Ostona

Ostona
Ostona; qozoqcha: Астана
	Poytaxt
	Fayl:Astana, capital of Kazakhstan 01.jpg Fayl:Nur-Sultan at the evening (cropped).jpg
	; Bayroq ; Gerb
	51°11′0″N 71°24′0″E / 51.18333°N 71.40000°E
Mamlakat	Qozogʻiston
Hukumat
• Akim	Altay Kulginov
Asos solingan	1830
Ilk eslatilishi	1830
Avvalgi nomlari	Akmolinsk, Tselinogarad, Akmola, Astana, Nur-Sulton
Maydon	79,733 km2 (30,785 kv mi)
Markazi balandligi	506 m
Rasmiy til(lar)i	qozoqcha,ruscha
Aholisi	1 078 384
Zichligi	1299 kishi/km2
Milliy tarkib	qozoqlar 81 % ; ruslar 10 % ; ukrainlar 1,81 % ; tatarlar 1,34 % ; oʻzbeklar 1,10 % ; va boshqalar 5,63 %
Vaqt mintaqasi	UTC+6
Telefon kodi	+7 7172
Pochta indeks(lar)i	010000
Avtomobil kodi	Z eskisi, 01 yangisi
	Ostona

Ostona (qozoqcha: Астана)^[2]; eski nomi: Nur-Sulton (qozoqcha: Нұр-Сұлтан) — Qozogʻiston poytaxti(1997 yil 10 dekabrdan beri). Hozirgi kunda shaharning hududi 200 km². Ishim daryosining oʻng sohilida joylashgan. Temir yoʻl tuguni. Aeroport bor. Aholisi 1 136 008 kishi (2020).

Sanoati

Mashinasozlik va metallni qayta ishlash (qishloq xoʻjalik mashinalari, nasos, vagon remonta, gaz apparaturasi, choʻyan kuyish va boshqa zavodlar), oziq-ovqat (goʻsht, sut, non mahsulotlari, pivo zavodi), yengil (chinni zavodi, tikuvchilik fabrikasi va boshqa) sanoatlari rivojlangan. Gʻisht, temir-beton materiallari, uy-joy qurilish qismlari, asfalt, keramika mahsulotlari ishlab chiqariladi. TETS ishlab turibdi. Elektr uzatkich liniyalari Ostonani Qaragʻandi, Pavlodar, Petropavl, Rudniy bilan bogʻlagan.

Tarixi

Shahar eski qismining koʻchalari toʻgʻri burchak shaklida tuzilgan. Ostonada 1960-yildan katta qurilish ishlari boshlandi. 1961—92 yillar bosh plani boʻyicha shaharning janubi-sharqiy qismidagi boʻsh yerlarda tipovoy loyiha asosida koʻp qavatli binolar qurilgan, yangi turar joy mikrorayonlari va jamoat binolari (Madaniyat saroyi, 1960—64, meʼmorlar O. Kratsklis, D. Danneberg, P. Fogel), Yoshlar uyi (1974, meʼmor A. T. Polyanskiy va boshqa), „Ishim“ mehmonxonasi, telemarkaz va boshqalar barpo etilgan. Ostonada 4 oliy oʻquv yurti, teatr, oʻlkashunoslik va tasviriy sanʼat muzeylari bor. Ostona 1830-yilda Oqmoʻla qalʼasi sifatida barpo qilingan.

Nomi

Shaharning nomi 1961-yilgacha Akmolinsk, 1992-yilgacha Tzelinograd, 1998-yilgacha Oqmola boʻlgan. U 2022 yilda Nur-Sulton deb atalgan. Ostona shahri 1997-yildan beri Qozogʻiston Respublikasining poytaxti boʻlib kelmoqda. Undan avval Olmaota shahri mamlakatning poytaxti boʻlgan.

Ichki boʻlinishi

Ostona Sariarqa tumani, Alma-Ata tumani va Yesil tumani boʻlib boʻlinadi

Qiziqarli xabarlar

Ostona — Osiyo poytaxtlarining ichida shimoliy qutbga eng yaqin joylashgan.
Ostona — Yer sharidagi eng sovuq poytaxtlarning biridir, Mongoliya poytaxti Ulan-Batordan issiq, Kanada poytaxti Ottavadan sovuq.

