Song Hanedanı
Song Hanedanı 宋 | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 960[1]-1279 | |||||||||||||||
 Song Hanedanı en büyük sınırlarına sahipken, 1111 | |||||||||||||||
| Başkent | Kaifeng (960-1127) Shangqiu (1127-1128) Yangzhou (1128-1129) Nankin (1129-1138) Hangzhou (1138-1276) | ||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Orta Çince | ||||||||||||||
| Resmî din | Çin Budizmi, Taoizm, Konfüçyüsçülük, Geleneksel Çin dinleri, İslam, Nestûrî Hristiyanlık | ||||||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||||||
| İmparator | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||||||||
| 958 | 800.000[2] km2 | ||||||||||||||
| 980 | 3.100.000[2] km2 | ||||||||||||||
| 1127 | 2.100.000[2] km2 | ||||||||||||||
| 1204 | 1.800.000[2] km2 | ||||||||||||||
| Nüfus | |||||||||||||||
• 1120'ler sayımı | Kuzey: 80-110.000.000[3] Güney: 65.000.000[4] | ||||||||||||||
| Para birimi | Madenî para | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Günümüzdeki durumu | Çin Tayvan (Penghu Adaları) | ||||||||||||||
| Çin tarihi | |||
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ
| |||
Song İmparatorluğu, Song Hanedanı ya da kısaca Song (Çince: 宋), 960'tan 1279'a kadar Çin'i yöneten hanedandır. Hanedan, Sonraki Zhou Hanedanı'nın verasetini gasp eden ve On Krallık'ın geri kalanını fetheden, Beş Hanedan On Krallık dönemini sona erdiren Taizu tarafından kuruldu. Song, kuzey Çin'deki çağdaş Liao, Batı Şia ve Kin hanedanlarıyla sık sık çatışırdı. Song, Kin Hanedanı'nın saldırılarının ardından Güney Çin'e çekildikten sonra sonunda Moğol İmparatorluğu'na bağlı Yuan Hanedanı tarafından fethedildi.
Hanedan, Kuzey Song ve Güney Song olmak üzere iki döneme ayrılmıştır. Kuzey Song döneminde (Çince: 北宋; 960–1127), başkent kuzeydeki Kaifeng şehrindeydi ve Hanedan, şu anki Doğu Çin'in çoğunu kontrol ediyordu. Güney Song ise (Çince: 南宋; 1127–1279), Song'un elinde tuttuğu Kuzey Çin'in kontrolünü Jin-Song Savaşları'nda Curçenler'in liderliğindeki Kin Hanedanı'na kaptırmasından sonraki dönemi ifade eder. Güney Song döneminde, Song imparatorunun konaklama sarayı Yangtze'nin güneyine çekildi ve yeni başkent Hangzhou'da kuruldu. Song Hanedanı, Sarı Irmak çevresindeki tarihi Çin merkezlerinin kontrolünü kaybetmiş olsa da, Güney Song İmparatorluğu büyük bir nüfusa, verimli tarım arazilerine ve güçlü bir ekonomiye sahipti. 1234'te Kin Hanedanı, Kuzey Çin'in kontrolünü ele geçiren ve Güney Song ile düşmanca ilişkileri sürdüren Moğol İmparatorluğu tarafından fethedildi. Moğol İmparatorluğu'nun dördüncü hanı Möngke Han, 1259'da Çongçing'deki Diaoyucheng Kalesi'ni kuşatırken öldü. Küçük kardeşi Kubilay Han ise yeni Moğol hanı ilan edildi ve 1271'de Yuan Hanedanı'nı kurdu.[5] Yirmi yıl süren aralıklı savaşların ardından Kubilay Han'ın orduları, Yamen Muharebesi'nde Güney Song'u yendikten sonra 1279'da Song Hanedanı'nı fethetti ve Çin'i Yuan Hanedanı yönetimi altında yeniden birleştirdi.[6]
Song döneminde teknoloji, bilim, felsefe, matematik ve mühendislik gelişti. Song Hanedanı, dünya tarihinde banknot veya gerçek kağıt parayı basan ilk hanedandı ve kalıcı bir donanma kuran ilk Çin hükûmetiydi. Song Hanedanı döneminde, barutun kimyasal formülü keşfedildi, ateşli oklar, bombalar ve ateş mızrağı gibi barutlu silahların icat edildi. Aynı zamanda yine bu dönemde, pusula kullanılarak gerçek kuzeyin ilk kez algılandı, pound kilidinin ilk kaydedilen tanımı ve astronomik saatlerin geliştirilmiş tasarımları da ortaya çıktı. Ekonomik açıdan Song Hanedanı, 12. yüzyıl Avrupası'ndan üç kat daha fazla gayri safi yurtiçi hasılaya sahipti.[7][8] Çin'in nüfusu 10. ve 11. yüzyıllar arasında iki katına çıktı. Bu büyüme, pirinç ekiminin yaygınlaştırılması, Güneydoğu ve Güney Asya'dan erken olgunlaşan pirincin kullanılması ve yaygın gıda fazlasının üretilmesiyle mümkün oldu.[9][10] Kuzey Song Hanedanı'ndaki nüfus sayımında, Han ve Tang hanedanlarının iki katı olan 20 milyon hane kaydedildi. Kuzey Song'un nüfusunun 90 milyon, Ming Hanedanı'nın döneminde ise nüfusun 200 milyon olduğu tahmin ediliyor.[11] Nüfustaki bu artış, Yeni Çağ Çini'nde bir ekonomik devrime sebep oldu.
