Malawi

Republiek Malawi
Republic of Malawi (Engels)
Dziko la Malaŵi (Chichewa)
Charu cha Malaŵi (Chitumbuka)

Vlag Wapen
Nasionale leuse: Unity and Freedom (Engels vir: "Eenheid en Vryheid")
Volkslied: Mulungu dalitsa Malaŵi (Chichewa vir: "O God seën ons land Malawi")
Hoofstad	Lilongwe 13°57′S 33°42′O
Grootste stad	Lilongwe
Amptelike tale	Engels • Chichewa (omgangstaal)
Regering • President • Adjunkpresident	Unitêre presidensiële grondwetlike republiek Lazarus Chakwera Michael Usi
Onafhanklikheid • van die Verenigde Koninkryk • Republiek • Huidige grondwet	6 Julie 1964 6 Julie 1966 18 Mei 1994
Oppervlakte  - Totaal    - Water (%)	118 484 km2  (100ste) 45 747 myl2 20,6
Bevolking  - 2023-skatting  - 2018-sensus  - Digtheid	21 279 597 (62ste) 17 563 749 153,1 / km2 (56ste) 396,5 / myl2
BBP (KKP)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $40,040 miljard (137ste) $1 712 (186ste)
BBP (nominaal)  - Totaal  - Per capita	2024-skatting $11,035 miljard (149ste) $472 (190ste)
MOI (2021)	0,512 (169ste)  –  laag
Gini (2019)	38,5 –  medium
Geldeenheid	Kwacha (D) (MWK)
Tydsone  - Somertyd	SAT (UTC+2) nie toegepas nie (UTC+2)
Internet-TLD	.mw
Skakelkode	+265

Malawi (Engels: [məˈlɔːwi], [məˈlɑːwi] of [ˈmæləwi]; Chichewa: Malaŵi, [maláβi] of [maláwi]), amptelik die Republiek Malawi (Engels: Republic of Malawi; Chitumbuka: Charu cha Malaŵi; Chichewa: Dziko la Malaŵi), voorheen bekend as Njassaland, is ’n republiek in Suidoos-Afrika wat heeltemal deur land omring word. Teen 118 484 km² is dit een van die kleinste lande in Afrika, maar dit het ’n verskeidenheid landskappe en ’n wildlewe wat sy belangrikheid as toeristebestemming verhoog. Sowat ’n vyfde van sy oppervlakte word deur die Malawimeer beslaan; dit is die derde grootste meer in Afrika en die tiende grootste ter wêreld.

Nasa-satellietbeeld van Malawi

’n Kaart van Malawi

Malawi grens aan Zambië in die noordweste, Tanzanië in die noordooste en Mosambiek in die suide, suidooste en suidweste. Dit het ’n geraamde bevolking van 18 091 575 (2016). Sy hoofstad is Lilongwe, wat ook die grootste stad is, en die tweede grootste is Blantyre. Die naam kom uit die Maravi-taal. Die land is ook algemeen bekend as die "Warm Hart van Afrika".

Migrerende Bantoevolke het die gebied omstreeks die 10de eeu betrek. In die laat 15de eeu is die Maravi-ryk gestig. Die Maravi's het later bekend gestaan as die Chewa – ’n etniese groep wat vandag steeds die meerderheidsbevolking in die land is.

In die 19de eeu het Skotse sendelinge, onder wie David Livingstone, in Malawi aangekom. Hulle was die eerste Europeërs wat die lang en moeilike tog deur die vasteland van Afrika in 1859 voltooi het. In 1891 het Brittanje die gebied gekoloniseer en in 1953 het Njassaland, ’n Britse protektoraat, ’n protektoraat binne die semi-onafhanklike Federasie van Rhodesië en Njassaland geword. Die federasie is in 1963 ontbind en in 1964 is die protektoraat oor Njassaland opgehef. Die land het onder koningin Elizabeth II onafhanklik geword en die naam is na Malawi verander. Twee jaar later het dit ’n republiek geword.

Ná Malawi se onafhanklikwording het dit ’n eenpartystaat geword met Hastings Banda as president. Hy was die lewenslange staatshoof tot in 1994, toe sy lewenslange presidentskap beëindig is nadat hy die land se eerste demokratiese verkiesing verloor het. Lazarus Chakwera is die huidige president en Malawi is nou ’n demokratiese veelpartystaat. Dit het ’n klein militêre weermag met ’n leër, vloot en lugmagvleuel. Die buitelandse beleid is pro-Westers en sluit positiewe diplomatieke betrekkinge met die meeste lande in, asook deelname aan verskeie internasionale organisasies soos die Verenigde Nasies, Britse Statebond en Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskap.

Malawi is een van die wêreld se swaksontwikkelde lande. Die ekonomie is afhanklik van landbou en daar is ’n groot plattelandse bevolking. Die regering leun swaar op buitelandse hulp vir ontwikkeling, hoewel dié behoefte (en die hulpaanbiedinge) sedert 2000 afneem. Sedert 2005 skenk die land aandag aan die uitbreiding van die ekonomie, die verbetering van opvoeding en gesondheidsdienste, omgewingsbewaring en om finansieel onafhanklik te word.

Die lewensverwagting in die land is laag en die babasterftesyfer hoog. MIV/vigs kom algemeen voor en dit stel groot eise aan die werkmag en die regering se uitgawes. Hoewel streekskonflik voorheen van tyd tot tyd voorgekom het, is daar sedert omstreeks 2008 ’n groeiende gevoel van ’n Malawi-nasionaliteit.

