Atmosferik nehir
Atmosferik nehirler (AR) (İngilizce: AR (Atmospheric Rivers), romanize: Atmosferik nehirler), dünya atmosferinde (troposferde) yüksek seviyelerde su buharının taşınması sonucu oluşan su buharı akımlarıdır. Bu akımlar genellikle, ekvator yakınlarındaki okyanuslardan başlayarak kutuplara doğru hareket ederler. Atmosferik nehirler, çoğunlukla 250 ila 500 km genişliğinde ve 2000 ila 4000 km uzunluğundadır ve içerdikleri su buharı miktarı, dünyadaki tüm nehirlerin yıllık akışından daha fazla olabilir.[1][2][3][4]
Ortalama olarak, Dünya'da her zaman dört ila beş aktif atmosferik nehir bulunur. Her biri, Amazon Nehri'nin ağzından akan sıvı suya eşdeğer miktarda nem taşır. Karaya ulaştıklarında, atmosferik nehirler bu nemini salar ve yoğun kar ve yağmur oluşur.[5][6]
Atmosferik nehirler, Dünya'nın ikliminin önemli bir parçasıdır. Nem taşımanın %90'ından sorumludurlar ve tropiklerden kutuplara doğru bulut oluşumunun önemli bir faktörüdür. Bu nedenle, atmosferik nehirler hava sıcaklıkları, deniz buzluğu ve iklimin diğer bileşenleri üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.[5][7]
Atmosferik nehirler genellikle ekvatoral olmayan Kuzey Pasifik / Atlantik, güneydoğu Pasifik ve Güney Atlantik okyanuslarında meydana gelir ve genellikle Kuzey ve Güney Amerika'nın batı sahillerine karaya çıkarlar. Atmosferik nehir karaya çıkışı yaşayan diğer bölgeler arasında Grönland, Antarktika ve güney-merkez Amerika Birleşik Devletleri yer alır.[8]
Nasıl oluşur ?
[değiştir | kaynağı değiştir]
Atmosferik nehirler genellikle tropikal bölgelerde başlar. Burada sıcaklıklar okyanus sularının buharlaşmasına neden olur ve bu buhar yükselerek atmosfere taşınır. Güçlü rüzgarlar buharı atmosferin üst katmanlarına taşıyarak, atmosferik nehirleri oluşturur.[9]
Atmosferik nehirler, dünya üzerinde belirli bölgelerde meydana gelen yüksek basınçlı hava sistemleri tarafından kontrol edilir. Bu yüksek basınçlı sistemler, atmosferik nehirlerin hareket yönünü belirleyen ve atmosferik nehirlerin hızını etkileyen ana faktörlerdir. Bu nedenle, atmosferik nehirler bazen uzun süre boyunca yerinde kalabilir veya ani bir şekilde hareket edebilirler.
Atmosferik nehirlerin oluşumu, bu nehirlerin içerdikleri su buharının yoğunluğuna bağlıdır. Sıcak ve nemli hava kütleleri, okyanuslardan su buharını toplar ve hava hareketleri tarafından yükseltilir. Daha sonra, yükselen hava soğuyarak, buhar yoğunlaşır ve yağış oluşur.
Atmosferik nehirlerin oluşumu, rüzgarın yönüne, hava hareketlerine, bölgesel basınç farklarına ve okyanus suyu sıcaklığına bağlıdır. Atmosferik nehirler genellikle belirli coğrafi özelliklere sahip bölgelerde oluşur ve bu nedenle, bu bölgelerde yaşayan insanlar için önemli bir su kaynağıdır. Ancak, atmosferik nehirler aşırı yağış olaylarına ve sel riskine neden olabilmektedirler.[1]
Atmosferik nehiriler nasıl incelenir ?