Nüfusun artması, şehirlerin büyümesi ve millî ekonominin ortaya çıkması, merkezî hükûmetin ekonomik işlere doğrudan müdahaleden kademeli olarak çekilmesine yol açtı. Alt sınıf, yerel yönetimlerde daha büyük bir rol üstlendi. Song Hanedanı döneminde sosyal yaşam canlıydı. Vatandaşlar değerli sanat eserlerini görmek ve takas etmek için bir araya geliyor; insanlar, halka açık festivallerde ve özel kulüplerde birbiriyle kaynaşıyor ve şehirlerde canlı eğlence mekanları bulunuyordu. Edebiyatın ve bilginin yayılması, ahşap baskının hızla yayılması ve 11. yüzyılda hareketli tipte baskının icadıyla daha da arttı. Cheng Yi ve Zhu Xi gibi filozoflar, Konfüçyüsçülüğü Budist ideallerle aşılanmış yeni yorumlarla yeniden canlandırdı ve Neokonfüçyüsçülük doktrinini oluşturan klasik metinlerin yeni bir organizasyonunu ortaya attılar. Her ne kadar memuriyet sınavları Sui Hanedanı'ndan beri mevcut olsa da Song döneminde çok daha ön plana çıktı. Yetkililerin imparatorluk sınavları yoluyla güç kazanması, askeri-aristokrat seçkinlerden akademisyen-bürokrat seçkinlere doğru bir geçişe yol açtı.
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kuzey Song, 960-1127
[değiştir | kaynağı değiştir]Zhou Hanedanlığı'nın tahtını gasp ettikten sonra, Song İmparatoru Taizu (960-976 yılları arasında hüküm sürmüştür), Çin'in geri kalanını fethederek Han ve Tang imparatorluklarına ait olan toprakların çoğunu yeniden birleştirmiş ve Beş Hanedan On Krallık döneminin kargaşasına son vermiştir.[12] Kaifeng'de imparatorluk üzerinde güçlü bir merkezi hükûmet kurmuştur. Bu başkentin kurulması, Kuzey Song döneminin başlangıcını işaret etmiştir. Yetenek ve liyakat temelinde devlet bürokratlarını seçme sistemini (aristokratik veya askeri pozisyon yerine) teşvik ederek idari istikrarı sağlamıştır ve imparatorluk genelinde iletişimde verimliliği sağlayan projeleri desteklemiştir. Bu projelerden birinde, kartograflar her ilin ve şehrin ayrıntılı haritalarını oluşturmuş ve bu haritalar büyük bir atlas halinde toplanmıştır.[13] İmparator Taizu ayrıca mühendis Zhang Sixun tarafından tasarlanıp inşa edilen astronomik saat kulesi gibi eserleri destekleyerek çığır açan bilimsel ve teknolojik yenilikleri teşvik etmiştir.[14]