Etimologie

Die eerste naam wat aan die huidige Malawi gegee is, was Njassaland, 'n samestelling van die Lomwe-woord nyasa vir "meer" en die Engelse woord "land". Die saamgestelde naam is bedink deur David Livingstone, 'n Skotse ontdekkingsreisiger en sendeling wat in die middel 1880's die bekende Zambezi-ekspedisie deur die gebied aangevoer het. Die huidige naam Malawi, wat "vlamme" in beide Chichewa en Chitumbuka beteken en moontlik verband hou met Maravi, is gekies deur die eerste president van Malawi, Kamuzu Banda, ná die land se onafhanklikwording van die Verenigde Koninkryk in 1964.

Geskiedenis

Chongoni-rotskunsgebied

Die gebied in Afrika wat nou as Malawi bekend is, het ’n klein bevolking van jagters gehad voordat Bantoevolke omstreeks die 10de eeu uit die noorde daarheen getrek het. Sommige het suidwaarts aanbeweeg, maar ander het permanent gebly en groepe gestig wat op etnisiteit geskoei was. Teen 1500 n.C. is die Koninkryk Maravi gestig wat gestrek het van wat nou Nkhotakota in die noorde is tot by die Zambezirivier, en van die Malawimeer tot by die Luangwarivier in die huidige Zambië.

Kort ná 1600, toe feitlik die hele gebied onder een heerser verenig was, het plaaslike stamme Portugese handelaars en militêre teengekom en met hulle begin handel dryf en bondgenootskappe sluit. Teen 1700 het die gebied verbrokkel in klein streke wat deur individuele etniese groepe beheer is.

Die sendeling en ontdekkingsreisiger David Livingstone het die Malawimeer in 1859 bereik en die Shirehoogland suid daarvan geïdentifiseer as geskik vir die vestiging van Europeërs. Verskeie Anglikaanse en Presbiteriaanse sendelingsposte is in die 1860's en 1870's begin, die African Lakes Company Limited is in 1878 gestig om ’n handels- en vervoerpos daar te stel wat nou met die sendelinge moes saamwerk, en ’n klein sending- en handelsnedersetting is in 1876 naby die huidige Blantyre gestig. In 1883 het ’n Britse konsul in die gebied kom woon. Die Portugese regering was ook in die streek geïnteresseer en om te voorkom dat dié land dit beset, is Harry Johnston as Britse konsul daarheen gestuur met die opdrag om bondgenootskappe met plaaslike heersers buite Portugese jurisdiksie te sluit.

’n Seël van Njassaland (toe bekend as Brits-Sentraal-Afrika) wat in 1897 deur Brittanje uitgereik is

In 1889 is ’n Britse protektoraat oor die Shirehoogland verklaar – en dit is in 1891 uitgebrei om die hele moderne Malawi in te sluit – as die Britse Sentraal-Afrikaanse Protektoraat. In 1907 is die protektoraat hernoem tot Njassaland.

In 1944 is die Nyasaland African Congress (NAC) deur inwoners gestig om plaaslike belange onder die aandag van die Britse regering te bring. In 1953 het Brittanje Njassaland om hoofsaaklik politieke redes met Noord- en Suid-Rhodesië verenig onder die naam Federasie van Rhodesië en Njassaland, ook bekend as die Sentraal-Afrikaanse Federasie (SAF). Hoewel die federasie semi-onafhanklik was, het dit teenstand van Afrika-nasionaliste ontlok en die NAC se gewildheid het toegeneem. ’n Invloedryke teenstander van die SAF was dr. Hastings Banda, ’n dokter wat in Europa opgelei is en in Ghana gewerk het. Hy is oorreed om in 1958 na Njassaland terug te keer en te help in die nasionalistiese saak. Hy is as president van die NAC gekies en het nasionalistiese sentiment help bevorder totdat die koloniale owerhede hom in 1959 tronk toe gestuur het. Hy is in 1960 vrygelaat en gevra om ’n nuwe grondwet vir Njassaland te help opstel met ’n klousule wat aan Afrikane die meerderheid in die kolonie se wetgewende raad gee.

Malawi se eerste premier en later lewenslange president, dr. Hastings Banda (links), en Tanzanië se pres. Julius Nyerere

In 1961 het Banda se Malawi Congress Party (MCP) ’n meerderheid in die verkiesing vir die wetgewende raad behaal en hy het in 1963 premier geword. Die federasie is in 1963 ontbind en op 6 Julie 1964 het Njassaland as Malawi onafhanklik geword. Die land het ’n republiek geword met Banda as eerste president. Volgens die nuwe grondwet was dit ’n eenpartystaat, met die MCP as enigste wettige party. In 1971 is Banda tot lewenslange president verklaar. Hy het byna 30 jaar lank deur middel van ’n uiters outoritêre bewind regeer. Dit het gewapende opstand voorkom, maar opposisiepartye soos die Malawi-vryheidsbeweging en Sosialistiese Bond van Malawi is buite die land gestig.

Ondanks dié ongunstige politieke toestande is Malawi se ekonomie dikwels gebruik as voorbeeld van hoe ’n arm, landomringde, digbevolkte land met min minerale sukses in beide landbou en nywerheidsontwikkeling kan behaal. Terwyl hy president was, het Banda sy beheer oor die land gebruik om ’n sakeryk op te bou wat eindelik ’n derde van die land se BBP geproduseer het en werk verskaf het aan 10% van die werkmag wat ’n loon verdien. Al die geld wat Banda gemaak het, is in die ontwikkeling van Malawi gestort en is gesimboliseer deur die bou van ’n topskool, die Kamuzu-akademie.

