicija seljačkih buna u Hrvatskoj. Po Masleši, Durman je zanemarivao razliku "između revolucionarnih pokreta u feudalizmu i seljačkih pokreta u doba kapitalizma".[43]

U martu 1937. godine Durman se prvi put pominje kao član SDS-a.[44] Osim toga, blisko je sarađivao sa srpskom zemljoradničkom levicom i sa Hrvatskom seljačkom strankom. Bio je aktivan u akcijama solidarnosti sa Španskom Republikom za vreme Španskog građanskog rata. Vođa zemljoradničke levice, Dragoljub Jovanović, o Durmanovom trošku je putovao u Španiju i u njegovom časopisu Književnik potom objavio tekst o svojim utiscima.[45] Durman je bio i potpisnik "Pozdrava intelektualaca Jugoslavije španskom narodu".[46] Kroz akcije solidarnosti Španiji, bio je u kontinuiranoj vezi s komunistima: 1938. godine, Književnik je objavio odlomak iz buduće knjige Španjolski susreti njegovog dugogodišnjeg prijatelja Augusta Cesarca.[47] Moguće je da je upravo zahvaljujući Durmanu Cesarec održavao dobre odnose sa SDS-om i objavljivao svoje tekstove u novinama samostalaca. Uprkos ovom prijateljskom odnosu, Durman je insistirao da SDS mora voditi politiku nezavisnu od KPJ. U jesen 1939. godine, u kotaru Udbina, pokušava da suzbije uticaj komunista koji su se infiltrirali u lokalnu organizaciju SDS-a.[48]

Od februara 1939. godine, Durman je bio sekretar SDS-ove kulturno-prosvetne organizacije "Seljačko kolo". U skladu sa prelaskom na pozicije agrarizma, Durman je izrazito uvažavao Francusku revoluciju kao proces koji je ukinuo feudalizam i doneo konačno oslobođenje francuskog seljaštva. Još 1936. godine, pisao je da je Gupčeva buna bila "osuđena na neuspjeh" jer je bila ispred svog vremena, ali je njene ideale ostvarilo francusko seljaštvo počevši od 1789. godine.[49] Stoga je u julu 1939. godine bio organizator SDS-ovog obeležavanja 150. godišnjice Pada Bastilje, i napisao je feljton o Francuskoj revoluciji.[50] U svom referatu na kongresu "Seljačkog kola" u decembru 1939. godine, Durman ovako predstavlja svoju viziju seljačke politike, gde seljaštvo predvodi inteligencija:

Naš je ideal osamostaliti seljaka, da ne rečem stvoriti od njega subjekt, ali nije dovoljno to zaželjeti, da se to i ostvari... Tim što seljaka proglasimo subjektom, nismo to od njega i načinili. A pogotovo to nećemo od njega načiniti, ako stvaramo od njega iluzije (prikaze), da on može biti i postići sve bez školovane gospode...[51]

Komunisti Durmanu tada zameraju elitizam, a rad "Seljačkog kola", nezavisnog od HSS-ove "Seljačke sloge", kritikuju kao tragično deljenje srpskog i hrvatskog seljaštva po etničkoj osnovi.[51] Durman je u neku ruku odgovorio na ove optužbe kroz svoju odbranu Sporazuma Cvetković-Maček, čiji je bio vatreni pristalica. Na partijskom zboru u Slavonskoj Požegi u martu 1940, kao izaslanik Glavnog odbora SDS, Durman je, osvrćući se na kritike srpskih nacionalista zbog saradnje SDS-a sa HSS-om, izjavio da je srpsko-hrvatsko jedinstvo, ostvareno kroz osnivanje Banovine Hrvatske, jedini garant stabilnosti i opstanka Kraljevine Jugoslavije.[52]

U svom poslednjem članku, napisanom u februaru 1941. godine, Durman je izričito rezimirao svoju ideologiju srpsko-hrvatskog jedinstva:

Na nama je da omogućimo postupno zbliženje Zagreba i Beograda i da budemo veza između Srbije i Hrvatske. Mi smo određeni za tu ulogu, jer smo dio srpskog naroda, a stoljetnim zajedničkim životom povezani smo čvrsto sa Hrvatima, tako da nas više nitko ne može razdvojiti. Mi smo cement ove države, i na nama je da pokažemo kako ona ima pravo na opstanak.[53]