Song sarayı, Hindistan'daki Çola Hanedanı, Mısır'daki Fâtımîler, Endonezya'daki Srivijaya, Orta Asya'daki Karahanlılar, Kore'deki Koryo Krallığı ve ayrıca ticari anlaşmaları olan Japonya ile diplomatik ilişkiler sürdürmüştür.[15][16][17][18][19] Çin kayıtları, "Fu lin" (拂菻, yani Bizans İmparatorluğu) hükümdarı VII. Mihail'den bir elçilik heyetinin geldiğini ve bu heyetin 1081'de vardığını belirtir.[20] Bununla birlikte; Song, en yakın komşu devletlerinin iç ve dış politikalarında büyük bir etkiye sahipti. Taizu döneminden itibaren Song Hanedanı, kuzeydoğudaki Liao Hanedanı'ndaki Hıtaylar ve kuzeybatıdaki Batı Şia Hanedanı'ndaki Tangutlar ile savaş ve diplomasi arasında gidip gelmiştir. Song Hanedanı, Liao Hanedanı'nın üzerinde baskı kurmak ve 938'den beri Hıtaylar'ın kontrolü altında olan ve geleneksel olarak Çin'in bir parçası olarak kabul edilen On Altı Eyaleti (bugünkü Pekin ve Tientsin'in çoğu) geri almak için askerî güç kullanmıştır.[21] Song kuvvetleri, kuzeydeki sınır çatışmalarını sona erdiren 1005 yılında imzalanan Shanyuan Antlaşması'na kadar, Song topraklarına her sene saldırgan seferler düzenleyen Liao kuvvetleri tarafından bozguna uğratılmıştır. Songlar, Hıtaylar'a haraç vermek zorunda kalmışlardır; ancak bu durum, Song ekonomisine pek zarar vermemiştir; çünkü Hıtaylar, ekonomik olarak Song'dan büyük miktarda mal ithalatına bağımlıydılar.[22] Daha da önemlisi, Song devleti, Liao devletini diplomatik olarak eşit tanımıştır.[21] Song, olası Hıtay süvari saldırılarını önlemek için Song-Liao sınırı boyunca geniş bir savunma ormanı oluşturmuştur.[23]
Song hanedanı, 11. yüzyılın başlarında Tangutlara karşı birçok askeri zafer kazanmayı başardı ve bu zafer, çok yönlü bilim insanı, general ve devlet adamı Shen Kuo'nun (1031–1095) liderliğindeki bir kampanyayla sonuçlandı.[26] Ancak bu kampanya, Shen'in rakip askeri subayının doğrudan emirlere uymaması nedeniyle sonuçta başarısızlıkla sonuçlandı ve Batı Xia'dan kazanılan topraklar sonunda kaybedildi. Song, Vietnam'ın Đại Việt krallığına karşı iki kez savaştı; ilki 981'deki çatışma ve daha sonra, bir sınır anlaşmazlığı ve Song'un Đại Việt ile ticari ilişkilerini kesmesi nedeniyle 1075'ten 1077'ye kadar önemli bir savaş. Vietnam kuvvetlerinin Guangxi'ye düzenlediği baskında ağır hasarlar vermesinden sonra Song komutanı Guo Kui (1022–1088) Thăng Long'a (modern Hanoi) kadar ilerledi.[29] Her iki taraftaki ağır kayıplar, Vietnamlı komutan Thường Kiệt'in (1019–1105) her iki tarafın da savaş çabalarından çekilmesine izin vererek barış teklifleri yapmasına neden oldu; Song ve Vietnamlıların elinde bulunan ele geçirilen bölgeler, savaş esirleriyle birlikte 1082'de karşılıklı olarak değiştirildi.