Onder druk vir meer politieke vryheid het Banda ingestem tot ’n demokratiese referendum in 1993, waar die bevolking vir ’n veelpartydemokrasie gestem het. Laat in 1993 is ’n presidensiële raad gestig, sy lewenslange presidentskap is afgeskaf en ’n nuwe grondwet is opgestel wat die MCP se bewind prakties beëindig het. In 1994 is Banda in die land se eerste demokratiese verkiesing deur Bakili Muluzi verslaan. Muluzi is in 1998 herkies en was tot in 2004 president, toe dr. Bingu wa Mutharika verkies is.

Mutharika is in Mei 2009 herkies, ondanks aantygings van verkiesingsbedrog deur sy teenstander. Hy is deur sommige beskou as toenemend outokraties en minagtend teenoor menseregte, en in Julie 2011 het onrus uitgebreek oor onder meer die hoë lewenskoste en swak regering. Agttien mense is dood en nog minstens 44 het skietwonde gehad. In April 2012 is Mutharika aan ’n hartaanval dood en die visepresident, Joyce Banda, het die amp daarna beklee.

In 2014 het Joyce Banda die verkiesing verloor teen Peter Mutharika, broer van die derde verkose president.

Regering en politiek

Peter Mutharika, voormalige president van Malawi

Parlementsgebou in Lilongwe

Malawi is ’n demokratiese veelpartystaat met Lazarus Chakwera as president. Hy het die vorige president, Peter Mutharika, in 2020 verslaan. Die huidige grondwet is op 18 Mei 1995 aanvaar. Die takke van die regering bestaan uit die uitvoerende, wetgewende en geregtelike gesag. Die president is beide staats- en regeringshoof; daar is ook twee visepresidente en ’n kabinet. Die president word elke vyf jaar verkies en hy kies die visepresident. Hy mag ’n tweede visepresident aanstel as hy wil, maar hulle moet van verskillende politieke partye wees. Hy stel ook die kabinet saam.

Die wetgewende gesag bestaan uit ’n eenkamer-volksvergadering met 193 lede wat elke vyf jaar verkies word. Hoewel die grondwet voorsiening maak vir ’n senaat met 80 setels, bestaan daar nie in die praktyk een nie. As dit geskep word, sal die senaat verteenwoordiging verskaf aan tradisionele leiers en ’n verskeidenheid geografiese distrikte, asook belangegroepe soos gestremdes, vroue en die jeug. Daar is tans nege politieke partye; die Demokraties-Progressiewe Party (DPP) is die regerende party en die hoofopposisie in die volksvergadering is die Malawi-kongresparty (MKP) en die Verenigde Demokratiese Front (VDF). Mense van 18 jaar en ouer mag stem.

Die onafhanklike geregtelike gesag is geskoei op die Britse model en bestaan uit ’n appèlhof, ’n hooggeregshof met drie afdelings (algemeen, grondwetlik en kommersieel), ’n nywerheidshof en magistraatshowe. Die regstelsel is sedert Malawi se onafhanklikwording in 1964 verskeie kere verander. Konvensionele en tradisionele howe is in verskeie kombinasies gebruik, met wisselende grade van sukses en korrupsie.

Malawi bestaan uit drie streke: die Noordelike, Sentrale en Suidelike Streek. Hulle word onderverdeel in 28 distrikte en verder in sowat 250 tradisionele owerhede en 110 administratiewe wyke. Plaaslike owerhede se streeksadministrateurs en distrikskommissarisse word deur die sentrale regering aangestel. Die eerste plaaslike verkiesings sedert die staat ’n veelpartystelsel het, is op 21 November 2000 gehou; die VDF het 70% van die setels gewen.

In Februarie 2005 het die destydse president Bingu wa Mutharika weggebreek van die VDF en sy eie party, die DPP, gestig. Dit het amptenare wat vir hervorming was, van ander partye weggelok en in 2006 verkiesings regdeur die land gewen. In 2008 het die president hervormings ingestel om die land se groot korrupsieprobleem hok te slaan – minstens vyf senior VDF-lede is van misdaad aangekla.

Malawi se mees onlangse verkiesing is in Mei 2020 gehou toe Lazarus Chakwera president Peter Mutharika verslaan het.

Administratiewe afdelings

Die distrikte van Malawi

Malawi word in drie streke met 28 distrikte verdeel:

Sentrale Streek 1. Dedza 2. Dowa 3. Kasungu 4. Lilongwe 5. Mchinji 6. Nkhotakhota 7. Ntcheu 8. Ntchisi 9. Salima

Noordelike Streek 10. Chitipa 11. Karonga 12. Likoma 13. Mzimba 14. Nkhata Bay 15. Rumphi

Suidelike Streek 16. Balaka 17. Blantyre 18. Chikwawa 19. Chiradzulu 20. Machinga 21. Mangochi 22. Mulanje 23. Mwanza 24. Nsanje 25. Thyolo 26. Phalombe 27. Zomba 28. Neno

Buitelandse betrekkinge

Plekke oor die wêreld heen waar Malawi in 2012 ambassadeurs of hoëkommissarisse gehad het

Die voormalige president Hastings Banda het reeds ’n pro-Westerse buitelandse beleid begin. Dit het diplomatieke betrekkinge met baie Westerse lande ingesluit. Die oorgang van ’n een- tot ’n veelpartystelsel het gelei tot sterker bannde met Amerika. Aansienlike getalle studente van Malawi het opleiding in Amerika ondergaan en verskeie Amerikaanse staatsliggame het takke in Malawi. Malawi het ook regdeur die apartheidsjare goeie betrekkinge met Suid-Afrika gehad, wat stremming geplaas het op Malawi se bande met ander Afrika-lande. Ná die afskaffing van apartheid in 1994 het betrekkinge met Suid-Afrika voortgeduur en bande met ander Afrika-lande verbeter. In 2010 het Malawi se betrekkinge met Mosambiek agter versuur, veral weens meningsverskille oor die gebruik van die Zambezirivier en ’n gemeenskaplike elektriese netwerk.