Pogibija i nasleđe

[uredi | uredi kod]

Bio je veren sa doktorkom Anu Pšorn.[54] Kada je izbio Aprilski rat, zajedno sa ostatkom rukovodstva SDS-a, odlučio je da se povuče u Crnu Goru. Poginuo je na Ilidži kraj Sarajeva, 13. aprila 1941. godine, tokom nacističkog bombardovanja, i tamo je i sahranjen.[22][53][55]

Njegova dela su posthumno bila zabranjena u Nezavisnoj državi Hrvatskoj.[56] Vrlo često je, još za života, napadan kao dogmatičar, naročito zbog svog kritičkog odnosa prema Krleži tridesetih. Vaso Bogdanov pisao je da je Durman "najodgovorniji za malograđansku dezorijentiranost časopisa" Književnik.[57] Nakon raskida sa KPJ i prelaska u SDS, Otokar Keršovani će izrazito kritički pisati da su "pokušaji" Durmana da se bavi istoriografijom sa klasne tačke gledišta bili "čisto revizionistički i diletantski".[58]

Uprkos ovim negativnim ocenama savremenika, u socijalističkoj Jugoslaviji, Durman je bio često citiran izvor za naučne radove o Seljačkoj buni 1573. i nacionalno-revolucionarnom pokretu omladine do 1914. Ipak, bio je upamćen i cenjen prvenstveno kao prevodilac i polemičar. Kada je bio predmetom kritike, to je bilo pre svega zbog toga što je kao jedan od učesnika sukoba na književnoj levici napadao Krležu. Istoričar književnosti Stanko Lasić ocenjivao je Durmanovo nasleđe uglavom negativno, videći ga kao dogmatu i opisujući ga kao "vrludajućeg socijalnog literata".[59] Sa druge strane, pored prilično mehaničkih stavova po nekim pitanjima, Durman je u drugim pokazao izrazitu fleksibilnost: Jelena Lalatović istakla je da je, upravo u trenutku "staljinizacije" radničkog pokreta, kada su komunisti odbacivali ranije marksističke tradicije, Durman odlučio da prevede Plehanovljev klasik Umetnost i socijalni život na srpskohrvatski.[60]

Najvažnija dela

[uredi | uredi kod]
  • Protiv destruktivnih elemenata u zemlji (1919, Rukopisna ostavština Miroslava Krleže, Nacionalna i sveučilišna knjižnica u Zagrebu)
  • "Radnička klasa i fašizam". Nova Evropa, Knjiga VI, broj 9 (21. novembar 1922), 270-272.
  • "N. Ognjov: Dnevnik Kostje Rjabceva (Narodna knjižnica, Beograd)", Književnik 6 (1930), 279-281.
  • "Umjetnost i društvo", Književnik 8 (1930), 354-360.
  • "Stevan Galogaža: Novele", Književnik 4 (1931), 175-177.
  • "Pseudosocijalne tendencije u našoj književnosti", Stožer 5 (1931), 138–143.
  • "Slučaj Miloša Crnjanskog", Književnik 4 (1932), 158-160.
  • "Književnost koja nije umjetnost već potreba", Književnik 9 (1932), 321-328.
  • Hrvatska seljačka buna 1573. (Zagreb: Zadružna štamparija, 1936).
  • "Jurkićev atentat na Cuvaja", Književnik 5 (1937), 177-185.
  • "Historijski značaj Jukićevog atentata", Književnik 6 (1937), 225-235.
  • "Buna u Sjeničaku 1897. godine", Književnik 3 (1938).
  • "Hrvatska pod komesarijatom", Književnik 11-12 (1938), 540-552.
  • Čehoslovački zbornik: Č. S. R. 1918-1938: književnost, umjetnost, muzika, film, politički, privredni, socijalni i kulturni život (Zagreb: Književnik, 1938).
  • "Đački štrajk 1912.", Književnik 2 (1939), 69-81.
  • Pjesmarica za narod (Zagreb: Zadružna štamparija, 1939).

