Geografischi Koordinate

Dialäkt: Züridütsch (See)

Mit de geografische Koordinate (geografischi Breiti und geografischi Längi) laat sich d Laag vomene Punkt uf dr Erde beschriibe. D Erde wird debii in 360 Längegrad und 180 Breitegrad uufteilt.

Koordinatesyschtem

S Gradnetz vo dr Erde isch es dänkts Koordinatesyschtem uf dr Erdoberflächi mit sich rechtwinklig schniidende Länge- und Breitechreise; es dient zur geografische Ortsbeschtimmig. D Breitegrad werded debii vom Äquator uus zellt, d Pole lieged bi 90° Nord bzw. Süd, d Längegrad werded vomene willkürliche Nullmeridian nach Oschte und Weschte zellt bis 180°. D Festlegig vo de Winkel schtimmt nöd mit em in Mathematik und Physik übliche Chugelkoordinatesyschtem überii.

Bis Aafang vom 20. Jahrhundert sind i verschiedene Länder verschiedeni Nullmeridiane gebrüüchlich gsii (biischpiilswiis Ferro und Paris), hützutaag wird dr Meridian vo Greenwich (Schternwarte in London) international verwendet.

Bi dr gnaue Ortsbeschtimmig muess beachtet werde, dass geographischi Koordinate underschiedlichi Bezugsyschtem haa chönnd. Das am hüüfigschte gnutzti Bezugsyschtem isch s WGS84. Je nach Zweck werded au anderi Referenzellipsoide, e Chugle oder ds Geoid verwendet.

Charte

Will d Chartografe in früehere Jahrhunderte di viile regionale Abwiichige vo dr Erdoberflächi vom ideale Ellipsoid dur das uusgliche händ, dass si im betreffende Gebiet s Koordinatensyschtem „verschobe“ händ, sind Dutzendi vo geodätische Syschtem entschtande (Bezugssyschtem für Charte). Mit dr Entwicklig vo dr Satellitenavigation hät es weltwiit einheitlichs Syschtem müesse gschaffe werde (lueg bi WGS84).

In Land- oder Seecharte, wo fascht immer uf früehere Syschteme beruehed, chönnt e Aagaab imene falsche Bezugssyschtem (öppe s Iiträge vonere GPS-Position) en Fehler vo etliche Hundert Meter verursache, wenn s Referenzellipsoid (au Chartedatum, Bezugssyschtem) vo dr Aagaab nöd s gliiche isch wie das vo dr Charte. Wert chönnd natürlich vo eim Syschtem zumene andere umgrechnet werde.

Luftfahrt und Nautik

Gnaueri Positionsaagaabe sind i dr Luftfahrt und Nautik erforderlich. Deet wird di geografischi Breiti und Längi uf Bogeminute gnau aageeh, z. B. Zugschpitze Lat = 47° 25' N, Lon = 10° 59' E oder Oscht.

Bogeminute werded dezimal wiiter underteilt.
Gmäss DIN 13.312, gültig für Luft- und Seefahrt, wird di geografischi Breiti mit Lat oder älter au φ abgkürzt, di geografischi Längi mit Lon oder λ. B und L sind nöd normgmäss.
E Breiteminute entschpricht uf dr Erdoberflächi ere Schtrecki vo ca. 1.852 m und definiert d Längi vonere Seemeile .
D Schtrecki, wo anere Längeminute entschpricht, beträit zwar am Äquator ebefalls 1.852 m, nimmt aber zum Pol hii bis uf Null ab. Sie isch also breiteabhängig. Innerhalb vo Europa liit d Schtrecki zwüsched 1 km und 1,5 km (lueg bi Abwiitig).

Vermessigswesen

Im Vermessigswese sind cm-Gnauigkeite gfragt - drum langet d Aagaab vo Bogesekunde nöd, wil ei Bogesekunde (1") öppe 31 m (Breiteaagaab) bzw. 20 m (Längeaagaab in Europa) entschpricht. In Düütschland isch bisher d Lage vo de Festpünkt uf Millimeter gnau als Gauß-Krüger-Koordinate, bezoge uf s Bessel-Ellipsoid, beziehigswiis im Gebiet vo dr früehere DDR ab de 1950-er Jahre, bezoge uf s Krassowski-Ellipsoid, aageeh. Sit de 1990-er Jahren erfolgt in Düütschland e Umschtellig uf UTM-Koordinate im ETRS89-Syschtem, bezoge uf s GRS80-Ellipsoid.

Eselsbrugg

Demit Breiti und Längi nöd verwechslet werded, isch folgends Bild nützlich: Mer schtelli sich d Erde als en dicke (= breite) Maa vor. Dr Äquator isch siini breitischti Schtell, ein Breitegrad.

Biischpiil

Koordinate vo
- München: 48° 9' nördlichi Breiti, 11° 35' öschtlichi Längi (Stadtmitte)
- San Francisco: 37° nördlichi Breiti, 122° weschtlichi Längi (Stadtmitte)

natürlichi, astronomischi, ellipsoidischi, geodätischi Koordinate

Di natürliche Koordinate (astronomischi Breiti φ und astronomischi Längi λ) chönnd dur astronomischi Ortsbeschtimmig ermittlet werde. Si beziehnd sich uf di tatsächlichi Lotrichtig am Messpunkt. Di Ellipsoidische Koordinate (B, L - au geodätischi Koordinate gnännt) beziehnd sich aber uf d Normalerichtig vom verwendete Referenzellipsoid. D Differenz vo Lotrichtig und Ellipsoidnormale isch üblicherwiis chliiner als 10" und wird als Lotabwiichig bezeichnet. I dr Regle verlaufed weder Lotrichtig no Ellipsoidnormale dur de Erdmittelpunkt.

Bi gringe Gnauigkeitsaaschprüche z. B. bi Chartedarschtellige i sehr chliine Massschtäbe wird dr Erdkörper zur Vereifachig dur e Chugle aagnäheret. I dem Fall entschpreched geographischi Breiti und Längi a sphärische Koordinate. Nur dänn isch d Breiti vo de Winkel im Erdmittelpunkt zwüsched em Äquator und em gsuechte Punkt.

Lueg au

Geodätisches Datum
Koordinatensystem
Polarkoordinate
Gauß-Krüger-Koordinatensystem
UTM-Koordinatensystem
Schweizer Landeskoordinaten
Orthodrome, Loxodrome
Wikipedia:WikiProjekt Georeferenzierung (Einsatz in der Wikipedia)

Weblink

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Geografische_Lage“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.