Yahudi Özerk Oblastı (Rusça: Евре́йская автоно́мная о́бласть, Yevreyskaya avtonomnaya oblast; Yidiş: ייִדישער אױטאָנאָמע געגנט, Yidişer Oytonome Gegnt), Rusya'ya bağlı özerk oblast. Mayıs 1928'de kuruldu. 1934'te özerk devlete dönüştürülen oblast, Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra tekrar oblast statüsüne getirildi. Bölge, Moskova'nın 8.000 km. doğusunda, Çin ve Yakutistan arasında yer alır.
Tarih öncesi dönemde Amur OblastındaTunguz ve Daur boyları yaşıyordu. Nüfus vadilerde, özellikle Amur kıyılarında yoğunlaşıyordu. Zamanla Moğol ve sonra Çin hakimiyetine girdi. Ruslar 17. yüzyıldan itibaren oblasta sızmaya başladılar ve Aigun (1858) ve Pekin (1860) anlaşmalarıyla hakimiyetlerini kabul ettirdiler. Ancak oblasttaki Çin etkisi, 1900 yılında Heylongciyang Nehri'nin doğusundaki altmış dört köyün Rus güçlerince yok edilmesine kadar sürdü.
1858'de Rus hükûmeti, Güneydoğu Sibirya sınırını korumak için Amur Kazakları birliklerinin kurulmasını kararlaştırdı. Askerî birliklerle birlikte sivil yerleşimciler de oblasta geldiler.
1889'da Trans Sibirya Demiryolu'nun Çita-Vladivostok hattının yapımı her iki yönden birden döşenen raylarla başladı. Demiryolu inşası için oblasta çok sayıda işçi ve yerleşimci geldi, iktisat canlandı. Demiryolu 1918'de tamamlandı.
Yahudi Özerk Oblastı, 1928'de Stalin'in her etnik gruba bir özerk oblast verme projesi kapsamında kuruldu. Projenin amacı, etnik grupların kendi kültürel kimliklerini geliştirmelerini sağlamaktı. Sovyetler, Yahudi proleter kültürünün oluşmasını sağlamaya çalışıyordu. Ayrıca, rejim için tehlike olarak görülen Yahudiler Sibirya'nın bu uzak köşesine sürülerek önlem alınıyordu. Yahudilerin millî kültürlerini ifade etmek için din yerine yeni bir kültür ve sanat kurmaları hedefleniyordu.
Stalinizm'e göre bir etnik grubun millet statüsüne kavuşması için toprakları olması gerekiyordu. Yahudiler, kendi etnik gruplarına bir toprak verilmesini talep ettiler. Siyasi olarak, bu Siyonizm'e de bir alternatif oluşturuyordu.
Bazı yorumcular, Stalin'in bu uzak yöreyi seçerken antisemitizm etkisiyle hareket ettiğini savunurlar. Amur yöresinde iklim koşulları çok sertti, nüfus çok seyrekti ve daha önce hiçbir Yahudi yerleşimci bulunmuyordu.
Zorluklara karşın Yahudi yerleşimciler yavaş yavaş oblasta gelmeye başladı. 1930'larda Yahudi İdaresi özerk oblast statüsü kazandı. Daha fazla Yahudi'nin oblasta yerleşmesi için yoğun propaganda yapılıyordu. Mutluluğun Peşinde adlı Sovyet filminde, ABD'deki Büyük Ekonomik Buhran'dan kaçan bir Yahudi ailesi, Yahudi Özerk Oblastı'nda yeni bir hayat kuruyordu.
Yahudi nüfusu arttıkça Yahudi kültürünün oblasttaki etkisi de kuvvetlendi. ביראָבידזשאַנער שטערן (Birobidcan Yıldızı) adlı bir gazete, bir tiyatro topluğu kuruldu. Caddelere tanınmış Yahudilerin isimleri veriliyordu. II. Dünya Savaşı sırasında Yahudi sığınmacıların da yerleştirilmesiyle oblasttaki Yahudi nüfusu doruk noktasına ulaştı (toplam nüfusun 1/3'ü).
Ancak proje Stalin'in tasfiye hareketi sırasında Yahudi önderliğini hapsetmesi, bazılarını idam etmesiyle sona erdi. Yahudi kültürünün sembolleri silindi, yerel kütüphanedeki Yahudilikle ilgili kaynaklar yakıldı. Takip eden yıllarda Sovyetler'de Yahudilere ait bir özerk oblast fikri unutuldu. Louis Rapoport, Jonathan Brent ve Vladimir Naumov gibi tarihçiler; Kırım Tatarları'nı 1944'te Sibirya'ya sürgüne gönderen Stalin'in -ölümünden önce- bütün Yahudî nüfusu da Sibirya'nın bu ücra köşesine sürmeye karar verdiğini savunurlar.
Sovyetler Birliği'nin çökmesiyle birlikte oblasttaki Yahudilerin çoğu İsrail ve Almanya'ya göç etti. 1991'de oblast Habarovsk Krayı'ndan çıkartılarak doğrudan Rusya Federasyonu'na bağlandı. Bölgeye tekrar özel statü kazandıran bu adıma karşın artık Yahudilerin oranı yerel nüfusun %2'sine düşmüştü. Yine de Yidiş okullarda tekrar öğretilmeye başlandı, bu dilde yayın yapan bir radyo istasyonu kuruldu ve Birobidzhaner Stern'de Yidiş dilindeki yayınlar devam etti.
2002 sayımlarına göre oblast nüfusu 171.697 Rus (%89,93), 8.483 Ukraynalı (%4,44), 2.327 Yahudi (%1,22), 1.196 Tatar (%0,63), 1.182 Beyaz Rus (%0,62, 672 Moldovalı (%0,35), 594 Azeri (%0,31), 453 Alman (%0,24), 402 Koreli (%0,21), 401 Mordovyalı (%0,21), 320 Çuvaş (%0,17), 282 Ermeni (%0,15), 188 Başkırt (%0,1), 156 Özbek (%0,08), 148 Leh (%0,08), 132 Roman (%0,07), 128 Tacik (%0,07), 103 Mari (%0,05) ve 102 Çinli (%0,05) oluşturmaktadır.
2007'nin ilk yarısında doğum oranı binde 12,8. Bu doğum oranı tüm Rusya'ya göre oldukça yüksektir.
[1]2 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Rusya