Maorif

Kollejlar

Ostona politexnik kolleji
Tibbiyot kolleji
Inovatsion texnalogiyalar kolleji
Moliyaviy-iqtisoiy kolleji
Gumanitar kolleji (Pedagogik kollej)
Gumanitar-yuridik kolleji QazGYuU
Yevrosiyo gumanitar institutining kolleji
„Turon“ kolleji
Boshqarish kolleji
Moliyaviy akademiyaning kolleji
Iqtisodiyot, oziq-ovqatlarni standartlash va texnalogiyalar kolleji
Savdo-sanoat va iqtisodiyot kolleji
Iqsodiy-hududiy kolleji
Qozoq texnologiya va biznes universitetining kolleji
Transport va aloqa kolleji

Oliy oʻquv yurtlari

Ostona shahrida 10 tadan ziyod oliy oʻquv yurtlati bor, shulardan:

Qozogʻiston Respublikasining Prezidenti davlat boshqarish akademiyasi
L.N.Gumilev nomli Yevrosiyo milliy universiteti
Yevrosiyo gumanitar instituti
Qozoq milliy sanʼat universiteti
S.Seyfullin nomli qozoq agrotexnik universiteti
Qozoq gumanitar-yuridik universiteti
M.V.Lomonosov nomli Moskva davlat universitetining Qozogʻistondagi filiali
Qozogʻiston-Rossiya universiteti
Ostona tibbiyot universiteti
Nazarboyev Universiteti
Moliya akademiyasi
Qozoq moliyaviy-iqtisoiy va xalqaro savdo universiteti
Qozoq texnalogiya va biznes universiteti

Sport saroylari

Bosh stadion Nur-Sultan Arena — 30 000 kishini sigʻdira oladi^[3]
Qajimuqan Munaytpasov nomidagi stadoin — 12 350 kishini sigʻdira oladi
Yopiq konʼki saroyi — 8 773 kishini sigʻdira oladi
Alau muz saroyi — 8 000 kishini sigʻdira oladi
Sari-Arqa — 8 000 kishini sigʻdira oladi
Qozogʻiston sport saroyi — 6 532 kishini sigʻdira oladi

Aholisi

Ostona shahrining aholisi 2000-yil bilan solishtirganda 169,2-ming kishiga koʻpayib, 2006-yilning boshida 550,2 ming kishiga yetdi. Aholi soni boʻyicha Ostona Qozogʻistondagi Almati shahridan keyin 2-oʻrinda.

Milliy tarkibi

Milliy tarkib (2012)

qozoqlar			66.80%
ruslar			23.35%
ukrainlar			1.81%
boshqalar			8.04%

Milliy tarkib (1989)

ruslar			54.10%
qozoqlar			17.71%
ukrainlar			9.26%
boshqalar			18.93%

Shahar aholisining milliy tarkibi:^[4]^[5]
	1989-yilgi aholi soni	%	1999-yilgi aholi soni	%	2012-yilgi aholi soni	%
umumiy	281252	100,00 %	319324	100,00 %	742918	100,00 %
Qozoqlar	49798	17,71 %	133585	41,83 %	480815	66,80 %
Ruslar	152147	54,10 %	129480	40,55 %	188928	23,35 %
Ukrainlar	26054	9,26 %	18070	5,66 %	13453	1,81 %
Tatarlar	9339	3,32 %	8286	2,59 %	9937	1,34 %
Olmonlar	18913	6,72 %	9591	3,00 %	7930	1,07 %
Beloruslar	8220	2,92 %	5761	1,80 %	3834	0,52 %
Koreyslar	1329	0,47 %	2028	0,64 %	4981	0,67 %
Oʻzbeklar	640	0,23 %	429	0,13 %	8166	1,10 %
Polyaklar	2762	0,98 %	2537	0,79 %	2412	0,32 %
Ingushlar	1889	0,67 %	1822	0,57 %	2732	0,30 %
Ozarbayjonlar	997	0,35 %	902	0,28 %	2978	0,40 %
Qirg'izlar	94	0,03 %	196	0,06 %	1808	0,20 %
Chechenlar	514	0,18 %	752	0,24 %	1063	0,14 %
Boshqirdlar	1187	0,42 %	870	0,27 %	1009	0,14 %
Armanlar	814	0,29 %	576	0,18 %	790	0,10 %
Moldavanlar	1004	0,36 %	629	0,20 %	7	0,9 %
Uyg'urlar	53	0,02 %	161	0,05 %	881	0,12 %
boshqalar	5498	1,64 %	3649	0,83 %	8711	0,90 %

Hamdoʻst shaharlari

Shahar	Yil	Davlat
Anqara	-	Turkiya
Istanbul	-	Turkiya
Izmir	-	Turkiya
Moskva	-	Rossiya
Sankt-Peterburg	-	Rossiya
Qozon	2004	Rossiya
Pittsburg	-	AQSh
Ammon	-	Iordaniya
Riga	-	Latviya
Toshkent	-	Oʻzbekiston^[6]
Gdansk	1996	Polsha
Varshava	2002	Polsha
Kiyev	1998	Ukraina
Seul	2004
Dubay	-	Birlashgan Arab Amirliklari
Pekin	-	Xitoy
Manila	-	Filippin
Tbilisi	2005	Gruziya ^[7]
Bishkek	2011	Qirgʻiziston^[8]
Xanoy	-	Vyetnam
Nice	2013	Fransiya

Shaharning nazarga tushgan joylari

Sulu-Jasil bulvari — Ostona markazidagi yangi koʻcha.
Oq-Oʻrda — Qozogʻiston Respublikasi Prezidentining qarorgohi.
Boyterak — Ostonaning asosiy ramzi.
Mustaqillik saroyi — davlatning rasmiy tadbirlarini, forumlarni, majlislarni, uchrashuvlarni, syezdlarni oʻtkizish joyi hisoblanadi.
Barqarorlik va tinchlik saroyi — Dunyo va milliy dinlar liderlarining sʼezini oʻtkizish uchun moʻljallangan bino.
Xan-Shatir — Ostonaning eng yirik koʻngil ochar markazi.