11. yüzyılda, bakanların farklı bakış açıları, fikirleri ve Song hanedanının karmaşık toplumu ve ekonomik kuralları nedeniyle çıkan siyasi rekabetler imparatorluk mahkemesini böldü. İdealist şansöyle Fan Zhongyan (989-1052) Qingli Reformlarını, memurların işe alınma sürecini geliştiren, azınlık memurların maaşlarını arttıran ve her insanın iyi eğitimli ve eyalet hizmeti için uygun hale getirmek için bir sponsor programdı, hayata geçirmeye çalışırken, güçlü bir siyasal tepkiyle karşılaştı.[24]
Daha sonrasında Fan makamından istifa edilmek zorunda bırakıldı ve Wang Anshi (1021-1086) imparatorluk mahkemesinin şansölyesi oldu. İmparator Shenzong'un desteğiyle, Wang Anshi eğitim sistemii ve eyalet bürokrasisini güçlü bir biçimde eleştirdi. Eyalet çürümesini ve ihmalleri çözmeye çalışırken, Yeni Reformlar adı verilen reformları yürürlüğe soktu. Bu reformlar, arazi değeri vergisi, birçok devlet tekellerinin kurulması, yerel milislerin desteklenmesi ve imparatorluk sınavlarının standartlarını yükselterek, yetenekli insanların seçilmesini içeriyordu.[25]
Reformlar mahkemede siyasi hizipleşmeler yarattı. Wang Anshi'nin "Reformcular" olarak da bilinen "Yeni Politikalar Grubu"na (Xin Fa), tarihçi ve Şansölye Sima Guang'ın (1019-1086) liderliğindeki "Muhafazakar" hizipteki bakanlar karşı çıktı. Saray bakanlarının çoğunluk pozisyonunda bir grup diğerinin yerini aldığında, rakip yetkililerin rütbeleri indirilecek ve onları imparatorluğun uzak sınır bölgelerini yönetmek üzere sürgüne gönderilecekti.[22] Siyasi rekabetin önde gelen kurbanlarından biri olan ünlü şair ve devlet adamı Su Shi (1037–1101), Wang'ın reformlarını eleştirdiği için hapse atıldı ve sonunda sürgüne gönderildi.[22]
Reform ve muhafazakarlık arasındaki sürekli değişim, hanedanı etkili bir şekilde zayıflatmıştı. Bu düşüş, İmparator Zhezong (1085-1100) tarafından atanan ve 1125'e kadar iktidarda kalan Cai Jing'e (1047-1126) da atfedilebilir. Yeni Politikaları yeniden canlandırdı ve siyasi muhaliflerin peşine düştü, yolsuzluğa göz yumdu ve İmparator Huizong'u teşvik etti. (1100–1126) sanatsal uğraşlara odaklanmak için görevlerini ihmal etti. Daha sonra 1120'de Zhejiang ve Fujian'da Fang La liderliğinde bir köylü isyanı patlak verdi. İsyanın nedeni artan vergi yükü, toprak mülkiyetinin yoğunlaşması ve baskıcı hükûmet önlemleri olabilir.[26]
Merkezi Song mahkemesi siyasi olarak bölünmüş ve iç işlerine odaklanmış durumdayken, kuzeydeki Liao eyaletindeki endişe verici yeni olaylar nihayet dikkatini çekti. Liao'ya bağlı bir kabile olan Jurchen, onlara isyan etti ve kendi devletleri olan Jin hanedanını (1115–1234) kurdu. Song yetkilisi Tong Guan (1054-1126), İmparator Huizong'a Jurchens ile ittifak kurmasını tavsiye etti ve Denizde Yürütülen İttifak kapsamındaki ortak askerî harekât, 1125 yılına kadar Liao hanedanını devirdi ve tamamen fethetti. Ortak saldırı sırasında Song'un kuzeyi, keşif ordusu Song-Liao sınırı boyunca savunma ormanını kaldırdı.[25]
Ancak Song ordusunun zayıf performansı ve askeri zayıflığı, ittifakı hemen bozan ve 1125 ve 1127 Jin-Song Savaşlarını başlatan Jurchens tarafından gözlemlendi. Önceki savunma ormanının kaldırılması nedeniyle Jin ordusu hızla yürüdü. Kuzey Çin Ovası'ndan Kaifeng'e kadar. İkinci işgal sırasındaki Jingkang Olayında Jurchenler sadece başkenti değil, emekli İmparator Huizong'u, onun halefi İmparator Qinzong'u ve İmparatorluk sarayının çoğunu ele geçirdi.[35]
Geriye kalan Song güçleri, kendini Song İmparatoru ilan eden Gaozong'un (1127-1162) yönetimi altında yeniden bir araya geldi ve Lin'an'da (modern Hangzhou) yeni bir başkent kurmak için Yangtze'nin güneyine çekildi. Jurchen'in Kuzey Çin'i fethi ve başkentlerin Kaifeng'den Lin'an'a kayması, Kuzey ve Güney Song hanedanları arasındaki ayrım çizgisiydi.
