Kloktoring
- Hierdie artikel handel oor die Vlaamse kloktorings of belforte.
Die term kloktoring (Belgies-Nederlands: Belfort, Frans: Beffroi of Belefroi, Duits: Belfried of Bergfried, Engels: Belfry) verwys na 'n hoë stormtoring met klokke, wat veral in Vlaamse stede aangetref word.
Etimologie
[wysig | wysig bron]Die argitektoniese vakterm belfort, wat oorwegend in België gebruik word, maar in Nederland en Suid-Afrika nouliks bekend is, is 'n analogiese vervorming van die Franse beffroi ("klokkestoel, belegtoring"). Die ooreenkomstige Oud-Franse term was berfroi en het in die 12de eeu ontstaan uit die Frankiese term bergfrid ("toring, bolwerk") - vergelyk Duits Bergfried en Engels belfry.
Funksie
[wysig | wysig bron]
Die meeste kloktorings is in die tydperk van die Gotiese argitektuur opgerig en behoort tot die belangrikste wêreldlike geboue van die Middeleeue. Hulle voorlopers was dikwels houttorings, waarvan egter geen enkele voorbeeld tot vandag bewaar gebly het nie. Hierdie torings is deur die stedelike regerings of gildes as 'n simbool van burgerlike mag opgerig en het ook hulle onafhanklikheid teenoor die kerklike gesag versinnebeeld. Die kloktorings is gewoonlik met die raadsale verbind of as vrystaande geboue langsaan opgerig.
Die kloktoring was die veiligste en mees beskutte gebou van 'n Middeleeuse stad en het meestal die stedelike argiewe, die skatkamer en dikwels ook die tronk gehuisves. Daarnaas is dit as 'n wagtoring gebruik om vyandelike troepe of brande vroegtydig te ontdek en om amptelike kennisgewings uit te roep. 'n Toringwagter is aangestel om hierdie funksies te vervul.
'n Stadsklok, vanaf die 16de eeu ook 'n carillon of klokkespel (Nederlands: beiaard), is veral in Vlaandere, Nederland en Noord-Frankryk gebruik om die tyd te struktureer en die sein te gee vir die sluiting van die stadspoorte. Die stadsklokke is ook by die begin en einde van die werkstyd en tydens feeste gelui. Die donjons en sentrale torings van kastele is nou verwant aan die stedelike kloktoring.
België
[wysig | wysig bron]Die 24 Vlaamse en ses Waalse kloktorings is deur UNESCO in 1999 as wêrelderfenisgeboue gelys. In 2005 is 'n bykomende Waalse kloktoring by dié lys gevoeg.
Vlaandere
[wysig | wysig bron]
Die kloktoring van Gent met 'n hoogte van 118 meter is in die tydperk tussen 1313 en 1380 opgerig. 'n Oorspronklike bouplan van Jan van Haelst word in die plaaslike Bijloke-museum bewaar. Die Gentse kloktoring lê tussen die torings van die Sint-Baafs-katedraal en die Sint-Niklaaskerk en vorm 'n reguit lyn met hulle, die "drie torings van Gent". Dit staan bekend vir sy vier wagtersstandbeelde uit die jaar 1339, wat van steen gemaak en op die hoektorings opgerig is, die Rolandsklok uit die jaar 1660 met 'n gewig van 6 070 kilogram, 'n klokkespel uit die jaar 1669, 'n toringklok uit die jaar 1912 en veral sy kenmerkende spits, die "Draak van Gent", wat in 1377 gegiet is.
Die "Secreet", 'n kamer, waarin belangrike dokumente aangaande voorregte bewaar is, is van twee deure met drie slotte elk voorsien, en die sleutels was in die besit van verskillende gildes van ambagsmanne. Die kas, waarin die dokumente bewaar is, het oor 18 grendels beskik, wat met drie sleutels gesluit is. Slegs regters en lede van die jurie was gemahtig om die kas te open, en hulle het ook die sleutels bewaar.
Die beroemde koktoring van Brugge is vanaf 1240 as 'n deel van die markhalle vir die lakenhandel opgerig. Die steentoring is met 'n spits van hout versier, wat in 1280 saam met die stedelike argief deur 'n brand verniel is. Die spits is in 1296 herbou, maar opnuut in 1493 deur 'n brand verwoes, waarby ook die stadsklok verniel is. In 1741 het ook die derde spits afgebrand. In 1822 is uiteindelik 'n Neo-Gotiese steenkroon in plaas van die spits op die Middeleeuse toring opgerig. Die kloktoring het hierdeur 'n hoogte van 93 meter bereik, maar staan sowat een meter skuins. Die klokkespel uit die 17de eeu word nog steeds gebruik.
Die kloktoring van Aalst op die stad se Grote Mark is 'n Laat-Gotiese gebou uit die 15de eeu, wat 'n 13de eeuse hoektoring vervang het - destyds die oudste toring van sy soort in die Lae Lande. Die klokkespel met sy 52 klokke word nog steeds gespeel. Sedert die tagtigerjare van die 20ste eeu vind die vergaderings van die stadsraad weer in die gebouekompleks plaas.
Die 14de eeuse kloktoring van Dendermonde was oorspronklik die hoektoring van 'n lakenhal, wat vanaf 1337 opgerig is. Die hal is in 1377 uitgebou tot die stedelike raadsaal, en by hierdie geleentgeid is die huidige kloktoring opgerig. Net soos ander dele van die ou stadskern is die raadsaal en sy toring tydens die Eerste Wêreldoorlog ernstig beskadig. Die kloktoring is volledig verniel en later deur 'n nuwe toring vervang.
Mechelen spog met twee kloktorings. Die toring van die Sint-Rombout-katedraal (13de tot 16de eeu) is weens 'n gebrek aan fondse nie voltooi nie, maar bereik nogtans 'n hoogte van 97 meter. Dit beskik naas sy historiese ook oor 'n nuwe klokkespel. Altesaam is daar nou 98 bronsklokke met 'n totale gewig van 80 ton. Die kloktoring van die lakenhal is eweneens weens 'n gebrek aan fondse nie voltooi nie, nadat die lakenhandel minder belangrik geword het.
- Diksmuide
- Eeklo
- Herentals
- Kortrijk
- Leuven
- Lier
- Lo-Reninge
- Menen
- Nieuwpoort
- Oudenaarde
- Roeselare
- Sint-Truiden
- Tielt
- Tienen
- Tongeren
- Veurne
- Ieper
- Zoutleeuw
Wallonië
[wysig | wysig bron]Frankryk
[wysig | wysig bron]In 2005 het UNESCO ook 23 kloktorings in Nord-Pas de Calais, Pas de Calais en Picardie by die lys van wêrelderfenisgeboue gevoeg. Die Franse dele van Vlaandere, Hainaut en die gewes Artois is eers in 1678 by Frankryk ingelyf en het oorspronklik deel uitgemaak van die Boergondiese en Spaanse Nederlande.
Nord-Pas-de-Calais
[wysig | wysig bron]Pas de Calais
[wysig | wysig bron]Picardie
[wysig | wysig bron]Nederland
[wysig | wysig bron]Die enigste historiese kloktoring in Nederland is in Sluis opgerig, wat vroeër ook deel uitgemaak het van Vlaandere.
Neogotiese boustyl
[wysig | wysig bron]
Die tradisie van kloktorings het herleef in die Neogotiese boustyl van die laat 19de en vroeë 20ste eeu. Talle raadsale, poskantore, stasiegeboue en ander openbare instellings is van kloktorings voorsien, en hierdie torings het ook in gebiede buite die Lae Lande gewild geraak.