Malawi het in 2007 diplomatieke bande met China aangeknoop en Chinese beleggings in die land het sedertdien bly toeneem, ondanks kommer oor die behandeling wat werkers van Chinese maatskappye ontvang, en die mededinging tussen Chinese en plaaslike besighede. In 2011 het betrekkinge met Brittanje verswak nadat ’n dokument uitgelek het waarin die Britse ambassadeur in Malawi president Mutharika kritiseer. Mutharika het die ambassadeur uit die land gesit en in Julie 2011 het Brittanje aangekondig dat hy alle begrotingshulp opskort omdat Mutharika nie gereageer het op kritiek op sy regering en ekonomiese wanbestuur nie. Op 26 Julie van dié jaar het Amerika dieselfde gedoen weens kommer oor die regering se onderdrukking en intimidasie van betogers en burgergroepe, sowel as beperkings op die pers en verhoogde polisiegeweld.

Malawi word sedert 1985 as ’n toevlugsoord vir vlugtelinge uit ander Afrika-lande beskou, veral Mosambiek en Rwanda. Dit plaas ’n stremming op Malawi se ekonomie, maar het ook aanbiedings van hulp uit ander lande tot gevolg gehad. Skenkers sluit in Amerika, Kanada, Duitsland, Ysland, Japan, Nederland, Noorweë, Swede, Ierland, Brittanje en Vlaandere in België, sowel as internasionale organisasies soos die Wêreldbank, Internasionale Monetêre Fonds (IMF), Europese Unie (EU), Afrika Ontwikkelingsbank en organisasies van die Verenigde Nasies (VN).

Malawi is lid van verskeie internasionale organisasies, onder meer die Britse Statebond, VN, Internasionale Monetêre Fonds, Wêreldbank, Afrika-unie en Wêreldgesondheidsorganisasie. Die land beskou ekonomiese en politieke standvastigheid in Suider-Afrika as noodsaaklik en staan vreedsame oplossings deur samesprekings voor.

Menseregte

Skoolkinders wat deur die Ontwikkelingsfonds van Noorweë befonds word tydens 'n optog op Internasionale Vrouedag, 2016

In die 2010's het internasionale waghonde menseregtekwessies op verskeie terreine waargeneem. Oormatige geweld deur die polisiemag word soms waargeneem, veiligheidsmagte se dade bly soms ongestraf, skaregeweld is gesien, en tronktoestande is steeds benard en soms selfs lewensgevaarlik. Die regering wend egter ’n poging aan om lede van die veiligheidsmagte te vervolg as oormatige geweld gebruik is.

Ander regskwessies sluit in beperkings op vryheid van spraak en ’n vrye pers, lang aanhoudings voor hofsake en lukrake inhegtenisnemings en aanhoudings. Gemeenskapskwessies wat kommer wek, is geweld teen vroue, mensehandel en kinderarbeid. Korrupsie in die regering word beskou as ’n groot probleem, ondanks die Malawi Anti-Corruption Bureau (ACB) se pogings om dit te verminder. Volgens berigte is die ACB suksesvol in opsporings en vervolgings wat laevlakkorrupsie betref, maar dit lyk of hoërvlakamptenaar se dade ongestraf bly. Korrupsie in die veiligheidsmagte is ook ’n kwessie. Malawi het ook ’n groot voorkoms van kinderhuwelike. In 2015 het die land die wettige ouderdom om te trou van 15 tot 18 verhoog. Ander kwessies wat geopper is, is die gebrek aan voldoende regsbeskerming vir vroue teen seksuele mishandeling en teistering, ’n hoë moedersterfesyfer en mishandeling wat verband hou met aantygings van heksery.

Homoseksualiteit is onwettig en in een geval in 2010 is twee mans wat van homoseksualiteit aangekla is, skuldig bevind en ’n lang tronkstraf opgelê: die maksimum straf van 14 jaar dwangarbeid. Hulle is twee weke later begenadig nadat die sekretaris-generaal van die Verenigde Nasies, Ban Ki-moon, tussenbeide getree het. Daar was intussen beloftes dat wette wat van homoseksualiteit ’n misdaad maak, herroep sou word, maar in Mei 2016 was die regering nog besig om die wette te hersien.

Geografie

Die ligging van Malawi

Die Zomba-plato in die Zomba-distrik

Die strand by Cape Maclear naby Monkey Bay

Malawi is in Suidoos-Afrika. Dit word heeltemal deur land ingesluit en lê in die trope; van omtrent 9°30S in die noorde tot omtrent 17°S in die suide. Dit beslaan ’n dun strook tussen Zambië en Mosambiek wat al met die Shirerivier langs suidwaarts tot in Mosambiek strek. In die noorde en noordooste grens Malawi ook aan Tanzanië. Die land is per spoor aan die Mosambiekse hawens in Nacala en Beira verbind.

Die Groot Skeurvallei loop van noord na suid deur die land, en oos van die vallei is die Malawimeer (voorheen die Njassameer), wat sowat 20% van die land se oppervlakte beslaan en meer as driekwart van die land se oostelike grens uitmaak. Die meer word soms die Kalendermeer genoem omdat dit 365 myl (587 km) lank en 52 myl (84 km) breed is. Die Shire vloei in die suide uit die meer en sluit verder suid, in Mosambiek, by die Zambezi aan. Die oppervlak van die meer is 457 m bo seevlak, met ’n maksimumdiepte van 701 m; dit beteken die bodem is plek-plek meer as 200 m onder seevlak.

In die bergstreek van Malawi om die Groot Skeurvallei rys plato's gewoonlik tot sowat 1 200 m bo die seevlak, terwyl sommige in die noorde tot sowat 2 400 m hoog kan wees. Suid van die meer lê die Shirehoogland, wat sowat 914 m bo die seevlak is. In dié gebied troon die Zomba- en Mulanje-bergspitse onderskeidelik 2 134 en 3 048 m bo die seevlak uit.

Malawi se hoofstad is Lilongwe en die middelpunt van sy handel is Blantyre; albei het ’n bevolking van meer as ’n halfmiljoen. Malawi het twee terreine wat op Unesco se Wêrelderfenislys voorkom: die Malawimeer Nasionale Park (vanaf 1984) en Chongoni-rotskunsgebied (sedert 2006). Daar is vyf nasionale parke:

• Malawimeer Nasionale Park
• Kasungu Nasionale Park
• Lengwe Nasionale Park
• Liwonde Nasionale Park
• Nyika Nasionale Park

Klimaat

Malawi se klimaat is warm in die laagliggende suide en gematig in die noordelike hoogland. Die hoogte tem wat andersins ’n ekwatoriale klimaat sou gewees het.

Tussen November en April is dit warm met ekwatoriale reëns en donderstorms. Ná die storms se hoogtepunt in Maart neem die reënval vinnig af en van Mei tot September vloei nat mis van die hoogland na die plato's, en feitlik geen reën kom dan voor nie.

Ekonomie

’n Handwerkmark in Lilongwe

Gedroogde vis op Likoma-eiland

Malawi se ekonomie is op landbou gebaseer, en meer as ’n derde van die BBP en 90% van die uitvoerinkomste kom uit dié sektor. In die verlede is staatgemaak op aansienlike hulp van die Wêreldbank, die Internasionale Monetêre Fonds (IMF) en ander lande. In Maart 2011 was Malawi die 119de veiligste beleggingsbestemming in die wêreld.

In Desember 2000 het die IMF hulpvoorskotte aan Malawi gestaak weens kommer oor korrupsie, en baie individuele skenkers het dieselfde gedoen, met die gevolg dat daar ’n daling van byna 80% in die land se ontwikkelingsbegroting was. In 2005 het Malawi egter meer as $575 miljoen se hulp ontvang. Daar is heelwat struikelblokke in die regering se poging om ’n markekonomie te ontwikkel, omgewingsbewaring te bevorder, die vinnig groeiende MIV/vigsprobleem te hanteer, die opvoedingstelsel te verbeter en sy buitelandse skenkers te oortuig dat hy besig is om finansieel onafhanklik te word. Sedert 2005 was daar ’n verbetering in finansiële dissipline onder president Mutharika en die minister van finansies, Goodall Gondwe. Dit is egter in die wiele gery deur die koop van ’n presidensiële privaatstraler in 2009, wat feitlik onmiddellik gevolg is deur ’n landswye brandstoftekort. Logistieke probleme het amptelik die skuld gekry vir laasgenoemde, maar die rede was meer waarskynlik ’n geldtekort as gevolg van die koop van die vliegtuig. Die algehele skade aan die ekonomie (en gesondheidsorgstelsel) is onbekend.

Daar was ook ander terugslae en Malawi het ’n deel van sy vermoë verloor om vir invoergoedere te betaal weens ’n algemene tekort aan buitelandse valuta nadat beleggings in 2009 met 23% afgeneem het. Daar was baie probleme vir beleggers wat die regering nie opgelos het nie, insluitende hoë dienskoste en ’n swak infrastruktuur vir krag, water en telekommunikasie. In 2009 is geraam dat Malawi ’n BBP (koopkragpariteit) van $12,81 miljard het, met ’n per capita-BBP van $900, en inflasie was na raming sowat 8,5%.

Landbou sorg vir 35% van die BBP, nywerheid vir 19% en dienste vir die oorblywende 46%. Malawi se per capita-inkomste is van die laagste in die wêreld, hoewel ekonomiese groei in 2008 sowat 9,7% was. Die armoede word verbeter danksy die werk van die regering en steunorganisasies. Mense wat onder die broodlyn lewe, het afgeneem van 54% in 1990 tot 40% in 2006, en die persentasie "ultra-armes" het in dié tyd afgeneem van 24% tot 15%.

Baie ontleders glo ekonomiese vooruitgang in Malawi hang af van sy vermoë om bevolkingsgroei te stuit.

In Januarie 2015 is Suid-Malawi deur die ergste vloede in menseheugenis getref; minstens 20 000 mense is gestrand gelaat. Die vloede het meer as ’n miljoen mense landwyd geraak, meer as 100 mense is dood en ’n geraamde 64 000 hektaar landbougrond is weggespoel.

Landbou en nywerheid

Grondboontjies word geoes by ’n landbounavorsingstasie in Malawi

Vroue in die Salima-distrik, verkoop grondbone

Kinders woon 'n boerebyeenkoms in Nalifu-dorp, Mulanje, by

Die belangrikste landbouprodukte in Malawi sluit in tabak, suikerriet, katoen, tee, mielies, aartappels, sorghum, beeste en bokke. Die hoofnywerhede is die verbouing van tabak, tee en suiker, saagmeulprodukte, sement en verbruikersgoedere. Die groeikoers in nywerheidsvervaardiging is in 2009 op 10% geraam. Die land gebruik nie veel natuurlike gas nie. Elektrisiteit word nie in- of uitgevoer nie, maar alle petroleum word ingevoer.