Jin'in eline geçtikten sonra Song, Kuzey Çin'in kontrolünü kaybetti. Artık geleneksel olarak "Çin'e Uygun" olarak bilinen bölgeyi işgal eden Jin, kendilerini Çin'in gerçek yöneticileri olarak görüyordu. Jin daha sonra hanedan unsuru olarak toprağı ve kraliyet rengi olarak sarıyı seçti. Beş Element (wuxing) teorisine göre, toprak elementi, Song'un hanedan elementi olan ateşi, elemental yaratılış sırasına göre takip eder. Bu nedenle ideolojik hamleleri, Jin'in Song'un Çin'deki saltanatının tamamlandığını düşündüğünü ve Jin'in Song'un yerine Çin'in gerçek yöneticileri olduğunu düşündüğünü gösterdi.[36]
Güney Song Hanedanı, 1127–1279
[değiştir | kaynağı değiştir]
Zayıflamış ve Huai Nehri'nin ötesine itilmiş olmasına rağmen, Güney Song güçlü ekonomisini güçlendirmek ve Jin hanedanına karşı kendini savunmak için yeni yollar buldu. Yue Fei ve Han Shizhong gibi yetenekli askeri subaylara sahipti. Hükûmet, yurtdışındaki deniz ticaretini desteklemek için büyük gemi yapımı ve liman iyileştirme projeleri ve işaret ateşi ve deniz limanı depolarının inşasını destekledi; Quanzhou, Guangzhou ve Xiamen gibi büyük uluslararası limanlarda Çin'in ticaretini sürdüren projeler.
Doğu Çin Denizi ve Sarı Deniz'e (Kore ve Japonya'ya), Güneydoğu Asya'ya, Hint Okyanusu'na ve Kızıldeniz'e denizcilik çıkarları için yelken açan çok sayıda gemiyi korumak ve desteklemek amacıyla resmi bir daimi donanma kurmak gerekliydi. Bu nedenle Song hanedanı, 1132 yılında Dinghai'de merkezi olan Çin'in ilk daimi donanmasını kurdu. Daimi bir donanma ile Songlar, 1161'de Yangtze Nehri'nde Jin donanma güçlerine karşı Tangdao Muharebesi ve Caishi Muharebesi'nde savaşmaya hazırdılar. Bu savaşlarda Song donanması, güverte üzerinde barut bombaları fırlatan mancınıklarla donatılmış hızlı kürek tekerlekli deniz gemilerini kullandı. Wanyan Liang (Hailing Prensi) tarafından komuta edilen Jin kuvvetleri 600 savaş gemisinde 70.000 adamdan oluşuyorken, Song kuvvetleri sadece 120 savaş gemisinde 3.000 adamdan oluşuyordu, ancak Song hanedanı kuvvetleri, bombaların yıkıcı gücü ve kürek tekerlekli gemilerin hızlı saldırıları sayesinde her iki savaşta da zafer kazandı. Bu zaferlerin ardından donanmanın gücü büyük ölçüde vurgulandı. Donanmanın kuruluşundan bir asır sonra, büyüklüğü 52.000 savaşçı denizciye ulaşmıştı.
Song hükûmeti, bu projeler için gelir sağlamak amacıyla toprak sahibi soylulara ait toprakların bir kısmına el koydu. Bu eylem, Song toplumunun önde gelen üyeleri arasında huzursuzluk ve sadakat kaybına neden oldu, ancak Song'un savunma hazırlıklarını durdurmadı. Mali işler, hükûmette çalışan görevlilere sahip olan bazı zengin, toprak sahibi ailelerin, vergi muafiyeti elde etmek için sosyal bağlantılarını kullanmaları nedeniyle daha da kötüleşti.
Song hanedanı Jin'i geri püskürtebilmiş olsa da, Jin hanedanının kuzeyindeki bozkır, çöl ve ovalarda yeni bir düşman güç kazandı. Cengiz Han (r. 1206–1227) liderliğindeki Moğollar, başlangıçta 1205 ve 1209'da Jin hanedanını istila ederek sınırları boyunca büyük çaplı akınlar gerçekleştirdiler ve 1211'de Jin'i istila etmek için devasa bir Moğol ordusu toplandı. Jin hanedanı, Moğollara tabi olup haraç ödemek zorunda kaldı; Jin aniden başkentini Pekin'den Kaifeng'e taşıdığında, Moğollar bunu bir isyan olarak gördüler. Ögeday Han (r. 1229–1241) liderliğinde, Moğol kuvvetleri tarafından 1233/34'te hem Jin hanedanı hem de Batı Xia hanedanı fethedildi.
== Kaynakça ==
- ^ Lorge 2015, ss. 4–5.