^[9]

Shaharning nazarga tushgan joylari

Boyterak	Mustaqillik saroyi	Qozogʻiston sport kompleksi	Nur-Sulton masjidi	Qozoq eli monumenti

Manbalar

↑ „Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов и районных центров и поселков на начало 2019 года“. Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. 2020-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 2-avgust.
↑ OrifTolib^(oʻzb.) Telegram mesenjerida
↑ http://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/FirstDiv/uefaorg/Publications/01/67/03/93/1670393_DOWNLOAD.pdf
↑ Agentstvo Respubliki Kazaxstan po statistike. Arxiv (Wayback Machine saytida 2013-11-13 sanasida arxivlangan): Natsionalniy sostav naseleniya Respubliki Kazaxstan i ego oblastey (tom 1) (Wayback Machine saytida 2011-08-16 sanasida arxivlangan)
↑ Chislennost naseleniya po oblastyam, gorodam i rayonam, polu i otdelnim vozrastnim gruppam, otdelnim etnosam na 1-maya 2012 goda^{[sayt ishlamaydi]}
↑ Tashkent, goroda-pobratimi
↑ Soglashenie o partnerstve s Tbilisi, 2012-04-09da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2013-12-23
↑ Soglashenie ob ustanovlenii pobratimskix svyazey mejdu Bishkekom i Astanoy, 2012-11-07da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2013-12-23
↑ Qozoq ensiklopediyasi I tom

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

[stat1-1] „Численность населения Республики Казахстан по полу в разрезе областей, городов, районов и районных центров и поселков на начало 2019 года“. Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан. 2020-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 2-avgust.

[2] OrifTolib^(oʻzb.) Telegram mesenjerida

[3] ttp://www.uefa.com/MultimediaFiles/Download/FirstDiv/uefaorg/Publications/01/67/03/93/1670393_DOWNLOAD.pdf

[4] Agentstvo Respubliki Kazaxstan po statistike. Arxiv (Wayback Machine saytida 2013-11-13 sanasida arxivlangan): Natsionalniy sostav naseleniya Respubliki Kazaxstan i ego oblastey (tom 1) (Wayback Machine saytida 2011-08-16 sanasida arxivlangan)

[5] Chislennost naseleniya po oblastyam, gorodam i rayonam, polu i otdelnim vozrastnim gruppam, otdelnim etnosam na 1-maya 2012 goda^{[sayt ishlamaydi]}

[6] Tashkent, goroda-pobratimi

[7] Soglashenie o partnerstve s Tbilisi, 2012-04-09da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2013-12-23

[8] Soglashenie ob ustanovlenii pobratimskix svyazey mejdu Bishkekom i Astanoy, 2012-11-07da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2013-12-23

[source1-9] Qozoq ensiklopediyasi I tom

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

k m t Qozogʻiston shaharlari
Poytaxt: Ostona
Respublika ahamiyatiga ega shaharlar	Ostona • Olmaota • Boyqoʻngʻir • Chimkent
Viloyat markazlari	Aqtau • Oqtoʻba • Atirov • Jezqozgʻon • Koʻkchatov • Pavlodar • Petropavl • Taldiqoʻrgʻan • Taraz • Turkiston • Oʻral • Oʻskemen • Qaragʻandi • Qoʻstanay • Qiziloʻrda
Viloyat ahamiyatiga ega shaharlar	Orol • Balxash • Ekibastuz • Janaoʻzen • Kentov • Ridder • Rudniy • Satbayev • Semey • Stepnogorsk • Temirtau • Shaxtinsk
Kichik shaharlar	Abay • Oqkoʻl • Oqsoy • Oqsuv • Olgʻa • Orqaliq • Oris • Otbosar • Ayagoʻz • Bulayev • Derjavinsk • Emba • Yereymentau • Yesik • Yesil • Janatas • Jarkent • Jem • Jitiqara • Jetisay • Zaysan • Ziryanovsk • Kurchatov • Qazali • Qandiagʻash • Qapchagʻay • Qorajol • Qoratau • Qarqarali • Qaskelen • Qulsari • Lenger • Lisakovsk • Makinsk • Mamlyutka • Priozersk • Saran • Sarqand • Sariagʻash • Sergeyevka • Serebryansk • Stepnyak • Tayinsha • Talgʻar • Tekeli • Temir • Usharal • Uchtepa • Fort-Shevchenko • Xromtau • Chordara • Chu • Shalqar • Shar • Shemonaixa • Shuchinsk