Die land se afhanklikheid van tabak plaas ’n groot las op die ekonomie omdat pryse wêreldwyd afneem en die internasionale gemeenskap druk uitoefen om tabakvervaardiging te beperk. Malawi se afhanklikheid van tabak neem egter algaande toe. Saam met tee, suiker en koffie maak dit 90% uit van die land se uitvoerinkomste. As gevolg van die styging van produksiekoste en daling van tabakpryse moedig die regering boere aan om meer winsgewende gewasse te plant, onder meer speserye soos paprika. Mak dagga, of hennep (Engels: Indian hemp), is nog ’n moontlike alternatief, maar daar is al geredeneer dat dit misdaad in die land sal laat toeneem weens die ooreenkoms van dié gewas met variëteite van dagga (cannabis, wat as ’n dwelm gebruik word) en die probleme om tussen die twee tipes te onderskei. Dit is veral belangrik in die lig daarvan dat die groei van Malawi-dagga, ’n dwelm wat as Malawi Gold bekend is, aansienlik toeneem. Malawi is bekend daarvoor dat hy "die beste" dagga in die wêreld vervaardig, volgens ’n Wêreldbank-verslag, en die verbouing en verkoop van die gewas kan bydra tot korrupsie in die polisiemag.

Ander uitvoerprodukte is katoen, grondboontjies, houtprodukte en klere. Die hoofbestemmings van dié uitvoer is Suid-Afrika, Duitsland, Egipte, Zimbabwe, Amerika, Rusland en Nederland. Invoerprodukte sluit in kos, petroleumprodukte, verbruikersgoedere en vervoertoerusting. Die lande waaruit die grootste deel van die invoer kom, is Suid-Afrika, Indië, Zambië, Tanzanië, Amerika en China.

In 2006 het Malawi ná rampspoedige landbou-oeste ’n program begin om kunsmis te subsidieer en so die land se oeste te verbeter. Dit het goeie gevolge gehad en daartoe gelei dat Malawi kos na naburige lande begin uitvoer het.

Infrastruktuur

Die M1-pad tussen Blantyre en Lilongwe

In 2012 het Malawi 31 lughawens gehad, waarvan sewe sementblaaie gehad het. In 2008 het die land spoorlyne van altesaam 797 km gehad en in 2003 paaie van 24 866 km, waarvan 6 956 km geteer was. Malawi het ook waterweë van 700 km op die Malawimeer en die Shirerivier.

In 2011 was daar 3,95 miljoen selfone en 173 500 landlyntelefone. Daar was 716 400 internetgebruikers in 2009 en sowat ’n dosyn radiostasies. Die een TV-stasie het aan die regering behoort.

Malawi se telekommunikasiestelsel is vroeër beskou as een van die swakstes in Afrika, maar toestande verbeter. In stedelike gebiede is landlynfone steeds baie meer toeganklik as op die platteland.

Demografie

Malawi het ’n bevolking van meer as 15 miljoen en ’n bevolkingsgroei van 2,75%, volgens 2009-ramings. Die voorspelling is dat die bevolking in 2050 oor die 45 miljoen sal wees, byna drie keer soveel as die geraamde 16 miljoen van 2010.

Die bevolking bestaan uit die etniese groepe Chewa, Nyanja, Tumbuka, Yao, Lomwe, Sena, Tonga, Ngoni en Ngonde, sowel as Asiate en Europeërs. Die amptelike taal is Engels; ander belangrike tale sluit in Chichewa, wat deur meer as 57% van die bevolking gepraat word, Nyanja (12,8%), Yao (10,1%) en Tumbuka (9,5%). Verder word Lomwe, Kokola, Lambya, Ndali, Nyakyusa-Ngonde en Sena deur verskeie duisende mense elk gepraat.

Godsdiens

Yao-seuns van nege tot tien jaar oud neem deel aan besnydings- en inisiasierituele

Malawi is ’n oorwegend Christelike land met ’n aansienlike Moslem-minderheid, hoewel twyfel bestaan oor die presiese getalle. Beperkte data bestaan met weersprekende ramings van godsdienste affiliasie in die land. Volgens die Malawi-godsdiensprojek van die Universiteit van Pennsilvanië in 2010, is sowat 68% van die bevolking Christene, 25% Moslems en 5% van "ander" gelowe. Ouer data van die CIA uit 1998 dui daarop dat 82% Christene en 13% Moslems is. Die grootste Christelike groepe in die land is die Rooms-Katolieke Kerk en die Presbiteriaanse Kerk van Sentraal-Afrika. Laasgenoemde is die grootste Protestantse geloof in Malawi, met 1,3 miljoen lede. Daar is ook kleiner Presbiteriaanse kerke soos die Hervormde Presbiteriaanse Kerk van Malawi en die Evangeliese Presbiteriaanse Kerk van Malawi. Kleiner groepe sluit in Anglikane, Baptiste, Jehovah se Getuies en Sewendedagadventiste. Die meeste van die Moslems is Soenni. Ander godsdiensgroepe sluit in Rastafariërs, Hindoes, Baha'i en Jode. Sowat 4% van die bevolking is ateïste, hoewel dié syfer mense kan insluit wat tradisionele Afrika-godsdienste beoefen.

Gesondheid

Vroue met hul kinders by die gesinsbeplanningsdiens

Malawi het sentrale hospitale, asook streeks- en privaatgeriewe. Die openbare sektor bied gratis gesondheidsdienste en medisyne, en die nie-regeringsorganisasies hef tariewe. Gesondheidsversekeringskemas bestaan sedert 2000. Vier privaat farmaseutiese maatskappye vervaardig medisyne. Malawi se gesondheidsorgdoel is "die bevordering van gesondheid, die voorkoming, vermindering en heling van siektes, en die afname van voortydige dood in die bevolking".

Die babasterftesyfer is hoog en die lewensverwagting is 50,03 jaar. Daar is ’n algemene voorkoms van MIV/vigs onder volwassenes, met ’n geraamde 930 000 individue (of 11,9% van die bevolking) wat in 2007 die siekte gehad het. In dié jaar was daar sowat 68 000 vigs-sterfgevalle. Omtrent 250 mense word elke dag besmet en minstens 70% van die land se hospitaalbeddens word aan MIV/vigspasiënte afgestaan. ’n Geraamde 5,8% van die landbouwerkmag sterf van die siekte. Die regering bestee elke jaar meer as $120 000 aan begrafnisse vir staatsdiensamptenare wat aan die siekte sterf. In 2006 het die superster Madonna die stigting Raising Malawi op die been gebring wat MIV-wesies in die land help. Sy het ook ’n dokumentêr gefinansier oor die probleme wat Malawi se wesies ervaar, met die naam I Am Because We Are. Raising Malawi werk ook saam met die Millennium Villages Project om opvoeding, gesondheidsorg, infrastruktuur en landbou in Malawi te bevorder.

Daar is ’n groot risiko van aansteeklike siektes, insluitende hepatitis A, malaria en hondsdolheid. Malawi het vooruitgang gemaak met die vermindering van kindersterftes en MIV/vigsgevalle, maar vaar nie goed wat moedersterftes en geslagsgelykheid betref nie. Vroulike genitale verminking kom nie wyd voor nie, maar word in sommige plaaslike gemeenskappe beoefen.

Opvoeding

Skoolkinders in die klaskamer, in Karonga, Malawi

Kinders in Chilowamatambe in die Kasungu-distrik

In Malawi is primêre onderwys nie verpligtend nie, maar die grondwet vereis dat alle burgers die reg het tot minstens vyf jaar primêre onderwys. In 1994 het die regering gratis primêre onderwys vir alle kinders ingestel. Ál meer kinders woon skool by, en in laerskole het bywoning gestyg van 58% in 1992 tot 75% in 2007. Die getal kinders wat in standerd een begin en standerd vyf voltooi, het toegeneem van 64% in 1992 tot 86% in 2006. Net sowat 25% gaan egter hoërskool toe.

Geletterdheid onder die jeug het ook toegeneem, van 68% in 2000 tot 82% in 2007. Dit is hoofsaaklik te danke aan beter studiemateriaal in skole, beter infrastrukture en voedingsprogramme wat deur die hele skoolstelsel ingevoer is. Onderwys behels agt jaar primêre opvoeding, vier jaar sekondêre opvoeding en vier jaar aan ’n universiteit.

Daar is vier openbare universiteite in die land, naamlik Mzuzu, die Universiteit van Lilongwe vir Landbou en Natuurlike Hulpbronne, die Universiteit van Malawi en die Malawi-universiteit vir Wetenskap en Tegnologie. Daar is ook privaat universiteite soos Livingstonia, Malawi Lakeview en die Katolieke Universiteit van Malawi.

Kultuur

’n Man bespeel die xilofoon

Kinders speel die Bao-bordspeletjie

Die naam "Malawi" kom van die Maravi, ’n Bantoevolk wat omstreeks 1400 uit die Suid-Kongo daarheen getrek het. By die noordoewer van die Malawimeer het die groep verdeel; een groep het teen die wesoewer af suid beweeg en later die Chewa-volk geword terwyl die ander groep, die voorouers van die hedendaagse Nyanja, teen die ooskus afbeweeg het na die suidelike deel van Malawi.

Etniese konflik en voortdurende migrasie het tot aan die begin van die 20ste eeu die vorming voorkom van ’n gemeenskap wat as uniek Malawies beskou kan word. Die afgelope eeu het etniese onderskeid so afgeneem dat daar nie eintlik meer sprake van etniese botsings is nie, hoewel streeksverskille steeds voorkom. Die begrip van ’n Malawiese nasionaliteit het redelik onlangs begin posvat rondom ’n oorwegend plattelandse volk wat oor die algemeen konserwatief en tradisioneel nie-gewelddadig is.

Vlag van Malawi, 31 Julie 2010 tot 28 Mei 2012

Van 1964 tot 2010, en weer sedert 2012, bestaan die vlag van Malawi uit drie ewe groot swart, rooi en groen horisontale strepe met ’n opkomende son in die middel van die swart streep. Dié streep verteenwoordig die Afrika-volke, die rooi streep die bloed van die vegters vir Afrika-vryheid en die groen streep Malawi se immergroen natuur. Die son verteenwoordig die opkoms van vryheid en hoop vir Afrika. Die vlag is in 2010 verander – tot in 2012 is die rooi son vervang deur ’n volle, wit son as ’n simbool van die land se ekonomiese vooruitgang.

Danse vorm ’n groot deel van Malawi se kultuur. In November 1987 het die regering die National Dance Troupe (voorheen die Kwacha Cultural Troupe) gestig. Tradisionele musiek en danse kom voor by inisiasie- en ander rituele, troues en vierings. Kwêla is vanaf die 1960's ’n gewilde musiekvorm – dit het ontstaan uit ’n mengsel van Malawiese en Suid-Afrikaanse straatmusiek danksy die invloed van Malawiese mynwerkers in Suid-Afrika. Dit is steeds gewild in Malawi met moderne kunstenaars soos Daniel Kachamba & His Kwela Band. Die woord "kwela" beteken "om te klim" in Chichewa (en "om op te staan" in Zoeloe). Die xilofoon en tromme word ook bespeel.