[değiştir | kaynağı değiştir]Entegre su buharı ve su buharı taşıma üzerine kurulu algoritmalar, atmosferik nehirlerin uzun ve dar oluşumunu otomatik olarak tespit etmek için geliştirilmiştir. Bu ölçümleri toplamak için, uydu mikrodalga radyometreleri kullanılarak atmosferdeki toplam su buharı içeriği ölçülür. Uydu veya model verilerinde atmosferik nehirlerin tanımlanması için bilim adamları, en az 2 cm (0,78 inç) dikey entegre çözünebilir suya sahip 1.000 km (620 mil) genişliğinde ve 2.000 km (1.245 mil) uzunluğunda koridorları ararlar. Bir atmosferik nehir karaya çıkınca, rüzgar profilcileri sıklıkla farklı yüksekliklerde yatay rüzgar koşullarını ölçmek ve güçlü düşük seviye rüzgar bölgelerini belirlemek için kullanılır. Yağmur ölçeği ve yer radarları gibi diğer araçların bir koleksiyonu atmosferik nehir özelliklerini ve etkilerini incelemek için kullanılır.[8]
Atmosferik nehirler derecelendirme sistemi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kasırgalar ve diğer tehlikeler için yapılan ölçekler gibi, atmosferik nehirler için yapılan ölçek de hem fiziksel özelliklerine (kasırgalar için rüzgar hızı, atmosferik nehirler için su buharı miktarı) hem de neden olduğu yıkım seviyesine dayanmaktadır.
Diğer ölçeklere odaklanırken sadece olayın tehlikelerine odaklanırken, atmosferik nehir sistemi bu olayların faydalı, tehlikeli veya her ikisi olabileceği fikrini içermektedir.
Ölçek Atmosferik nehirleri şu şekilde sıralanır;
- AR Cat 1 (Zayıf): (Çoğunlukla faydalıdır.)
- AR Cat 2 (Orta): Çoğunlukla faydalı, ancak biraz tehlikeli de olabilir.
- AR Cat 3 (Güçlü): Faydalı ve tehlikeli bir denge
- AR Cat 4 (Aşırı): Çoğunlukla tehlikeli, ancak faydalı da olabilir.
- AR Cat 5 (Olağanüstü): Çoğunlukla tehlikelidir.
Atmosferik nehir olaylarını, maksimum anlık entegre su buharı taşıma (IVT) değerine ve bu koşulların süresine göre sınıflandıran bir ölçek. Kuraklıkla mücadele eden Kaliforniya gibi yerlerde atmosferik nehir fırtınaları yararlı olabilir - Kaliforniya'nın yıllık yağışının% 50'si atmosferik nehirlerden gelebilir ve atmosferik nehirler yeterli miktarda su getirebilir. ABD Jeoloji Araştırmaları Merkezi'nin yaptığı araştırmaya göre, 1950 ile 2010 yılları arasında Batı Kıyısı'ndaki kuraklıkların %33 ila %74'ü atmosferik nehir fırtınalarıyla sona erdi[10] (Ancak ekim ayındaki atmosferik nehir, Kaliforniya'daki mevcut kuraklığı hafifletti ancak sona erdirmedi). Diğer yandan, yüksek yoğunluklu atmosferik nehirler, kasırgalar kadar yıkıcı olabilir ve yaygın sel, toprak kayması ve çamur akışlarına neden olabilir. 24 Ekim'de Kuzey Kaliforniya'yı ve 15 Kasım'da Kuzeybatı'yı vuran atmosferik nehirlerin her ikisi de AR Cat 5 (Olağanüstü): Öncelikle zararlı olarak derecelendirildi.[7]
Derecelere göre değerlendirilmiş bazı Atmosferik nehir olayları;
[değiştir | kaynağı değiştir]AR Cat 1 dercesinde değerlendirilen, 2 Şubat 2017'de Kaliforniya'yı vuran bir AR, kıyıda 24 saat boyunca sürdü ve sakin bir yağış üretmiştir.[11][12]
AR Cat 2 dercesinde değerlendirilen, 9-20 Kasım 2016'da bir atmosferik nehir, Kuzey Kaliforniya'yı vurdu, kıyıda 42 saat boyunca sürdü ve kuraklıktan sonra düşük barajları yeniden doldurmaya yardımcı olan birkaç inç yağmur üretti.[13]
AR Cat 3 dercesinde değerlendirilen, 14-15 Ekim 2016'da bir atmosferik nehir, kıyıda 36 saat boyunca sürdü, kuraklıktan sonra rezervuarları yeniden doldurmak için 5-10 inç yağmur üretti, ancak bazı nehirlerin sel seviyesinin hemen altına yükselmesine neden oldu.
