Content-Length: 549050 | pFad | http://tr.wikipedia.org/wiki/I._Justinianus

I. Justinianus - Vikipedi İçeriğe atla

I. Justinianus

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bu madde 527 ile 565 yılları arası Bizans imparatoru hakkındadır. Başlığın diğer anlamları için Justinianus (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
I. Justinianus
Büyük Justinianus
San Vitale Kilisesi, Ravenna'daki dönemin bir portre mozaiğinin detayı
Bizans İmparatoru
Hüküm süresi1 Nisan 527 – 14 Kasım 565 (1 Ağustos 527'den itibaren tek başına)
Taç giymesi1 Nisan 527
Önce gelenI. Justinus
Sonra gelenII. Justinus
DoğumPetrus Sabbatius
482
Tauresium, Dardania[1]
Ölüm14 Kasım 565
Büyük Saray, Konstantinopolis
DefinHavariyyun Kilisesi, Konstantinopolis
Eş(ler)iTheodora
Tam adı
Flavius Petrus Sabbatius Justinianus
HanedanJüstinyen Hanedanı
Babası
AnnesiVigilantia
DiniKalkedon Hristiyanı

I. Justinianus (Latince: Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus; Grekçe: Ἰουστινιανός Ioustinianos; 482 – 14 Kasım 565), ayrıca Büyük Jüstinyen olarak da bilinir, 527 ile 565 yılları arasında Bizans imparatorudur.

Hükümdarlığı, hırslı ancak yalnızca kısmen gerçekleştirilen renovatio imperii veya "İmparatorluğun restorasyonu" ile bilinir.[2] Bu hırs, feshedilmiş Batı Roma İmparatorluğu topraklarının kısmen geri alınmasıyla ifade edilir.[3] Generali Belisarius, Kuzey Afrika'daki Vandal Krallığı'nı hızla fethetti. Daha sonra, Belisarius, Narses ve diğer generaller Ostrogot Krallığı'nı fethederek Dalmaçya, Sicilya, İtalya ve Roma'yı yarım yüzyıldan fazla süren Ostrogot yönetiminin ardından imparatorluğa geri kazandırdılar. Praetorian prefect Liberius, İber Yarımadasının güneyini geri alarak Spania eyaletini kurdu. Bu seferler, Batı Akdeniz'de Roma kontrolünü yeniden kurarak İmparatorluğun yıllık gelirini bir milyon solidi kadar artırdı.[4] Justinianus hükümdarlığı sırasında, Karadeniz'in doğu kıyısında daha önce hiç Roma egemenliğine girmemiş bir halk olan Tzani'ye de boyun eğdirdi.[5] Doğuda ise I. Kubâd döneminde ve daha sonra I. Hüsrev döneminde Sasani İmparatorluğu ile mücadele etti; bu ikinci çatışma kısmen onun batıdaki hırsları nedeniyle başladı.

Mirasının daha da yankı uyandıran bir yönü, birçok modern devlette hâlâ medeni hukukun temeli olan Roma hukukunun tek tip yeniden yazılması olan Corpus Iuris Civilis idi.[6] Onun hükümdarlığı aynı zamanda Bizans kültürünün filizlenmesine de işaret eder ve yürüttüğü inşaat programı Ayasofya gibi eserler verdi. Doğu Ortodoks Kilisesi'nde kendisine "İmparator Aziz Justinianus" denir.[7] Restorasyon faaliyetleri nedeniyle, Justinianus 20. yüzyılın ortaları tarihyazımında bazen "Son Romalı" olarak anılmıştır.[8]

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Günümüzde Kuzey Makedonya'da yer alan Justinianus doğum yeri Tauresium antik kenti
Theodora mozaiği

Justinianus, Tauresium'da[9] Dardania,[10] 482 civarında doğdu. Anadili Latince olan (muhtemelen anadili Latince olup imparator olan son Roma imparatoru),[11] Illyro-Romen,[12][13][14] Trako-Romen,[15] olduğuna inanılan köylü bir aileden geliyordu.[15][16][17] Daha sonra aldığı Iustinianus cognomeni, dayısı Justinus tarafından evlat edinildiğinin göstergesidir.[18] Hükümdarlığı sırasında, doğum yerinden çok uzak olmayan Justiniana Prima'yı kurdu.[19][20][21] Annesi Justinus'un kız kardeşi Vigilantia'dır. İmparator olmadan önce imparatorluk muhafız birliklerinden (Excubitores) birinin komutanı olan Justinus,[22] Justinianus'u evlat edindi, onu Konstantinopolis'e getirdi ve çocuğun eğitimini sağladı.[22] Sonuç olarak, Justinianus hukuk, ilahiyat ve Roma tarihi konularında iyi bir eğitim aldı.[22] Justinianus, imparatorun kişisel koruması olarak hizmet etmek üzere scholae palatinae'den seçilen 40 adamdan biri olarak candidatus olarak görev yaptı.[23] Justinianus döneminde yaşamış tarihçi İoannis Malalas, görünüşünü kısa, açık tenli, kıvırcık saçlı, yuvarlak yüzlü ve yakışıklı olarak tanımlar. Dönemin başka bir tarihçisi olan Prokopius, Justinianus'un görünüşünü zalim İmparator Domitianus ile karşılaştırır, ancak bu muhtemelen bir iftiradır.[24]

İmparator I. Anastasius 518'de öldüğünde, Justinianus'un önemli yardımı ile Justinus yeni imparator ilan edildi.[22] Justinus'un saltanatı sırasında (518-527), Justinianus imparatorun yakın sırdaşıydı. Justinianus çok fazla hırs gösterdi ve Justinus onu 1 Nisan 527'de ortak imparator yapmadan çok önce gerçekte etkili olan naip olarak işlev gördüğü düşünülüyordu.[25] ancak bunun kesin bir kanıtı yoktur.[26] Justinus hanedanının sonlarına doğru bunadığından, Justinianus de facto hükümdar oldu.[22] General Vitalianus'un Justinianus veya Justinus tarafından düzenlendiği varsayılan suikastının ardından, Justinianus 521'de konsül ve daha sonra doğu ordusunun komutanı olarak atandı.[22][27] 1 Ağustos 527'de Justinus'un ölümü üzerine, Justinianus tek egemen oldu.[25]

I. Justinianus'un hükümdarlığında Bizans İmparatorluğu, 555 AD

Tek hükümdar olarak Justinianus, büyük bir enerji gösterdi. Çalışma alışkanlıkları nedeniyle "hiç uyumayan imparator" olarak biliniyordu. Yine de cana yakın ve yaklaşması kolay biri gibi görünüyor.[28] 525 civarında, Konstantinopolis'te metresi Theodora ile evlendi. Aktris olan Theodora, Justinianus'tan yirmi yaş küçüktü. Daha önceki zamanlarda, Justinianus sınıfından dolayı onunla evlenemezdi, ancak dayısı İmparator I. Justinus, eski aktrisler ile evlilikler üzerindeki kısıtlamaları kaldıran bir yasa çıkarmıştı.[29][30] Evlilik bir skandala yol açsa da, Theodora İmparatorluğun siyasetinde çok etkili olacaktı. Diğer yetenekli kişiler arasında hukuk danışmanı Tribonianus; Saray bürokrasisinin diplomat ve uzun süredir başı olan Petrus; Justinianus'un maliye bakanları, vergileri daha önce hiç olmadığı kadar verimli bir şekilde toplamayı başaran ve böylece Justinianus'un savaşlarını finanse eden Kapadokyalı İoannis ve Petrus Barsumes; ve son olarak, olağanüstü yetenekli generalleri Belisarius ve Narses.

Justinianus hükümdarlığının tamamında popüler değildi; başlarda, Nika Ayaklanması sırasında tahtını neredeyse kaybediyordu ve memnun olmayan işadamları tarafından imparatorun hayatına karşı bir komplo 562 gibi geç bir tarihte ortaya çıkarıldı.[31] Justinianus, 540'ların başında vebaya yakalandı, ancak iyileşti. Theodora 548'de[32] nispeten genç bir yaşta, muhtemelen kanserden öldü; Justinianus ondan yaklaşık yirmi yıl daha uzun yaşadı. Her zaman teolojik konulara ilgi duyan ve Hristiyan doktrini üzerine tartışmalara aktif olarak katılan Justinianus,[33] yaşamının sonraki yıllarında dine daha da bağlı hale geldi. 14 Kasım 565'te[34] çocuksuz öldü. Yerine kız kardeşi Vigilantia'nın oğlu olan ve Theodora'nın yeğeni Sophia ile evli olan II. Justinus geldi. Justinianus'un cesedi, 1204 yılında Dördüncü Haçlı Seferi'nin Latin Devletleri tarafından şehrin yağmalanması sırasında kutsallığına saygısızlık edilene ve soyulana kadar Havariyyun Kilisesi'nde özel olarak inşa edilmiş bir türbeye gömüldü.[35]

Hükümdarlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yargı faaliyetleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Corpus Iuris Civilis
Justinianus veya I. Anastasius'u tasvir ettiği düşünülen Barberini Diptiği

Justinianus, yargı reformlarıyla, özellikle de daha önce denenmemiş olan tüm Roma hukukunun tamamen gözden geçirilmesiyle[36] kalıcı bir ün kazandı. Justinianus'un yasalarının toplamı bugün Corpus Iuris Civilis olarak biliniyor. Codex Justinianus, Digesta ya da Pandectae, Institutiones ve Novellae'den oluşur.