- ^ a b c d Taagepera 1997, s. 493.
- ^ Chaffee 2015, ss. 29, 327.
- ^ Chaffee 2015, s. 625.
- ^ Rossabi 1988, s. 115.
- ^ Rossabi 1988, s. 76.
- ^ Chaffee 2015, s. 435.
- ^ Liu 2015, s. 294.
- ^ Ebrey, Walthall & Palais 2006, s. 156.
- ^ Brook 1998, s. 96.
- ^ Durand, John (1960). "The Population Statistics of China, A.D. 2–1953". Population Studies. 13 (3). ss. 209-256. doi:10.2307/2172247. JSTOR 2172247.
- ^ Lorge, Peter Allan (2015). The Reunification of China: Peace through War under the Song Dynasty. Cambridge (GB): Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-44679-3.
- ^ "Science and Civilisation in China. vol. 3, Mathematics and the Sciences of the Heavens and the Earth. Joseph Needham and Wang Ling. Cambridge University Press, New York, 1959. xlvii + 877 pp. Illus. + plates. $27.50". Science. 131 (3401): 658-658. 4 Mart 1960. doi:10.1126/science.131.3401.658. ISSN 0036-8075.
- ^ "Science and Civilisation in China. Volume IV, Physics and Physical Technology. Part 1, Physics. By <italic>Joseph Needham et al.</italic> (New York: Cambridge University Press. 1962. Pp. xxxiv, 434. $15.00.)". The American Historical Review. 1963. doi:10.1086/ahr/68.2.463. ISSN 1937-5239.
- ^ Ebrey, Patricia Buckley (2006). The Cambridge illustrated history of China. 8. print. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66991-7.
- ^ Hall, Kenneth R. (1985). Maritime trade and state development in early Southeast Asia. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-0959-1.
- ^ Richards, F. J. (1936). "The Cöḷas. By K. A. Nilakanta Sastri. Madras University Historical Series, No. 9. 1O¾ × 6¾, pp. xii + 719, maps 5, pls. 3. Madras: University of Madras, 1935. Price Rs. 8." Journal of the Royal Asiatic Society. 68 (4): 690-691. doi:10.1017/s0035869x00085063. ISSN 1356-1863.
- ^ Shen, Fuwei (1996). Cultural flow between China and outside world throughout history. 1st ed. Pekin: Foreign Languages Press. ISBN 978-7-119-00431-0. OCLC 36781204.
- ^ Wyatt, Don J., (Ed.) (2008). Battlefronts real and imagined: war, border, and identity in the Chinese middle period. 1. ed. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-6084-9.
- ^ McClellan, W. H. (1934). "Through the East to Rome". Thought. 8 (4): 693-699. doi:10.5840/thought19348421. ISSN 0040-6457.
- ^ a b "F. W. Mote. <italic>Imperial China: 900–1800</italic>. Cambridge: Harvard University Press. 1999. Pp. xix, 1107. $39.95". The American Historical Review. December 2000. doi:10.1086/ahr/105.5.1708. ISSN 1937-5239. 12 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ a b c Ebrey, Patricia Buckley; Walthall, Anne; Palais, James B. (2006). East Asia: a cultural, social and political history. Boston: Houghton Mifflin. ISBN 978-0-618-13384-0.
- ^ Chen, Yuan Julian (July 2018). "FRONTIER, FORTIFICATION, AND FORESTATION: DEFENSIVE WOODLAND ON THE SONG–LIAO BORDER IN THE LONG ELEVENTH CENTURY". Journal of Chinese History (İngilizce). 2 (2): 313-334. doi:10.1017/jch.2018.7. ISSN 2059-1632. 5 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2024.
- ^ Ebrey, Patricia Buckley; Walthall, Anne; Palais, James B. (2006). East Asia: a cultural, social, and political history. Boston: Houghton Mifflin. s. 163. ISBN 978-0-618-13384-0. OCLC 61446526.
- ^ Ebrey, Patricia Buckley; Walthall, Anne; Palais, James B. (2006). East Asia: a cultural, social and political history. Boston: Houghton Mifflin. s. 164. ISBN 978-0-618-13384-0.
- ^ Roberts, J. A. G. (1996). A History of China: prehistory to c. 1800. New York: St. Martin's press. ISBN 978-0-312-16334-1.
Wikimedia Commons'ta Song Dynasty ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
 | Çin tarihi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