AR Cat 4 dercesinde değerlendirilen, 8-9 Ocak 2017'deki bir atmosferik nehir, 36 saat boyunca varlığını sürdürdü, Sierra Nevada'da 14 inç yağmur üretti ve en az bir düzine nehrin sel seviyesine ulaşmasına neden oldu.[14]
AR Cat 5 dercesinde değerlendirilen, 29 Aralık 1996 ile 2 Ocak 1997 arasında meydana gelen bir atmosferik nehir, Orta Kaliforniya kıyılarında 100 saatten fazla sürdü. İlişkili yoğun yağış ve akıntılar, 1 milyar dolardan fazla hasara neden oldu.[15]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "What Is an Atmospheric River? | NOAA SciJinks – All About Weather". scijinks.gov. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ https://www.jpl.nasa.gov. "Ranking Atmospheric Rivers: New Study Finds World of Potential". NASA Jet Propulsion Laboratory (JPL) (İngilizce). 16 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Atmospheric Rivers" (PDF). Alaska Atmospheric River. Timothy Steffen -(noaa&national weather services). 6 Haziran 2016. 19 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Haziran 2016.
- ^ "Atmospheric Rivers" (PDF). Atmospheric Rivers. NOAA. 1 Mayıs 2023. 3 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022.
- ^ a b "DOE Explains...Atmospheric Rivers". Energy.gov (İngilizce). 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "What are atmospheric rivers?". www.noaa.gov (İngilizce). 5 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ a b "Rivers in the Sky: 6 Facts You Should Know about Atmospheric Rivers | U.S. Geological Survey". www.usgs.gov (İngilizce). 16 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ a b "Atmospheric Rivers | Global Hydrometeorology Resource Center (GHRC)". ghrc.nsstc.nasa.gov (İngilizce). 21 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Dacre, Helen (1 Nisan 2015). "How do atmospheric rivers form?": 1925.
- ^ Dettinger, Michael D. (2013). "Atmospheric rivers as drought busters on the U.S. west coast". Journal of Hydrometeorology. 14 (6): 12. doi:10.1175/JHM-D-13-02.1. 24 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Ralph, F. M.; Coleman, T.; Neiman, P. J.; Zamora, R. J.; Dettinger, M. D. (1 Nisan 2013). "Observed Impacts of Duration and Seasonality of Atmospheric-River Landfalls on Soil Moisture and Runoff in Coastal Northern California". Journal of Hydrometeorology (İngilizce). 14 (2): 443-459. doi:10.1175/JHM-D-12-076.1. ISSN 1525-7541. 19 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "Atmospheric Rivers and the Lake Oroville Dam Stress | Global Hydrometeorology Resource Center (GHRC)". ghrc.nsstc.nasa.gov (İngilizce). 6 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Dempsey, Caitlin (15 Temmuz 2021). "California's Drought is Driving Reservoirs to Near Historic Lows in 2021". Geography Realm (İngilizce). 21 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ "New scale to rank atmospheric river storms like hurricanes". The Mercury News (İngilizce). 5 Şubat 2019. 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
- ^ Borneman, Elizabeth (4 Haziran 2016). "How Climate Change is Affecting the Forests of the Sierra Nevada". Geography Realm (İngilizce). 1 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Atmosferik nehir ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
- Önümüzdeki üç saat için tahmini küresel yağışların güncel haritası. 8 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Atmosferdeki nehirleri görüntülemek ve tespit etmek için kullanılan NASA sistemi. 3 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.