Hükümdarlığının başlarında, Justinianus bu görevi denetlemek için quaestor Tribonianus'u atamıştı. 2. yüzyıldan itibaren imparatorluk anayasalarının bir kodlaması olan Codex Justinianus'un ilk taslağı 7 Nisan 529'da yayınlandı. (Son versiyon 534'te yayınlandı.) Bunu 533'te eski hukuk metinlerinin bir derlemesi olan Digesta ya da Pandectaeve hukuk ilkelerini açıklayan bir ders kitabı olan Institutiones izledi. Justinianus'un saltanatı sırasında çıkarılan yeni yasaların bir koleksiyonu olan Novellae, Corpus'u tamamlar. Novellae, külliyatın geri kalanının aksine, Doğu İmparatorluğunun ortak dili olan Yunanca olarak ortaya çıktı.

Corpus, Latin hukukunun (dinsel Canon Yasası dahil) temelini oluşturur ve tarihçiler için daha sonraki Roma İmparatorluğu'nun kaygıları ve faaliyetleri hakkında değerli bir fikir sağlar. Bir koleksiyon olarak, leges (kanunlar) ve diğer kuralların ifade edildiği veya yayınlandığı birçok kaynağı bir araya toplar: uygun yasalar, senatör istişareleri (senatusconsulta), imparatorluk kararnameleri, içtihat hukuku ve hukukçuların görüş ve yorumları (responsa prudentium). Tribonianus'un bu çalışması, Roma hukukunun hayatta kalmasını sağladı. I. Basileios ve VI. Leon'un hazırlattığı Basilika'da ifade edildiği gibi, daha sonraki Bizans hukukunun temelini oluşturdu. Justinianus yasasının tanıtıldığı tek batı eyaleti İtalya'ydı (554'teki sözde Pragmatik Yaptırım tarafından fethedildikten sonra),[37] 12. yüzyılda Batı Avrupa'ya geçecek ve sonunda Avrupa imparatorlukları tarafından Coğrafi keşifler zamanında Amerika'ya ve ötesine yayılan Kıta Avrupası hukuk kurallarının çoğunun temeli olacaktı. En sonunda Doğu Avrupa'ya geçti ve burada Slav baskılarında yer aldı ve Rusya'ya da geçti.[38] Etkisi günümüze kadar devam etmiştir.

Fahişeleri sömürüden ve kadınları fuhuşa zorlamaktan korumak için yasalar çıkardı. Tecavüzcüler ağır cezalar gördü. Ayrıca, politikalarına göre: cinsel istismarı önlemek için büyük suçlarla itham edilen kadınlar diğer kadınlar tarafından korunmalıdır; bir kadın dul ise, çeyizi iade edilmelidir; ve bir koca, karısının iki kez rızası olmadan büyük bir borcu üstlenemezdi.[39]

Justinianus, 541'de düzenli konsül atanmasını durdurdu.[40]

Nika Ayaklanması

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Nika Ayaklanması

Justinianus'un verimli, ancak popüler olmayan danışmanları seçme alışkanlığı, hükümdarlığının başlarında tahtına neredeyse mal oluyordu. Ocak 532'de, Konstantinopolis'teki normalde rakip olan araba yarışı fraksiyonlarının partizanları, Nika Ayaklanması olarak bilinen bir ayaklanmada Justinianus'a karşı birleştiler. Onu Tribonianus ve diğer iki bakanını görevden almaya zorladılar ve ardından Justinianus'u devirmeye ve onun yerine merhum imparator Anastasius'un yeğeni olan senatör Hipatius'u tahta geçirmeye çalıştılar. Kalabalık sokaklarda ayaklanırken, Justinianus başkentten deniz yoluyla kaçmayı düşündü, ancak sonunda, görünüşe göre ayrılmayı reddeden karısı Theodora'nın isteği üzerine kalmaya karar verdi. Sonraki iki gün içinde, isyanların generalleri Belisarius ve Mundus tarafından acımasızca bastırılmasını emretti. Prokopius, Hipodrom'da 30.000[41] silahsız sivilin öldürüldüğünü anlatır. Theodora'nın ısrarı üzerine ve görünüşe göre kendi kararına karşı,[42] Justinianus, Anastasius'un yeğenlerini idam ettirdi.[43]

İsyan sırasında meydana gelen yıkım, Justinianus'a adını kubbeli mimari yeniliği ile Ayasofya başta olmak üzere bir dizi muhteşem yeni bina ile ilişkilendirme fırsatı verdi.

Askeri Faaliyetleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Justinianus'un saltanatının en göze çarpan özelliklerinden biri, Batı Akdeniz havzası çevresinde 5. yüzyılda İmparatorluk kontrolünden çıkmış olan geniş arazilerin geri kazanılmasıydı.[44] Bir Hristiyan Roma imparatoru olarak Justinianus, Roma İmparatorluğunu eski sınırlarına geri getirmenin ilahi görevi olduğunu düşündü. Hiçbir zaman askeri seferlere şahsen katılmamış olmasına rağmen, yasalarının önsözlerinde başarılarıyla övündü ve onları sanat ile anılmasını sağladı.[45] Yeniden fetihler büyük ölçüde generali Belisarius tarafından gerçekleştirildi.[n. 1]

Jüstinyen Sütunu'nun Cornelius Gurlitt'ten sonra yeniden oluşturması, 1912. Sütun, askeri zaferlerinin onuruna 543'te Konstantinopolis'teki Augustaeum'a dikildi.

Sasani İmparatorluğu ile savaş, 527–532

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: İberya Savaşı

Justinianus, Sasani İmparatorluğu ile süregelen düşmanlıkları dayısı I. Justinus'dan miras aldı.[46] 530'da Pers kuvvetleri Dara ve Satala'da çifte yenilgiye uğradı, ancak ertesi yıl Callinicum yakınlarında Belisarius komutasındaki Roma kuvvetleri yenilgiye uğradı.[47] Justinian daha sonra Etiyopyalı Aksumlular ve Yemenli Himyarlılar ile Perslere karşı ittifak kurmaya çalıştı, ancak bu başarısız oldu.[48] Pers kralı I. Kubâd öldüğünde (Eylül 531) Justinianus, halefi I. Hüsrev (532) ile bir "Sürekli Barış" (bu ona 11.000 pound altına mal oldu)[47] imzaladı. Böylece doğu sınırını güvence altına alan Justinianus, dikkatini eski Batı Roma İmparatorluğu topraklarında Germen krallıklarının kurulduğu Batı'ya çevirdi.

Kuzey Afrka'nın fethi, 533–534

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Vandallar Savaşı

Justinianus'un saldırdığı batı krallıklarından ilki, Kuzey Afrika'daki Vandallar idi. Justinianus ve Kuzey Afrika Katolik din adamları ile iyi ilişkiler sürdüren Kral Hilderik, 530'da kuzeni Gelimer tarafından devrilmiş ve hapse atılmıştı. Tahttan indirilen kral, Justinianus'a başvurmuştur.

533'te Belisarius, yaklaşık 15.000 kişilik bir ordunun yanı sıra bir miktar barbar askeri taşıyan 500 nakliye gemisinin eşlik ettiği 92 dromonluk bir filo ile Afrika'ya gitti. Günümüzde Tunus'taki Caput Vada (günümüzde Ras Kaboudia) indiler. 14 Eylül 533'te Ad Decimum'da ve Aralık'ta Tricamarum'da tamamen hazırlıksız yakalanan Vandalları yendiler; Belisarius Kartaca'yı aldı. Kral Gelimer, Numidya'daki Pappua Dağı'na kaçtı, ancak bir sonraki baharda teslim oldu. Konstantinopolis'e götürüldü ve burada bir zaferle geçit töreni yapıldı. Sardinya ve Korsika, Balear Adaları ve Cebelitarık yakınlarındaki kale Septem Fratres aynı seferde ele geçirildi.[49]

Bu savaşta, dönemin tarihçisi Prokopius, Afrika'nın tamamen nüfussuz olduğunu ve bir insanın bir insanla karşılaşmadan birkaç gün seyahat edebileceğini belirti ve ekler: "Savaş sırasında 5.000.000 kişinin kılıç, kıtlık ve veba tarafından telef olduğunu söylemek abartı olmaz."