Reference

[uredi | uredi kod]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Joka 1991: str. 653
  2. ↑ Dragutin Dakić, "Proboj iz Kerestinca", u Zagreb 1941-1945, Zbornik sjećanja: Tom 1 (Zagreb: Institut za historiju radničkog pokreta Hrvatske, 1982), 276.
  3. ↑ Petrović 1962: str. 54
  4. ↑ Ivan Očak, Braća Cvijići (Zagreb: Spektar, Globus, 1982), 142.
  5. ↑ "Radnička klasa i fašizam". Nova Evropa, Knjiga VI, broj 9 (21. novembar 1922), 271.
  6. ↑ Petrović 1962: str. 59–61
  7. ↑ Cvetković 1984: str. 348
  8. ↑ Petrović 1962: str. 61–62
  9. ↑ Vesović 1979: str. 117
  10. ↑ Ubavka Vujošević, Branislav Gligorijević (ur.), 'Treći kongres KPJ, 17-22. maj 1926. Plenarne sednice CK KPJ, maj-septembar 1926. (Beograd: Izdavački centar Komunist, 1986), 201, 485.
  11. ↑ Mile Mesić, "Iz rada Crvene pomoći u Zagrebu", u: Pero Morača (ur.), Četrdeset godina: zbornik sećanja aktivista jugoslovenskog revolucionarnog radničkog pokreta, Prvi tom, 1919-1929 (Beograd: Kultura, 1960), 243.
  12. ↑ Zlata Miler, "Studentske frakcije", u: Pero Morača (ur.), Četrdeset godina: zbornik sećanja aktivista jugoslovenskog revolucionarnog radničkog pokreta, Prvi tom, 1919-1929 (Beograd: Kultura, 1960), 282-283.
  13. ↑ 13,0 13,1 Durman, Milan, 18.10.1902. Policijski karton. eKultura.hr. Pristupljeno 20.12.2024.
  14. ↑ Službeni vojni list godina 44, broj 27 (13. juna 1925), 1007-1008.
  15. ↑ Branko J. Bokan, Opština Sanski Most, Dio I: do jula 1941. g. (Sanski Most: Borba, 1974), 231.
  16. ↑ Pero Damjanović (ur.), Josip Broz Tito: Sabrana djela, tom prvi, maj 1926. - avgust 1928. (Beograd: Komunist, 1981), 232.
  17. ↑ Vojo Rajčević, Studentski pokret na Zagrebačkom sveučilištu 1918-1941. (Zagreb: Mladost, 1959), 23, 101-104.
  18. ↑ Očak 1982: str. 180
  19. ↑ Vesović 1979: str. 175
  20. ↑ August Cesarec, Sabrana djela: Rasprave, članci, polemike: Društveni i kulturni problemi Jugoslavije (1918-1925); Knjiga druga (Zagreb: Mladost, 1986), 395.
  21. ↑ Ivan Prpić (ur.), Komunisti o fašizmu (1919-1940) (Zagreb: Centar za aktualni politički studij Narodnog sveučilišta grada Zagreba, 1976), 76.
  22. ↑ 22,0 22,1 Durman, Milan. Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje. Leksikografski zavod Miroslav Krleža, 2013. – 2024. Pristupljeno 20.12.2024.
  23. ↑ Književnost: E. Preobraženski, "Klasne norme i moral", prevod M. Durmana", Organizovani radnik, godina VI, broj 22, 21. mart 1926.
  24. ↑ Perica 2018: str. 269–270
  25. ↑ Gužvica 2023: str. 217
  26. ↑ Lasić 1970: str. 74
  27. ↑ Lasić 1970: str. 76–77
  28. ↑ Milan Durman, "Književnost koja nije umjetnost već potreba", Književnik 9 (1932), 327.
  29. ↑ Milan Durman, "Slučaj Miloša Crnjanskog", Književnik 4 (1932), 158-160.
  30. ↑ Perica 2018: str. 271
  31. ↑ Gužvica 2023: str. 220–222
  32. ↑ Lasić 1970: str. 75
  33. ↑ Gužvica 2023: str. 223
  34. ↑ Očak 1982: str. 203–204
  35. ↑ Lasić 1970: str. 153–154
  36. ↑ Josip Horvat, Pobuna omladine 1911-1914. (Zagreb: SKD Prosvjeta, Gordogan, 2006.), 119, 137.
  37. ↑ Ivan Očak, "Građa za biografiju Rudolfa Hercigonje", Radovi Zavoda za hrvatsku povijest Filozofskoga fakulteta Sveučilišta u Zagrebu 19/1 (1986), 181, 210.