’n Algemene tydverdryf is die bordspeletjie Bao, wat ook in omliggende lande gewild is. Dit word met sade gespeel op ’n bord met vier rye van agt holtes elk. Amptelike toernooie word gehou. Die inheemse etniese groepe in Malawi het ’n ryke tradisie van vleg- en houtwerk, en van dié artikels word steeds in tradisionele seremonies gebruik. Houtsneewerk en olieverfwerk is ook in stedelike gebiede gewild en oral is markte waarop die kunswerke aan toeriste verkoop word. Die land het verskeie internasionaal erkende letterkundefigure opgelewer, onder andere die digter Jack Mapanje, geskiedenis- en fiksieskrywer Paul Zeleza en die skrywers Legson Kayira, Felix Mnthali, Frank Chipasula en David Rubadiri.

Sport

Die Bingu Nasionale Stadion in Lilongwe

Sokker is sedert die Britse heerskappy die algemeenste sportsoort. Die nasionale sokkerspan kon nog nie vir ’n FIFA Sokker-Wêreldbeker kwalifiseer nie, maar het drie keer vir die Afrikanasiesbeker gekwalifiseer (in 1984, 2010 en 2021). Van die sokkerspanne sluit in Mighty Wanderers, Big Bullets, Silver Strikers, Blue Eagles, Civo Sporting, Moyale Barracks en Mighty Tigers. Basketbal is ook gewild, maar die nasionale span het nog ne aan ’n internasionale toernooi deelgeneem nie. In netbal het hulle al meer sukses aangeteken en die nasionale netbalspan is (in Maart 2021) in die sesde plek. ’n Aantal nasionale spelers speel in internasionale ligas. In krieket het Malawi in die verlede saam met Tanzanië, Uganda en Zambië spelers vir die Oos- en Sentraal-Afrikaanse krieketspan beskikbaar gestel. Sedert 2003 word die land deur sy eie nasionale span verteenwoordig, maar kon nog nie vir ’n internasionale kriekettoernooi kwalifiseer nie.

Kookkuns

Malawiese kookkuns is uiteenlopend. Tee en vis maak ’n groot deel daarvan uit. Suiker, koffie, mielies, aartappels, sorghum, beeste en bokke is ook belangrike elemente van die kookkuns en ekonomie. Die Malawimeer is die bron van vis soos chambo (soortgelyk aan kurper), usipa (soortgelyk aan sardyne) en mpasa (soortgelyk aan salm). Nsima is ’n stapelvoedsel wat gemaak word van fyngemaalde mielies; dit word voorgesit saam met vleis en groente. Dit kan vir middag- of aandete geëet word.

Media

Naas die Malawiese uitsaaikorporasie Malawi Broadcasting Corporation (MBC), wat televisie- en radioprogramme uitsaai, is daar privaat radiostasies soos Capital Radio en Zodiak. Malawi se twee dagblaaie, The Nation en The Daily Times, word aangevul deur 'n aantal weekblaaie soos Weekend Nation, Sunday Times en Malawi News.

Verdediging

Malawi het ’n klein militêre weermag van sowat 25 000 soldate. Dit bestaan uit ’n leër, vloot en lugmag-elemente. Die leër het ontstaan uit die voormalige Britse koloniale magte. Die lugmag is in 1976 gestig met Duitse hulp en bestaan uit ’n klein getal vervoervliegtuie en veeldoelhelikopters. Die vloot het drie bote op die Malawimeer; hul basis is in Monkey Bay.

Bronnelys

Algemeen

• (en) "Malawi". Encyclopædia Britannica. Besoek op 9 Maart 2024.
• (en) "Malawi". Central Intelligence Agency. Besoek op 9 Maart 2024.
• Louw, Johan K.: Ligbakens in Afrika, 6 - die N.G. Sending in Malawi. Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 17, nr. 3, Maart 1968.

Eksterne skakels

Regering

• (en) Regering van die Republiek Malawi amptelike werf
• (en) Malawi Nasionale Vergadering Geargiveer 20 Desember 2009 op Wayback Machine amptelike werf
• (en) Ministerie van Inligting en Toerisme Geargiveer 13 Mei 2007 op Wayback Machine amptelike werf

Nuus

• (en) allAfrica.com – Malawi nuus hoofberigte skakels
• (en) The Nation Online Geargiveer 20 Julie 2006 op Wayback Machine daaglikse koerant

Oorsigte

• (en) BBC Nuus Landprofiel – Malawi

Gidse

• (en) LookSmart – Malawi Geargiveer 4 Maart 2016 op Wayback Machine
• (en) Open Directory Projek – Malawi Geargiveer 11 September 2005 op Wayback Machine
• (en) Stanford Universiteit – Afrika suid van die Sahara: Malawi
• (en) Die Indeks van Afrika – Malawi Geargiveer 18 Augustus 2004 op Wayback Machine
• (en) Universiteit van Pennsylvania – Afrikastudiessentrum: Malawi
• (en) Yahoo! - Malawi Geargiveer 8 Augustus 2006 op Wayback Machine directory category

Toerisme

• (en) Toerisme-inligting oor Malawi op Wikivoyage
• (en) Besoek Malawi Toerisme werf aangebied deur lede van die bedryf.