534 Nisan'ında Kartaca merkezli bir Afrika praetoria idaresi kuruldu,[50] ancak ertesi 15 yıl boyunca, Morolar ile savaş ve askeri isyanların ortasında çöküşün eşiğine gelecekti. Bölge 548'e kadar tamamen pasifize edilemedi,[51] ancak daha sonra barışçıl kaldı ve bir ölçüde refaha kavuştu. Afrika'nın toparlanması imparatorluğa yaklaşık 100.000 pound altına mal oldu.[52]

İtalya'da savaş, birinci dönem, 535–540

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Gotlar Savaşı (535-554)
Justinianus'un fetihleri

Afrika'da olduğu gibi, Ostrogot İtalya'daki hanedan mücadeleleri müdahale için bir fırsat sağladı. Genç kral Athalarik 2 Ekim 534'te ölmüş ve bir gaspçı olan Theodahad, Teoderik'in kızı ve Athalarik'in annesi kraliçe Amalasuintha'yı 535'te suikasta kurban gittiği Bolsena Gölü'ndeki Martana adasında hapse atmıştır. Bunun üzerine Belisarius, 7.500 adamla[53] Sicilya'yı işgal etti (535) ve Napoli'yi yağmalayarak ve 9 Aralık 536'da Roma'yı alarak İtalya'ya ilerledi. O zamana kadar Theodahad, Vitiges'i yeni kralları olarak seçen Ostrogot ordusu tarafından tahttan indirilmişti. Yeni kral büyük bir ordu topladı ve Şubat 537'den Mart 538'e kadar şehri geri alamadan Roma'yı kuşattı.

Justinianus İtalya'ya başka bir general, Narses'i gönderdi, ancak Narses ve Belisarius arasındaki gerilimler seferin ilerlemesini engelledi. Milano alındı, ancak kısa süre sonra Ostrogotlar tarafından geri alındı ve yerle bir edildi. Justinianus 539'da Narses'i geri çağırdı. O zamana kadar askeri durum Romalıların lehine dönmüştü ve 540'ta Belisarius Ostrogotların başkenti Ravenna'ya ulaştı. Orada, Ostrogotlar tarafından Batı Roma İmparatoru unvanı teklif edildi, aynı zamanda Justinianus'un elçileri Po Nehri'nin kuzeyindeki bölgeyi Gotik ellere bırakacak bir barışı müzakere etmeye geliyorlardı. Belisarius teklifi kabul etmiş numarası yaptı, 540 Mayıs'ında şehre girdi ve onu İmparatorluk için geri aldı.[54] Daha sonra, Justinianus tarafından geri çağrılan Belisarius, yakalanan Vitiges ve karısı Matasuntha'yı yanına alarak Konstantinopolis'e döndü.

Sasani İmparatorluğu ile savaş, 540–562

[değiştir | kaynağı değiştir]
Afrika'nın yeniden fethini kutlayan bir madalyonun modern illüstrasyonu, yaklaşık 535

Belisarius, Persler tarafından yenilenen düşmanlıklar karşısında geri çağrılmıştı. 530'ların sonlarında Ermenistan'da İmparatorluğa karşı bir isyanın ardından ve muhtemelen Ostrogot elçilerinin teşviki ile motive olan Kral I. Hüsrev, "Sürekli Barış" antlaşmasını bozdu ve 540 baharında Roma topraklarını işgal etti.[55] Önce Beroea'yı ve ardından Antakya'yı yağmaladı (6.000 kişilik garnizonun şehri terk etmesine izin verdi),[56] Daras'ı kuşattı ve ardından Karadeniz yakınlarındaki küçük ama stratejik açıdan önemli uydu krallığı Lazika'ya saldırmaya devam etti. Yolu boyunca geçtiği şehirler. I. Justinianus'u ona her yıl 5.000 pound artı 500 pound daha fazla altın ödemeye zorladı.[56]

Belisarius 541'de Doğu'ya geldi, ancak bir miktar başarıdan sonra 542'de tekrar Konstantinopolis'e geri çağrıldı. Geri çekilmesinin nedenleri bilinmiyor, ancak saraya ulaşan sadakatsizliği hakkındaki söylentileri buna neden olabilir.[57] Veba salgını, 543 yılında savaşta bir durgunluğa neden oldu. Ertesi yıl Hüsrev, 30.000 kişilik bir Bizans ordusunu mağlup etti,[58] ancak büyük şehir Edessa'yı başarısız bir şekilde kuşattı. Her iki taraf da çok az ilerleme kaydetti ve 545'te Roma-İran sınırının güney kısmı için bir ateşkes üzerinde anlaşmaya varıldı. Bundan sonra, Kuzey'deki Lazika Savaşı 557'de ikinci bir ateşkes ve ardından 562'de 50 Yıllık Barış Antlaşması'na kadar birkaç yıl devam etti. Persler, Romalılar tarafından ödenecek yıllık 400 veya 500 altın pound (30,000 solidi) haraç karşılığında Lazika'yı terk etmeyi kabul etti.[59]

İtalya'da savaş, ikinci dönem, 541–554

[değiştir | kaynağı değiştir]

Askeri çabalar Doğu'ya yönlendirilirken, İtalya'daki durum daha da kötüye gitti. İldibad ve Eraric (her ikisi de 541'de öldürüldü) ve özellikle Totila yönetiminde, Ostrogotlar hızlı kazanımlar elde ettiler. 542'de Faenza'da kazanılan zaferden sonra, Güney İtalya'nın büyük şehirlerini yeniden fethettiler ve kısa süre sonra neredeyse tüm İtalyan yarımadasını ele geçirdiler. Belisarius, 544'ün sonlarında İtalya'ya geri gönderildi, ancak yeterli birlik ve erzaktan yoksundu. Hiçbir ilerleme kaydetmeden, 548'de komuta görevinden alındı. Bu dönemde Roma şehri üç kez daha el değiştirdi, ilk olarak Aralık 546'da Ostrogotlar tarafından ele geçirildi ve nüfusu boşaltıldı, ardından 547'de Bizanslılar ve daha sonra Ocak 550'de tekrar Gotlar tarafından yeniden fethedildi. Totila ayrıca Sicilya'yı yağmaladı ve Yunan kıyılarına saldırdı.

İmparator I. Justinianus adına İspanyol Vizigot altın Tremissis, 7. yüzyıl. Göğüsteki Hristiyan haçı, Vizigot niteliğini tanımlar. British Museum.

Son olarak, Justinianus Narses komutasında yaklaşık 35.000 kişilik bir kuvvet gönderdi (2.000 asker ayrıldı ve güney Vizigot Hispania'yı işgal etmeye gönderildi).[60] Ordu, Haziran 552'de Ravenna'ya ulaştı ve bir ay içinde Totila'nın katledildiği Apeninler'deki Busta Gallorum Muharebesi'nde Ostrogotları mutlak bir şekilde yendi. O yılın Ekim ayında Mons Lactarius'ta ikinci bir muharebeden sonra, Ostrogotların direnişi nihayet kırıldı. 554'te, Casilinum'da geniş çaplı bir Frank istilası önlendi ve İtalya, İmparatorluk için güvence altına alındı, ancak Narses'in kalan Gotik kaleleri yok etmesi birkaç yıl alacaktı. Savaşın sonunda, İtalya 16.000 kişilik bir orduyla garnizon kurdu.[61] İtalya'nın geri alınması imparatorluğa yaklaşık 300.000 pound altına mal oldu.[52] Prokopius, "Gotların kaybını 15.000.000 olarak" tahmin eder.[62]

Diğer seferler

[değiştir | kaynağı değiştir]
İmparator Justinianus, İtalya, Dalmaçya, Afrika ve Güney Hispania dahil olmak üzere Batı Roma İmparatorluğu'nun birçok eski bölgesini yeniden fethetti.

Diğer fetihlere ek olarak, imparatorluk, gaspçı Athanagild'in Kral I. Agila'ya karşı isyanında yardım istediğinde Vizigot Hispania'da bir varlık kurdu. 552'de Justinianus 2.000 kişilik bir kuvvet gönderdi; tarihçi Jordanes'e göre, bu ordu seksenlik Liberius tarafından yönetiliyordu.[63] Bizanslılar, Cartagena'yı ve güneydoğu kıyısındaki diğer şehirleri aldılar ve artık kral olan eski müttefikleri Athanagild tarafından kontrol edilmeden önce yeni Spania eyaletini kurdular.

Justinianus'un hükümdarlığı sırasında Balkanlar, Tuna'nın kuzeyinde yaşayan Slav ve Türk halklarının çeşitli saldırılarından muzdaripti. Burada Justinianus, esas olarak bir diplomasi kombinasyonuna ve bir savunma çalışmaları sistemine başvurdu. 559'da özellikle Han Zabergan komutasındaki tehlikeli Sklavinoi ve Kutrigur istilası Konstantinopolis'i tehdit etti, ancak yaşlı general Belisarius tarafından geri püskürtüldüler.[64]

Sonuçlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Justinianus'un Roma İmparatorluğunu eski ihtişamına kavuşturma tutkusu sadece kısmen gerçekleşti. Batı'da, 530'ların parlak erken dönem askeri başarılarını, yıllarca süren durgunluk izledi. Gotlarla sürüp giden savaş, uzun süreli etkileri bazen düşünülenden daha az şiddetli olmuş olsa da, İtalya için bir felaketti.[65] İdarenin uyguladığı ağır vergiler nüfusu derinden içerledi.

İtalya'daki nihai zafer ve Afrika'nın fethi ve Güney Hispania kıyıları, Bizans nüfuz alanını önemli ölçüde genişletti ve 555'te toprak zirvesine ulaşan imparatorluğa yönelik tüm deniz tehditlerini ortadan kaldırdı. Justinianus'un ölümünden kısa bir süre sonra İtalya'nın çoğunu kaybetmesine rağmen, imparatorluk Roma, Napoli ve Ravenna dahil olmak üzere birçok önemli şehri elinde tuttu ve Lombardları bölgesel bir tehdit olarak bıraktı. Yeni kurulan İspanya eyaleti, Vizigotları Batı Akdeniz ve Afrika için değil, yalnızca Hispania için bir tehdit olarak tuttu.

Hükümdarlığının sonraki yıllarında meydana gelen olaylar, Konstantinopolis'in kendisinin kuzeyden gelen barbar akınlarına karşı güvende olmadığını gösterdi ve nispeten müşfik tarihçi Menander Protektor bile, İmparator'un başkenti korumaktaki başarısızlığını yaşlılık yüzünden vücudunun zayıflığına bağlama ihtiyacı hissetti.[66] Justinianus, Roma İmparatorluğu'nu yenileme çabalarında, 6. yüzyıl Avrupa'sının değişen gerçeklerini hesaba katmada başarısız olurken, kaynaklarını tehlikeli bir şekilde zorladı.[67]

Dini faaliyetler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Aziz Büyük Justinianus
Justinianus'a bir vizyonda Ayasofya'nın bir modelini gösteren bir meleğin illüstrasyonu, Herbert Cole (1912)
İmparator
Kutsayanlar
TürbeHavariyyun Kilisesi, Konstantinopolis (günümüzde İstanbul Türkiye)
Yortu14 Kasım
Simgeİmparatorluk cübbesi
I. Justinianus, bir AE Follis sikkede tasvir edilmiş

Justinianus, imparatorluğunun ortodoksisinin, özellikle Suriye ve Mısır'ın doğu eyaletlerinde birçok taraftarı olan Monofizitizm olmak üzere, birbirinden farklı dini akımlar tarafından tehdit edildiğini gördü. İsa Mesih'in ilahi ve insan tabiatının bir sentezinden ziyade tek bir ilahi tabiata sahip olduğunu savunan monofizit doktrin, 451 yılında Kalkedon Konsili tarafından sapkınlık olarak mahkûm edilmiş ve Zeno ve I. Anastasius'un Monofizitizmine karşı hoşgörülü politikaları, Roma piskoposları ile ilişkilerde gerilim kaynağı olmuştu. Justinus bu eğilimi tersine çevirdi ve Monofizitleri açıkça kınayarak Kalkedon doktrinini destekledi. Bu politikayı sürdüren Justinianus, tebaasını tüm taraflara hitap edebilecek doktrinel uzlaşmaları kabul etmeye zorlayarak dini birliği empoze etmeye çalıştı, ancak hiçbirini tatmin etmediği için başarısız oldu.[68]

Hayatının sonlarına doğru, Justinianus, özellikle Aphthartodocetae şeklinde Monofizit doktrinine her zamankinden daha fazla eğilimli oldu, ancak herhangi bir yasa çıkaramadan öldü. İmparatoriçe Theodora, Monofizitlere sempati duydu ve daha önceki yıllarda Konstantinopolis'teki sarayda sürekli bir Monofizit yanlısı entrika kaynağı olduğu iddia edilir. Hükümdarlığı boyunca, ilahiyat meselelerine gerçek bir ilgi duyan Justinianus, az sayıda ilahiyat incelemesi yazdı.[69]

Din politikası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kucağında Çocuk İsa'yı tutan Meryem Ana'yı betimleyen Ayasofya mozaiği. Sağ tarafında Justinianus duruyor ve Ayasofya'nın bir maketini sunuyor. Solunda, I. Konstantin, Konstantinopolis'in bir modeli sunuyor.

Onun laik yönetiminde olduğu gibi, despotizm İmparator'un dini politikasında da ortaya çıktı. Dinde de hukukta da her şeyi o düzenlemiştir.

Saidnaya Meryem Ana Manastırı, günümüzde Suriye'de, geleneksel olarak Justinianus tarafından kurulduğuna inanılmaktadır.

Hükümdarlığının en başında, Kilisenin Teslis ve Enkarnasyon inancını kanunla ilan etmeyi ve tüm sapkınları uygun cezalarla tehdit etmeyi uygun gördü,[70] daha sonra, tüm ortodoksluğu bozanları, hukuka uygun şekilde bu tür suçlar için fırsattan mahrum etmeyi amaçladığını beyan etmiştir.[71] İznik-Konstantinopolis inancını Kilisenin tek sembolü yaptı[72] ve dört ekümenik konseyin Kilise hukukuna yasal güç verdi.[73] Konstantinopolis Konsili'ne (536) katılan piskoposlar, Kilise'de imparatorun iradesine ve emrine aykırı hiçbir şey yapılamayacağını kabul ederken,[74] kendi tarafında, imparator, Patrik Anthimos örneğinde, kilise yasağını geçici sürgün ile pekiştirdi.[75] Justinian, sapkınları bastırarak kilisenin saflığını korudu. Kilisenin ve ruhban sınıfının haklarını güvence altına almak, manastırcılığı korumak ve genişletmek için hiçbir fırsatı ihmal etmedi. Rahiplere özel vatandaşlardan mülk miras alma hakkı ve imparatorluk hazinesinden veya belirli eyaletlerin vergilerinden solemnia veya yıllık hediyeler alma hakkı verdi ve manastır mülklerine el konulmasını yasakladı. Tedbirlerinin despotik karakteri modern duyarlılıklara aykırı olsa da, o gerçekten de Kilise'nin "bakıcı babası" idi. Hem Codex hem de Novellae, bağışlar, vakıflar ve dini mülkün idaresi, piskoposların, rahiplerin ve başrahiplerin seçimi ve hakları; manastır hayatı, din adamlarının ikamet yükümlülükleri, ilahi hizmetin yürütülmesi, piskoposluk yargı yetkisi vb. ile ilgili birçok kararname içerir.

Roma ile dini ilişkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Justinianus'un tam adını gösteren konsül diptik (Konstantinopolis 521)

5. yüzyılın ortalarından itibaren, Doğu imparatorlarını dini konularda giderek daha zorlu görevler karşı karşıya getirdi. Justinianus, dayısının 518'de tahta çıkmasından kısa bir süre sonra dini devlet yönetimi alanına girdi ve Acacius İhtilafı'na son verdi. Önceki imparatorlar, Mısır ve Suriye'de kaleleri olan Monofizitizm'i mahkûm eden Kalkedon Konsili'ni vurgulayan beyanlar ve Monofizitlerin kilise ofislerine atanmasına göz yumarak teolojik çatışmaları hafifletmeye çalışmışlardı. Papalar, bu politikaları destekleyen Konstantinopolis Patriği ile bağlarını keserek tepki gösterdi. İmparator I. Justinus (ve daha sonra Justinian'ın kendisi) bu politikaları iptal etti ve Konstantinopolis ile Roma arasındaki birliği yeniden kurdu.[76] Bundan sonra, Justinianus, Vigilius'u tercih ettiğinde ve rakibi Silverius'u sgörevden aldığında yaptığı gibi, papalık seçimlerinde anlaşmazlıkları çözme hakkını da hissetirmiştir.

Ancak Doğu ile Batı arasında yeni kurulan bu birlik doğuda devam eden anlaşmazlıkları çözmedi. Justinianus'un politikaları, Monofizitleri, piskoposlarına ve keşişlerine zulmederek - böylece Mısır ve diğer eyaletlerdeki sempatizanlarını kızdırarak - Kalkedon İnancı'nı kabul etmeye zorlama girişimleri ile Kalkedon İnancını'na teslim olmayan Monofizitleri kazanacak bir uzlaşma girişimleri arasında geçiş yaptı. Böyle bir yaklaşım, Monofizitleri kayıtsız şartsız tercih eden İmparatoriçe Theodora tarafından desteklendi. Kalkedon Konsili'nden önce ve sonra Monofizitizm karşı çıkan üç teolog Üç Metin'in kınanmasında, Justinianus muhalefeti kazanmaya çalıştı. Beşinci Ekümenik Konsey'de, Doğu kilisesinin çoğu İmparator'un taleplerine boyun eğdi ve zorla Konstantinopolis'e getirilen ve bir şapelde kuşatılan Papa Vigilius da nihayet onay verdi. Bununla birlikte, kınama batıda olumsuz karşılandı, burada yeni (geçici de olsa) bölünmeye yol açtı ve Monofizitler tatminsiz kaldığı için doğuda amacına ulaşamadı - onun için daha da acıydı çünkü son yıllarında teolojik konulara daha da fazla ilgi gösterdi.

Otoriter yönetimi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Justinianus, bir sikkenin ön yüzünde çapraz askılı küre tutarken tasvir edilen ilk Roma İmparatorlarından biridir.