  38. ↑ Zaninović 1964: str. 174
  39. ↑ Zaninović 1964: str. 153
  40. ↑ Durman 1936: str. 5–6
  41. ↑ Durman 1936: str. 11
  42. ↑ Durman 1936: str. 153
  43. ↑ Ivan Jelić, "O značenju tradicije velike seljačke bune god. 1573. u povijesti komunističkog pokreta i revolucije u Hrvatskoj: U povodu 400. godišnjice hrvatsko-slovenske seljačke bune", Časopis za suvremenu povijest 1/1973, 87.
  44. ↑ "Uoči smrti pok. Milan Pribićević izrazio je želju da mu na pogrebu učestvuje 21 puk kojim je komandovao u ratu", Vreme broj 5445 (13. mart 1937.), 4.
  45. ↑ Vukliš 2024: str. 455
  46. ↑ Čedo Kapor (ur.), Španija 1936-1939: Zbornik sećanja jugoslovenskih dobrovoljaca u Španskom građanskom ratu, Tom 5 (Beograd: Vojnoizdavaĉki zavod, 1971), 271.
  47. ↑ Zorica Stipetić, Argumenti za revoluciju - August Cesarec (Zagreb: Centar društvenih djelatnosti SSO Hrvatske, 1982), 368.
  48. ↑ Božidar Mrkobrada Božina, "Neka sjećanja na partijsku aktivnost i događaje prije i u toku NOR-a", u Đuro Zatezalo (ur.), Kotar Korenica i kotar Udbina u narodnooslobodilačkom ratu i socijalističkoj izgradnji (Karlovac: Historijski arhiv u Karlovcu, 1979), 200.
  49. ↑ Durman 1936: str. 148
  50. ↑ Mira Kolar-Dimitrijević, "Obilježavanje godišnjica francuske revolucije u Jugoslaviji u međuratnom razdoblju", Časopis za suvremenu povijest 1-3/1989, 186.
  51. ↑ 51,0 51,1 "Povodom prosvjetnog sastanka učitelja prijatelja "Seljačkog kola"", Izraz: Časopis za sva kulturna pitanja 1-2 (1940), 83-84.
  52. ↑ "Zborovi i konferencije", Vreme br. 6520 (18. mart 1940), 4.
  53. ↑ 53,0 53,1 Ivo Tomljenović, "Srpska svađa zbog srpske ideje", Borba godina LXIX, broj 107 (17. april 1991), 11.
  54. ↑ Danica Šterk-Vucelić, "Sanitetski materijal za partizanske jedinice", u Zagreb 1941-1945, Zbornik sjećanja: Tom 4 (Zagreb: Institut za historiju radničkog pokreta Hrvatske, 1984), 309.
  55. ↑ Joka 1991: str. 654
  56. ↑ Mirko Androić (ur.), Građa za povijest narodnooslobodilačke bor be u Sjeverozapadnoj Hrvatskoj 1941-1945. Knjiga II (siječanj-lipanj 1942.) (Zagreb: Savjet za izdavanje "Građe za povijest NOP-a i socijalističke revolucije u sjeverozapadnoj Hrvatskoj 1941-1945", 1984), 87.
  57. ↑ Velimir Visković, "Krležina uloga u sukobu na ljevici I.", Republika godina LV, broj 3-4 (ožujak-travanj 1999), 54.
  58. ↑ Otokar Keršovani, Kulturne i povijesne teme: Izbor iz djela (Rijeka: Otokar Keršovani, 1979), 444.
  59. ↑ Lasić 1970: str. 82
  60. ↑ Jelena Lalatović, "Kriza legitimiteta: polemika Supek–Krleža (1952− 1953) i mogućnosti tumačenja romana o revoluciji", u Zrinka Božić, Marina Protrka Štimec i Ana Tomljenović (ur.), Književnost i revolucije: Zbornik radova (Zagreb: FF Press, 2024), 250.

Literatura

[uredi | uredi kod]
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Milan_Durman&oldid=42320146








 ApplySandwichStrip

pFad - (p)hone/(F)rame/(a)nonymizer/(d)eclutterfier!      Saves Data!


--- a PPN by Garber Painting Akron. With Image Size Reduction included!

Fetched URL: http://sh.wikipedia.org/wiki/Milan_Durman

Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy