Tebriz Kuşatması (1725)
| Tebriz Kuşatması | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı | |||||||||||
 17. yüzyılda Revan | |||||||||||
| |||||||||||
| Taraflar | |||||||||||
 Osmanlı İmparatorluğu |
 Safevî Devleti | ||||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||||
|
Köprülü Abdullah Paşa |
Ala Kulu Han  | ||||||||||
| Güçler | |||||||||||
| 50-60.000 | 15.000 | ||||||||||
| Kayıplar | |||||||||||
| ~2-3.000 ölü | ~10.000 ölü | ||||||||||
Tebriz Kuşatması, 1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı'nda evre.
Köprülü Abdullah Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu dört gün süren şiddetli bir kuşatma sonucunda 1 Ağustos 1725 tarihinde Tebriz'i ele geçirdi.
Kuşatma öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Van Beylerbeyi ve Doğu Seraskeri Köprülü Abdullah Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu 1-30 Eylül 1724 arasında Tebriz'i kuşattıysa da, Safevî garnizonunun direnişi ve mevsimin ilerlemesi nedeniyle kuşatmayı kaldırmıştı. Müteakip sefer mevsiminde Osmanlı ordusu yeniden Tebriz'i hedef aldı.
Bununla birlikte, Osmanlı kurmay heyeti Tebriz'in kuzeyindeki Zunuz kalesindeki Murteza Kulu Han komutasındaki Safevî birliği bertaraf edilmeden Tebriz'in yeniden kuşatılmasının tehlikeli olacağına hükmettiler. Osmanlı ordusu İranlıların yaklaşık 10.000 asker kaybettikleri muharebe sonrasında 23 Mayıs 1725'te adıgeçen kaleyi de ele geçirdi.
Sefer hazırlıkları çerçevesinde Karadeniz'den gemilerle Trabzon’a getirilen zahire buradan arabalarla Erzurum üzerinden yaklaşık 2.000 arabayla Tebriz’e gönderildi.[1]
1725 Temmuz ayı ortasında Köprülü Abdullah Paşa Tasuc'daki karargâhından harekete geçerek bu defa daha büyük bir orduyla yeniden Ala Kulu Han tarafından savunulan Tebriz üzerine yürüdü. Osmanlı ordusu, Anadolu, Rakka, Adana, Musul, Bağdat, Halep, Erzurum eyaletleri ile İçel, Ankara ve Çankırı sancaklarından askerlerin yanı sıra Kürt atlılarının da bulunduğu 50-60.000'lik bir kuvvete sahipti.
Kuşatma
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı ordusu 27 Temmuz'da Tebriz'e 10-12 kilometre mesafedeki Közeli'ye vardı. 28 Temmuz'da Tebriz kalesi önlerine gelerek kuşatma düzeni alan Osmanlı ordusunda sağ kanatta Anadolu, Rakka, Musul ve Halep eyalet birlikleri ile Kürt atlıları, sol kanatta Bağdat ve (bir bölüm) Halep eyalet birlikleri, merkezde iki dalkılıç alayı, bunların arkasında sırasıyla serdengeçtiler, Yeniçeriler, topçular, silahdarlar, dört sancak muhafız bölüğü, sipahiler ve gönüllü silâhdarlar konuşlandı. Köprülü Abdullah Paşa karargâhını Karadağ tepeleri karşısındaki sol kanada kurdu. Gerek sol kanada gerek merkeze Deveci ve Surhab kasabalarının karşısında tabyalar inşa ettirdi.
Buna mukabil, Safevî garnizonu ise Mazenderan topçularının arasına keskin nişancıları yerleştirdi. Keza, kuşatma boyunca Gazan Han türbesinin (Şenb-i Gazan) karşısındaki evlerin duvarları da Safevîlerce burç olarak kullanıldı ve gerek tüfekçiler gerek milisler Osmanlı askerlerini buradan da ateş altında tutmaya çalıştılar.
Kuşatma 28 Temmuz'da başladı ve Osmanlıların ateş gücü Safevî tabyalarını kısa sürede etkisiz hale getirdi. 10.000 askerini kaybeden kale garnizonu[2] 1 Ağustos 1725'te teslim olma teklifini iletti. 2 Ağustos'ta kurulan divanda teslim belgesi imzalandı ve 3 Ağustos'ta Safevî muhafızlar kaleyi tahliye etti.[3]
Kuşatma sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Tebriz'in 122 yıl sonra yeniden Osmanlı idaresine girmesi İstanbul'da büyük bir sevinç uyandırdı ve büyük şenliklerle kutlandı. Osmanlılar süratle tahrir yaparak Tebriz'in idâri ve malî taksimatını tamamladılar.[4][5]
Tebriz'in Osmanlıların eline geçmesinin ardından 1725 Eylül'ünde Erdebil'deki Safevî Valisi Köprülü Abdullah Paşa'ya elçi göndererek Osmanlı idaresine girme arzusunu ilettiyse de, bunun bir tuzak olduğu ortaya çıktı.[6] Erdebil'deki muharebede Kırım kalgayı Azamet Giray'ın komutasındaki Kırım ordusunun yardımıyla Safevî birliğini bozguna uğratan Osmanlılar 7 Ocak 1726'da burada da idarelerini kurdular.[7]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Lale Devrinde Savaş", Serdar Genç, Kitap Yayınevi, İstanbul (2013), s.48
- ^ "History of the Wars: 1721-1738, Abraham of Erevan, Mazda Publishers (1999), s.36
- ^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.14, s.80-81
- ^ "Tabriz Under Ottoman Rule (1725-1730)", Fariba Zarinebaf-shahr, Chicago (1991)
- ^ "1740 (1127) Tarihli Tapu Tahrir Defterine Göre Tebriz Sancağı", Selim Özcan, 19 Mayıs Üniversitesi, Samsun (1994)
- ^ "The Scramble for Iran: Ottoman Military and Diplomatic Engagements during the Afghan Occupation of Iran (1722-1729)", Mehmet Yılmaz Akbulut, Boğaziçi Üniversitesi (2015), s.100
- ^ "Osmanlı Eyalet Tevcihâtı (1717-1730)", Fahameddin Başar, Türk Tarih Kurumu, Ankara (1997), s.156