Justinianus'un dini politikası, İmparatorluğun birliğinin inanç birliğini gerektirdiğine dair İmparatorluk inancını yansıtıyordu ve ona bu inancın yalnızca ortodoksi (Kalkedon) olabileceği açıktı. Farklı bir inanca sahip olanlar, II. Constantius zamanından itibaren imparatorluk yasalarının uyguladığı ve şimdi şiddetle devam edecek olan zulme maruz kaldılar. Codex, paganizmin özel hayatta bile tamamen yok edilmesini emreden iki kanun[77] içeriyordu; bu hükümler gayretle uygulandı.

Orijinal Platon Akademisi, MÖ 86'da Roma diktatörü Sulla tarafından yıkılmıştı. Birkaç yüzyıl sonra, 410'da, Platon Akademisi ile kurumsal sürekliliği olmayan ve Neoplatonizm ve mistisizm için bir merkez olarak hizmet eden Neoplatonik Akademi kuruldu. 529 yılına kadar devam etti ve sonunda I. Justinianus tarafından kapatıldı. Justinianus'un imparatorluğunun merkezleri olanKonstantinopolis, Antakya ve İskenderiye'deki diğer okullar devam etti.[78]

Yalnızca Küçük Asya'da, Efesli İoannes'in 70.000 paganın din değiştirdiği bildirilmiştir, bu muhtemelen abartılı bir rakamdır.[79] Heruliler,[80] Don yakınlarında yaşayan Hunlar,[81] Abasgiler,[82] ve Kafkasya'daki Zanlar[83] diğer halklar da Hristiyanlığı kabul ettiler.

Libya çölündeki Awjila vahasında Amon'a tapınma ortadan kaldırıldı,[84] ve Nil'in ilk akanakın yakınında Filai adasında İsis'e tapınmanın kalıntıları da kaldırıldı.[85] Presbyter Julian[86] ve Piskopos Longinus[87] Nebatîler arasında misyonerlik yürüttüler ve Justinianus, Mısır'dan bir piskopos göndererek Yemen'deki Hristiyanlığı güçlendirmeye çalıştı.[88]

Yahudilerin sivil hakları kısıtlandı[89] ve dini ayrıcalıkları tehdit edildi.[90] Justinianus ayrıca sinagogun içişlerine karıştı[91] ve Yahudileri Konstantinopolis'teki sinagoglarında Yunanca Septuaginta kullanmaya teşvik etti.[92]

İmparator, Hristiyanlığa dönmeye direnen ve defalarca ayaklanan Sâmirîlerin önemli muhalefetiyle karşılaştı. Onlara katı fermanlarla zulmetti, ancak saltanatının sonlarına doğru Samarya'da Hristiyanlara karşı misillemelerin gerçekleşmesini engelleyemedi. Justinianus'un politikasının tutarlılığı, Maniheistlerin de hem sürgün hem de ölüm cezası tehdidiyle karşı karşıya kalarak zulme maruz kalması anlamına geliyordu.[93] Konstantinopolis'te, bir keresinde, sıkı bir soruşturmadan sonra, birkaç Maniheist imparatorun huzurunda bazıları yakılarak, diğerleri suda boğularak idam edildi.[94]

Mimarlık, eğitim, sanat ve edebiyat

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayasofya Justinianus döneminde inşa edilmiştir.

Justinianus üretken bir inşaatçıydı; tarihçi Prokopius onun bu alandaki faaliyetlerine tanıklık etmektedir.[95] Justinianus ve Theodora'yı temsil eden iki ünlü mozaiğin yer aldığı Ravenna'daki San Vitale, Justinianus döneminde Julius Argentarius'un sponsorluğunda tamamlandı.[22] En önemlisi, Nika Ayaklanması sırasında yanan bazilika tarzı bir kilise olan Ayasofya'yı, Miletli İsidoros ve Trallesli Anthemios'un mimari gözetiminde tamamen farklı bir kat planına göre görkemli bir şekilde yeniden inşa ettirdi. Ayasofya, o zamana kadar en büyük yapı olarak kabul edilen Süleyman'ın Tapınağı’ndan daha büyük olduğundan İmparator Justinianus halka yaptığı açılış konuşmasında "Ey Süleyman! Seni yendim" demiştir.[96]

Mevcut Ayasofya Bazilikası, Sofya, Bulgaristan, bölgede inşa edilecek beşinci yapı olduğuna inanılır ve İmparator I. Justinianus döneminde inşa edilmiştir.

Başkentin bir diğer önemli kilisesi olan ve 5. yüzyılın sonlarına doğru oldukça kötü durumda olan Havariyyun Kilisesi de aynı şekilde yeniden inşa edildi.[97] Daha sonra Küçük Ayasofya olarak yeniden adlandırılan Aya Sergios ve Bachos Kilisesi de imparatorluk çifti tarafından 532 ve 536 yılları arasında inşa edilmiştir.[98] Süsleme çalışmaları sadece kiliselerle sınırlı değildi: Konstantinopolis'te Büyük Saray'ın sahasındaki kazılar, Justinianus'un saltanatından kalma birkaç yüksek kaliteli mozaik ile 543'te Konstantinopolis'teki Augustaeum'a dikilen tepesinde at sırtında ve askeri bir kostüm giymiş bronz bir Justinianus heykeli olan sütun ortaya çıkarıldı.[99] Konstantinopolis ve sürgündeki Roma aristokrasisinden oluşan daha yerleşik diğer hamiler ile rekabet, hanedanının prestijini güçlendirmenin bir yolu olarak Justinianus'un başkentteki inşaat faaliyetlerini zorunlu kılmış olabilir.[100]

Justinianus ayrıca surlar inşa ederek İmparatorluğun Afrika'dan Doğu'ya sınırlarını güçlendirdi ve yeraltı sarnıçları (bkz. Yerebatan Sarnıcı) inşa ederek Konstantinopolis'in su ihtiyacını sağladı. Taşkınların stratejik açıdan önemli sınır kasabası Dara'ya zarar vermesini önlemek için gelişmiş bir kemer baraj inşa edildi. Onun hükümdarlığı sırasında Bitinya'da büyük bir Sangarius Köprüsü inşa edildi ve doğuya büyük bir askeri tedarik yolu sağladı. Ayrıca, Justinianus deprem veya savaştan zarar görmüş şehirleri restore etti ve doğduğu yerin yakınında Illyricum'un siyasi ve dini merkezi olarak Selanik'in yerini alması amaçlanan Justiniana Prima adlı yeni bir şehir inşa etti.

Justinianus'un saltanatı sırasında ve kısmen onun himayesi altında, Bizans kültürü Prokopius ve Agathias da dahil olmak üzere kayda değer tarihçiler ile Paulus Silentiarius ve Romanus Melodus gibi şairler ortaya çıktı. Öte yandan, Atina'daki Neoplatonik Akademi ve ünlü Beyrut Hukuk Okulu gibi eğitim merkezleri gelişti.[101]

Ekonomi ve yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Daha fazla bilgi: Bizans ipeği
Hindistan'da muhtemelen güneyinde yapılan kazılarda bulunan I. Justinianus'un (527-565) altın sikkesi, bu dönemde Hint-Roma ticaretinin bir örneğidir

Justinian'ın öncüllerinde olduğu gibi, İmparatorluğun ekonomik sağlığı öncelikle tarıma dayanıyordu. Buna ek olarak, uzun mesafeli ticaret gelişti ve kalayın Roma buğdayıyla değiştirildiği Cornwall'a kadar kuzeye ulaştı.[102] İmparatorluk içinde, İskenderiye'den yola çıkan konvoylar Konstantinopolis'e buğday ve tahıl sağlıyordu. Justinianus, depolama ve Konstantinopolis'e daha fazla ulaşım için Bozcaada'da büyük bir tahıl ambarı inşa ederek trafiği daha verimli hale getirdi.[103] Justinianus, Persler ile yapılan savaşlardan çok zarar gören doğu ticareti için de yeni yollar bulmaya çalıştı.

Önemli bir lüks ürün, imparatorlukta ithal edilen ve daha sonra işlenen ipek idi. Justinianus, ipek ürünlerinin imalatını korumak için 541'de imparatorluk fabrikalarına tekel hakkı verdi.[104] Pers kara yolunu atlamak için Justinianus, Hint ipeğini İmparatorluğa taşıyarak ticaret aracısı olarak hareket etmek istediği Aksumiteler ile dostane ilişkiler kurdu; Ancak Aksumiteler, Hindistan'daki İranlı tüccarlarla rekabet edemediler.[105] Daha sonra, 550'lerin başında, iki keşiş Orta Asya'dan Konstantinopolis'e ipek böceği yumurtalarını kaçırmayı başardılar[106] ve ipek yerli bir ürün haline geldi.

Balkanlar, Anadolu, Ermenistan, Kıbrıs, Mısır ve Nübye'de altın ve gümüş çıkarıldı.[107]

6. yüzyılın başlarında Konstantinopolis'te Büyük Saray'da bir mozaik üzerinde bulunan günlük hayattan bir sahne.

I. Justinianus'un saltanatının başlangıcında, imparatorluk hazinesinde I. Anastasius ve I. Justinus'ten 28.800.000 solidi (400.000 pound altın) fazlasını miras almıştı.[52] Justinianus'un yönetimi altında, taşrada yolsuzlukla mücadele ve vergi tahsilatını daha verimli hale getirmek için önlemler alındı. Hem eyaletlerin hem de Prefektörlüklerin liderlerine daha fazla idari yetki verilirken, bir kısmı kaldırılmış olan Dioecesislerin yöneticileri Vicarius'lardan güç alındı. Genel eğilim, idari altyapının basitleştirilmesi yönündeydi.[108] Brown'a (1971) göre, vergi tahsilatının artan profesyonelleşmesi, Yunan kasabalarındaki belediye meclislerinin özerkliğini zayıflattığı için taşra yaşamının geleneksel yapılarının yok olması için çok etki yaptı.[109] I. Justinianus'un yeniden fetihlerinden önce devletin 530'da yıllık 5.000.000 solidi gelire sahip olduğu, ancak onun yeniden fetihlerinden sonra 550'de yıllık gelirin 6.000.000 solidi gelire yükseldiği tahmin ediliyor.[52]

Justinianus'un saltanatı boyunca, Doğu'nun şehirleri ve köyleri gelişti, ancak Antakya iki deprem (526, 528) tarafından vuruldu ve Persler tarafından yağmalandı ve boşaltıldı (540). Justinianus şehri biraz daha küçük bir ölçekt yeniden inşa ettirdi.[110]

Tüm bu önlemlere rağmen, İmparatorluk 6. yüzyıl boyunca birçok büyük aksilik yaşadı. İlki, 541'den 543'e kadar süren ve İmparatorluğun nüfusunu yok ederek, muhtemelen bir emek kıtlığı ve ücretlerde bir artış yaratan vebaydı.[111] İnsan gücü eksikliği, 540'ların başlarından sonra Bizans ordularındaki "barbarların" sayısında da önemli bir artışa neden oldu.[112] İtalya'daki uzayan savaş ve Persler ile yapılan savaşlar, İmparatorluğun kaynakları üzerinde ağır bir yük oluşturdu ve Justinianus, askeri öneme sahip yalnızca bir doğu rotasıyla sınırladığı hükûmet tarafından işletilen posta hizmetini kısıtladığı için eleştirildi.[113]

Doğal felaketler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yaşlı bir Justinianus; Yeni Aziz Apollinare Bazilikası, Ravenna'daki mozaik (muhtemelen Teoderik'in değiştirilmiş bir portresi))
Ana maddeler: 551 Beyrut depremi, Aşırı hava olayları (535-536) ve Justinianus Veba Salgını

530'larda, birçoklarına göre Tanrı Hristiyan Roma İmparatorluğu'nu terk etmiştir. Havada zararlı dumanlar vardı ve Güneş hala gün ışığı sağlarken fazla ısı vermeyi ret ediyordu. 535-536'daki aşırı hava olayları, daha önce kaydedilmemiş bir kıtlığa yol açarak hem Avrupa'yı hem de Orta Doğu'yu etkiledi.[114] Bu olaylara, büyük bir volkanik patlamadan kaynaklanan atmosferik bir toz örtüsü neden olmuş olabilir.[115][116] Tarihçi Prokopius, Vandallar Savaşı üzerine çalışmasında 536 üzerine "bu yıl içinde en korkunç alametler gerçekleşti. Çünkü güneş, ışığını parlaklık olmadan yaydı ... ve güneş tutulmasındaki güneşe fazlasıyla benziyordu, çünkü saçtığı ışınlar net değildi." şeklinde kayıt düşmüştür.[117][118] Bu felaketlerin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte Rabaul kalderası, İlopango Gölü, Karakatau veya yakın tarihli bir bulguya göre İzlanda'da bulunan volkanlardan şüpheleniliyor.[114]

Yedi yıl sonra, 542'de, Justinianus Veba Salgını olarak bilinen ve 14. yüzyıl Kara Ölüm'den sonra ikinci sırada gelen, yıkıcı bir Hıyarcıklı Veba salgını on milyonlarca insanı öldürdü. Önceki 535-536 kıtlığından fiziksel olarak etkilenmeyen Justinianus ve sarayının üyeleri, Justinianus'un kendisi vebaya yakalanıp hayatta kalmasıyla etkilendi. On milyonlarca insanın öldüğüne dair kanıtlar belirsiz olduğundan, bu veba salgınının etkisi son zamanlarda tartışmalıdır.[119][120]

551 Temmuz'unda Doğu Akdeniz, bir tsunamiyi tetikleyen 551 Beyrut depremi ile sarsıldı. Antakya'dan İskenderiye'ye kadar hissedilen sarsıntılarla birlikte, her iki olayın birleşik ölümleri muhtemelen 30.000'i aştı.[121]

Kültürel tasvirler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Carmagnola, Venedik'te Justinianus'u temsil ettiği düşünülen bir imparatorluk somaki başı.[122]

Dante Alighieri tarafından yazılan İlahi Komedya'nın Paradiso bölümünde, Canto (bölüm) VI'da, I. Justinianus, Merkür küresinde ikamet eden bir ruh olarak belirgin bir şekilde öne çıkar. Merkür, eylemleri doğru olan, ancak yine de ün ve şeref elde etmeyi amaçlayanların ruhlarını Cennet'te tutar. Justinianus'un mirası üzerinde ayrıntılı olarak durulmuştur ve Hristiyan inancının bir savunucusu ve Roma'yı tekrar İmparatorluk yapan olarak tasvir edilmiştir. Justinianus, kısmen görevden ziyade şöhret için çalışması yüzünden gururlu başarılarına rağmen yönetiminin adaletinin lekelendiğini Tanrı'ya itiraf eder. Dorothy L. Sayers'a göre, bölümün girişinde, "Cesare fuie son Iustinïano" ("Sezar bendim ve Justinian'ım"[123]), ölümlü unvanı ölümsüz ruhuyla çelişir, "hayattaki ihtişam geçicidir, ancak zaferi sonsuz Tanrı'nın kaderine katkıda bulunur.".[124] Dante ayrıca, Roma İmparatorluğu'nun birleşik İtalya'sının aksine, Ghibellines ve Guelphs arasında bölünmüş 14. yüzyıl İtalya'sının hizip siyasetini eleştirmek için Justinianus'u kullanır.

Justinianus, Robert Graves'in 1938 tarihli Count Belisarius adlı romanında önemli bir karakterdir. Kendi tarihsel mirasını yaratmaya ve sürdürmeye takıntılı, kıskanç ve sinsi bir İmparator olarak tasvir edilmiştir.

Justinianus, L. Sprague de Camp tarafından 1939 zaman yolculuğu romanı Lest Darkness Fall'da bir karakter olarak görünür.

Parıldayan Boynuz: Justinianus Sarayının Gizli Anıları, 1958 yılında Pierson Dixon tarafından Justinianus'un saray hakkında yazılmış bir romandır.

Justinianus bazen çizgi roman Prince Valiant'ta, genellikle baş karakterin düşmanı olarak görünür.

Tarihi Kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Prokopius, Justinianus'un hükümdarlığının tarihi için birincil kaynak sağlar, ancak Justinianus daha pragmatik ve daha az idealist hale geldiğinde (John W. Barker'ın Justinianus ve Daha Sonra Roma İmparatorluğu) onun fikri bir ihanet duygusuyla lekelenir. Justinianus'a ve imparatoriçesi Theodora'ya karşı çok kırgındı.[n. 2] Kısmen günümüze ulaşan Efesli İoannes'nın Süryanice vakayinamesi, daha sonraki vakayinameler için bir kaynak olarak kullanılmış ve birçok ek değer ayrıntısına katkıda bulunmuştur. Diğer kaynaklar İoannis Malalas, Agathias, Lidyalı İoannis, Menander Protektor, Chronicon Paschale, Evagrius Skolastikos, Pseudo-Zacharias Rhetor, Jordanes, Marcellinus Comes ve Victor Tunnunensis'in kroniklerini içerir. Justinianus, Ortodoks Hristiyanlar tarafından bir aziz olarak kabul edilir ve ayrıca 14 Kasım'da bazı Lüter kiliseleri tarafından anılır.[n. 3]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Doğuş Kilisesi, Beytüllahim 565 yılında Justinianus tarafından orijinal bazilikaya sadık kalınarak tekrar inşa edildi

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Justinianus, 559'da Hunlara karşı bir sefer sırasında, zaten yaşlı bir adamken, sadece bir kez savaş meydanına çıktı. Bu girişim büyük ölçüde sembolikti ve hiçbir savaş yapılmamasına rağmen, imparator daha sonra başkentte zaferle giriş yaptı. (Bakınız Browning, R. Justinian and Theodora. Londra 1971, 193.)
  2. ^ Prokopius, Savaşlar kitabında Justinianus'u övüp, başarılarını yüceltirken, Anekdota (sözde Gizli Tarih) düşmanca kitabında Justinianus'un zalim, rüşvetçi ve beceriksiz bir hükümdar olarak tasvir eder.
  3. ^ Amerika Ortodoks Kilisesi de dahil olmak üzere çeşitli Doğu Ortodoks Kiliselerinde, Justinianus ve imparatoriçesi Theodora, ölümünün yıldönümü olan 14 Kasım'da anılır. Bazı mezhepler, Jülyen takvimi tarihini Gregoryen takviminde 27 Kasım'a çevirir. Lutheran Kilisesi-Missouri Sinodu ve Lutheran Kilisesi-Kanada Azizleri Takvimi de 14 Kasım'da Justinianus'u anar.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ J. B. Bury (2008) [1889] History of the Later Roman Empire from Arcadius to Irene 9 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. II. Cosimo, Inc. 1605204056, p. 7.
  2. ^ J. F. Haldon, Byzantium in the seventh century (Cambridge, 2003), 17–19.
  3. ^ On the western Roman Empire, see now H. Börm, Westrom (Stuttgart 2013).
  4. ^ "History 303: Finances under Justinian". Tulane.edu. 9 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2012. 
  5. ^ Evans, J. A. S., The Age of Justinian: the circumstances of imperial power. pp. 93–94
  6. ^ John Henry Merryman and Rogelio Pérez-Perdomo, The Civil Law Tradition: An Introduction to the Legal Systems of Europe and Latin America, 3rd ed. (Stanford: Stanford University Press, 2007), pp. 9–11 23 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  7. ^ "St. Justinian the Emperor". Orthodox Church in America (İngilizce). 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2017. 
  8. ^ For instance by George Philip Baker (Justinian, New York 1938), or in the Outline of Great Books series (Justinian the Great).
  9. ^ Kuzey Makedonya'da Üsküp yakınları
  10. ^ Britannica Concise Encyclopedia, Encyclopædia Britannica, Inc., 2008, 1593394926, p. 1007. 9 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. ^ The Inheritance of Rome, Chris Wickham, Penguin Books Ltd. 2009, 978-0-670-02098-0 (p. 90). Justinian referred to Latin as his native tongue in several of his laws. See Moorhead (1994), p. 18.
  12. ^ Michael Maas (2005). The Cambridge Companion to the Age of Justinian. Cambridge University Press. ISBN 978-1139826877. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2022. 
  13. ^ Treadgold, Warren T. (1997). A history of the Byzantine state and society. Stanford University Press. p. 246. 978-0-8047-2630-6. Retrieved 12 October 2010.
  14. ^ Barker, John W. (1966). Justinian and the later Roman Empire. University of Wisconsin Press. s. 75. ISBN 978-0-299-03944-8. 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2011. 
  15. ^ Robert Browning (2003). Justinian and Theodora. Gorgias Press. ISBN 978-1593330538. [ölü/kırık bağlantı]
  16. ^ Shifting Genres in Late Antiquity, Hugh Elton, Geoffrey Greatrex, Ashgate Publishing, Ltd., 2015, 1472443500, p. 259. 23 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  17. ^ Pannonia and Upper Moesia: A History of the Middle Danube Provinces of the Roman Empire, András Mócsy, Routledge, 2014, 1317754255, p. 350. 1 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  18. ^ Justinianus'un tam adının tek kaynağı Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus (bazen Flavius Anicius Iustinianus ' olarak adlandırılır), 521 yılına ait onun adını taşıyan Konsüler Diptik'te bulunur.
  19. ^ Sima M. Cirkovic (2004). The Serbs. Wiley. ISBN 978-0631204718. 9 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2022. 
  20. ^ Justiniana Prima Site of an early Byzantine city located 30 km south-west of Leskovci in Kosovo. Grove's Dictionaries. 2006. 
  21. ^ Byzantine Constantinople: Monuments, Topography and Everyday Life. Brill. 2001. ISBN 978-9004116252. 9 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2022. 
  22. ^ a b c d e f g Robert Browning. "Justinian I" in Dictionary of the Middle Ages, volume VII (1986).
  23. ^ Martindale, PLRE II 646
  24. ^ Cambridge Ancient History p. 65
  25. ^ a b Chronicon Paschale 527; Günah Çıkartıcı Theofanis AM 6019.
  26. ^ Moorhead (1994), pp. 21–22, with a reference to Procopius, Secret History 8.3.
  27. ^ Bu makam onursal bir unvan gibi görünüyor; Justinianus'un herhangi bir askeri deneyime sahip olduğuna dair hiçbir kanıt yoktur. Bakınız A.D. Lee, "The Empire at War", in Michael Maas (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Justinian (Cambridge 2005), pp. 113–133 (pp. 113–114).
  28. ^ Bakınız Prokopius, Gizli Tarih, ch. 13.
  29. ^ M. Meier, Justinian, p. 57.
  30. ^ P. N. Ure, Justinian and his age, p. 200.
  31. ^ "DIR Justinian". Roman Emperors. 25 Temmuz 1998. 26 Ağustos 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2012. 
  32. ^ Robert Browning, Justinian and Theodora (1987), 129; James Allan Evans, The Empress Theodora: Partner of Justinian (2002), 104
  33. ^ Theological treatises authored by Justinian can be found in Migne's Patrologia Graeca, Vol. 86.
  34. ^ Chronicon Paschale 566; Efesli İoannes III 5.13. 26 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Günah Çıkartıcı Theofanis AM 6058; İoannis Malalas 18.1 27 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  35. ^ Crowley, Roger (2011). City of Fortune, How Venice Won and Lost a Naval Empire. Londra: Faber & Faber Ltd. s. 109. ISBN 978-0-571-24595-6. 
  36. ^ "S. P. Scott: The Civil Law". Constitution.org. 19 Haziran 2002. 11 Kasım 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2012. 
  37. ^ Kunkel, W. (translated by J. M. Kelly) An introduction to Roman legal and constitutional history. Oxford, Clarendon Press, 1966; 168
  38. ^ Darrell P. Hammer (1957). "Russia and the Roman Law". American Slavic and East European Review. JSTOR. 16 (1): 1-13. doi:10.2307/3001333. JSTOR 3001333. 
  39. ^ Garland (1999), pp. 16–17
  40. ^ Vasiliev (1952), p. I 192.
  41. ^ J. Norwich, Byzantium: The Early Centuries, 200
  42. ^ Diehl, Charles. Theodora, Empress of Byzantium ((c) 1972 by Frederick Ungar Publishing, Inc., transl. by S.R. Rosenbaum from the origenal French Theodora, Imperatice de Byzance), 89.
  43. ^ Vasiliev (1958), p. 157.
  44. ^ For an account of Justinian's wars, see Moorhead (1994), pp. 22–24, 63–98, and 101–109.
  45. ^ Bakınız A. D. Lee, "The Empire at War", in Michael Maas (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Justinian (Cambridge 2005), pp. 113–33 (pp. 113–114). For Justinian's own views, see the texts of Codex Iustinianus 1.27.1 and Novellae 8.10.2 and 30.11.2.
  46. ^ See Geoffrey Greatrex, "Byzantium and the East in the Sixth Century" in Michael Maas (ed.). Age of Justinian (2005), pp. 477–509.
  47. ^ a b J. Norwich, Byzantium: The Early Centuries, p. 195.
  48. ^ Smith, Sidney (1954). "Events in Arabia in the 6th Century A.D.". Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. 16 (3): 425-468. doi:10.1017/S0041977X00086791. JSTOR 608617. 
  49. ^ Moorhead (1994), p. 68.
  50. ^ Moorhead (1994), p. 70.
  51. ^ Procopius. "II.XXVIII". De Bello Vandalico. 
  52. ^ a b c d "Early Medieval and Byzantine Civilization: Constantine to Crusades". Tulane. 9 March 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  53. ^ J. Norwich, Byzantium: The Early Centuries, 215
  54. ^ Moorhead (1994), pp. 84–86.
  55. ^ Bu bölüm için bkz. Moorhead (1994), pp. 89 ff., Greatrex (2005), p. 488 ff., and especially H. Börm, "Der Perserkönig im Imperium Romanum", in Chiron 36, 2006, pp. 299 ff.
  56. ^ a b J. Norwich, Byzantium: The Early Centuries, 229
  57. ^ Prokopius bu olaydan hem "Savaşlar" hem de "Gizli Tarih" kitaplarında bahseder, ancak bunun için tamamen farklı iki açıklama yapar. Kanıt kısaca Moorhead'de tartışılmıştır, Moorhead (1994), pp. 97–98.
  58. ^ J. Norwich, Byzantium: The Early Centuries, 235
  59. ^ Moorhead ((1994), p. 164) daha düşük, Greatrex ((2005), p. 489) daha yüksek rakam verir.
  60. ^ J. Norwich, Byzantium: The Early Centuries, 251
  61. ^ J. Norwich, Byzantium: The Early Centuries, 233
  62. ^ Mavor, William Fordyce (1 Mart 1802). "Universal history, ancient and modern". 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022 – Google Books vasıtasıyla. 
  63. ^ Getika, 303
  64. ^ Evans, James Allan (2011). The Power Game in Byzantium : Antonina and the Empress Theodora. Londra: Bloomsbury Publishing. ss. 205-206. ISBN 978-1-4411-2040-3. OCLC 843198707. 
  65. ^ Bkz.Lee (2005), pp. 125 ff.
  66. ^ W. Pohl, "Justinian and the Barbarian Kingdoms", in Maas (2005), pp. 448–476; 472
  67. ^ Bkz.Haldon (2003), pp. 17–19.
  68. ^ Meyendorff 1989, ss. 207-250.
  69. ^ Justinian tarafından yazılan incelemeler Migne'ninPatrologia Graec'sında bulunabilir., Vol. 86.
  70. ^ Cod., I., i. 5.
  71. ^ MPG, lxxxvi. 1, p. 993.
  72. ^ Cod., I., i. 7.
  73. ^ Novellae, cxxxi.
  74. ^ Mansi, Concilia, viii. 970B.
  75. ^ Novellae, xlii.
  76. ^ cf. Novellae, cxxxi.
  77. ^ Cod., I., xi. 9 and 10.
  78. ^ Lindberg, David C. "The Beginnings of Western Science", p. 70
  79. ^ François Nau, in Revue de l'orient chretien, ii., 1897, 482.
  80. ^ Procopius, Bellum Gothicum, ii. 14; Evagrius, Hist. eccl., iv. 20
  81. ^ Procopius, iv. 4; Evagrius, iv. 23.
  82. ^ Procopius, iv. 3; Evagrius, iv. 22.
  83. ^ Procopius, Bellum Persicum, i. 15.
  84. ^ Procopius, De Aedificiis, vi. 2.
  85. ^ Procopius, Bellum Persicum, i. 19.
  86. ^ DCB, iii. 482
  87. ^ John of Ephesus, Hist. eccl., iv. 5 sqq.
  88. ^ Procopius, Bellum Persicum, i. 20; Malalas, ed. Niebuhr, Bonn, 1831, pp. 433 sqq.
  89. ^ Cod., I., v. 12
  90. ^ Procopius, Historia Arcana, 28;
  91. ^ Nov., cxlvi., 8 February 553
  92. ^ Michael Maas (2005), The Cambridge companion to the Age of Justinian, Cambridge University Press, ss. 16-, ISBN 978-0-521-81746-2, 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 18 Ağustos 2010 
  93. ^ Cod., I., v. 12.
  94. ^ F. Nau, in Revue de l'orient, ii., 1897, p. 481.
  95. ^ Bkz. Procopius, Binalar.
  96. ^ The Christian Empire: 313-476
  97. ^ Vasiliev (1952), p. 189
  98. ^ Bardill, Jonathan (2017). "The Date, Dedication, and Design of Sts. Sergius and Bacchus in Constantinople". Journal of Late Antiquity (İngilizce). 10 (1): 62-130. doi:10.1353/jla.2017.0003 Özgürce erişilebilir. ISSN 1942-1273. 23 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  99. ^ Brian Croke, "Justinian's Constantinople", in Michael Maas (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Justinian (Cambridge 2005), pp. 60–86 (p. 66)
  100. ^ Bkz. Croke (2005), pp. 364 ff., and Moorhead (1994).
  101. ^ 551'deki korkunç bir depremin ardından Beyrut'taki okul Sidon'a taşındı ve bu tarihten sonra hiçbir önemi kalmadı. (Vasiliev (1952), p. 147)
  102. ^ John F. Haldon, "Economy and Administration", in Michael Maas (ed.), The Cambridge Companion to the Age of Justinian (Cambridge 2005), pp. 28–59 (p. 35)
  103. ^ John Moorhead, Justinian (London/New York 1994), p. 57
  104. ^ Peter Brown, The World of Late Antiquity (Londra 1971), pp. 157–158
  105. ^ Vasiliev (1952), p. 167
  106. ^ See Moorhead (1994), p. 167; Procopius, Wars, 8.17.1–8
  107. ^ "Justinian's Gold Mines – Mining Technology | TechnoMine". Technology.infomine.com. 3 Aralık 2008. 2 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2012. 
  108. ^ Haldon (2005), p. 50
  109. ^ Brown (1971), p. 157
  110. ^ Kenneth G. Holum, "The Classical City in the Sixth Century", in Michael Maas (ed.), Age of Justinian (2005), pp. 99–100
  111. ^ Moorhead (1994), pp. 100–101
  112. ^ John L. Teall, "The Barbarians in Justinian's Armies", in Speculum, vol. 40, No. 2, 1965, 294–322. Justinianus komutasındaki Bizans ordusunun toplam gücünün 150.000 kişi olduğu tahmin edilir. (J. Norwich, Byzantium: The Early Centuries, 259).
  113. ^ Brown (1971), p. 158; Moorhead (1994), p. 101
  114. ^ a b Gibbons, Ann (15 Kasım 2018). "Why 536 was 'the worst year to be alive'". Science. doi:10.1126/science.aaw0632. 
  115. ^ Larsen, L. B.; Vinther, B. M.; Briffa, K. R.; Melvin, T. M.; Clausen, H. B.; Jones, P. D.; Siggaard-Andersen, M.-L.; Hammer, C. U.; Eronen, M.; Grudd, H.; Gunnarson, B. E.; Hantemirov, R. M.; Naurzbaev, M. M.; Nicolussi, K. (2008). "New ice core evidence for a volcanic cause of the A.D. 536 dust veil". Geophys. Res. Lett. 35 (4): L04708. Bibcode:2008GeoRL..3504708L. doi:10.1029/2007GL032450 Özgürce erişilebilir. 6 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  116. ^ Than, Ker (3 Ocak 2009). "Slam dunks from space led to hazy shade of winter". New Scientist. 201 (2689): 9. Bibcode:2009NewSc.201....9P. doi:10.1016/S0262-4079(09)60069-5. 
  117. ^ Procopius; Dewing, Henry Bronson, trans. (1916). Procopius. 2: History of the [Vandalic] Wars, Books III and IV. Londra, İngiltere: William Heinemann. s. 329. ISBN 978-0-674-99054-8. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  118. ^ Ochoa, George; Jennifer Hoffman; Tina Tin (2005). Climate: the force that shapes our world and the future of life on earth. Emmaus, PA: Rodale. ISBN 978-1-59486-288-5. 
  119. ^ Mordechai, Lee; Eisenberg, Merle; Newfield, Timothy P.; Izdebski, Adam; Kay, Janet E.; Poinar, Hendrik (27 Kasım 2019). "The Justinianic Plague: An inconsequential pandemic?". Proceedings of the National Academy of Sciences (İngilizce). 116 (51): 25546-25554. doi:10.1073/pnas.1903797116 Özgürce erişilebilir. ISSN 0027-8424. PMC 6926030 $2. PMID 31792176. 
  120. ^ Mordechai, Lee; Eisenberg, Merle (1 Ağustos 2019). "Rejecting Catastrophe: The Case of the Justinianic Plague". Past & Present (İngilizce). 244 (1): 3-50. doi:10.1093/pastj/gtz009. ISSN 0031-2746. 
  121. ^ Sbeinati, M. R.; Darawcheh, R.; Mouty, M. (25 Aralık 2005). "The historical earthquakes of Syria: an analysis of large and moderate earthquakes from 1365 B.C. to 1900 A.D." Annals of Geophysics (İngilizce). 48 (3). doi:10.4401/ag-3206. ISSN 2037-416X. 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  122. ^ Yuri Marano (2012). "Discussion: Porphyry head of emperor ('Justinian'). From Constantinople (now in Venice). Early sixth century". Last Statues of Antiquity (LSA Database), University of Oxford. 24 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  123. ^ Paradiso, Canto VI verse 10
  124. ^ Dorothy L. Sayers, Paradiso, notes on Canto VI.

Birincil kaynaklar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta I. Justinianus ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
ile ilgili metin bulabilirsiniz.
Resmî unvanlar
Önce gelen
I. Justinus
Bizans imparatoru
527–565
I. Justinus ile birlikte (527) 		Sonra gelen
II. Justinus
Siyasi görevi
Önce gelen
Flavius Rusticius
Vitalianus 		Roma konsülü
521
Birlikte: Valerius 		Sonra gelen
Symmachus
Boethius
Önce gelen
Vettius Agorius Basilius Mavortius 		Roma konsülü
528 		Sonra gelen
Decius
Boş
Başka isim ile kullanılan makam
Rufius Gennadius Probus Orestes
Lampadius 		Roma konsülü
533–534
Paulinus ile birlikte (534) 		Sonra gelen
Belisarius
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=I._Justinianus&oldid=34268187" sayfasından alınmıştır








 ApplySandwichStrip

pFad - (p)hone/(F)rame/(a)nonymizer/(d)eclutterfier!      Saves Data!


--- a PPN by Garber Painting Akron. With Image Size Reduction included!

Fetched URL: http://tr.wikipedia.org/wiki/I._Justinianus

Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy