میشل فوکو
میشل فوکو [میشئل فوکو (Michel Foucault) کامیل آدی ایله: Paul-Michel Foucault ـ دوْغوم تاریخی: ۱۵ اوْکتوبر ۱۹۲۶- اؤلوم تاریخی: ۲۵ ژوئن ۱۹۸۴)، فرانسه‌لی دۆشونور، سوسیال تئوریچی، تاریخچی، ادبیات تنقیدچی‌سی، آنتروپولوق (اینسان شیناس) و سوسیولوق (جامعه شناس) .
یاشاییش
[دَییشدیر]۱۵ اوْکتوبر ۱۹۲۶-جی ایلده پویتیئرس (Poitiers)ده دوْغولدو. آتاسی، اوْغلونون اؤز کاریئراسینی [تخصص] تعقیب ائتمه‌سینی ایسته‌ین بیر جراح‌ایدی. فوْکو، ساینت-ستانیسلاس اوْخولونو بیتیردیکدن سوْنرا، سایغین بیر اوْخول اوْلان پاریس‌داکی ۴. هنری لیسئسی (Henry Lisesi)یه گیردی. ۱۹۴۶-جی ایلده، داها اؤنجه سیناولاریندا باشاریسیز اوْلدوغو École Normale Supérieure’e قبول ائدیلن دؤردونجو اؤیرنجی ایدی. ایکینجی دۆنیا ساواشی سیراسیندا Poitiers، آلمان اوْردولارینین ایشقالی آلتیندا قالدی.
فوکونون علمی یاشاییشی
[دَییشدیر]Maurice Merleau-Ponty ایله فلسفه چالیشدی. 1948ده فلسفه دیپلوماسینی، 1950ده پسیکولوژی دیپلوماسینی آلدی و 1952ده پسیکوپاتولوژی دیپلوماسییلا اؤدوللـه‌ندیریلدی. 1950-1953 ایللری آراسیندا فرانسه کومونیست پارتیسینده یئر آلمیشدیر. پارتییه گیریشی لوویس آلتوسئر آراجیلیغی ایلا اولموشدور. آنجاق استالینین سوویئتلر بیرلییینده ایزله‌دییی پولیتیکالار اونو پارتیدن سویوتموش و بیر سوره سونرا پارتیدن آیریلمیشدیر.
1954دن اعتیباراً دؤرد ایل ایسوئچ‌ده اوپسالا (Uppsala) اونیوئرسیتهسینده دوکتورا تئزینی یازدی. زامانین اوپسالا اونیوئرسیته‌سینین پوزیتیویست داماری فوکونون تئزینی علمی بیلمه‌ییپ قبول ائتمه‌دی. بیر ایل ده وارشووا و هامبورگ اونیوئرسیته‌لرینده فرانسه‌جه اؤیره‌تدی. 1960دا فرانسایا Clermont-Ferrand اونیوئرسیته‌سینه فلسفه بؤلوم باشقانی اولاراق دؤندو. "دَلیلیک و مدنیّت" (Folie et déraison. Histoire de la folie à l'âge classique) کیتابینداکی تئزی ایله دوکتورایلا اؤدوللـه‌ندیریلدی. همن ایل فوکو، اؤزوندن اون یاش کیچیک اولان فلسفه اؤیره‌نجیسی دانیئل Daniel Defertله تانیشدی. دئفئرت‌ین پولیتیک آکتیویزمی چالیشمالاریندا اونا یول گؤستردی. فوکو، دئفئرت‌له آرالارینداکی ایلیشکی اۆچون چوخ سونرالاری بونون زامان زامان دا سئوگی‌یه بنزه‌ین اوزون نفس‌لی بیر توتقو ایلیشگیسی اولدوغونو سؤیله‌دی.
فوکونون ایکینجی اؤنه‌ملی اثری "سؤزجوک‌لر و شئیلر" (Les mots et les choses) 1966دا یاییملانان قارشیلاشدیرمالی بیر ائکونومی، دوغا و دیل بیلیم‌لری چالیشماسی ایدی. چوخ ساتان بو کیتاب فوکونون آدینین تانینماسیندا بؤیوک رول اوینادی.
1968ـ1966 آراسیندا دئفئرت‌له بیرلیک‌ده تونئسه گئتدی و بیرلیک‌ده تیکرار پاریسه دؤندولر. فوکو، Vicennesده‌کی Paris-VIII اونیوئرسیتهسینده فلسفه بؤلوم باشقانی اولدو، دئفئرت ده سوسیولوژی بؤلومونده درس وئرمه‌یه باشلادی. 1968 اؤیره‌نجی حرکتیندن اولدوقجا ائتکیله‌ندیلر. همن ایل فوکو باشقا آیدینلارلا برابر حبس‌خانا بیلگیله‌ندیرمه قروپونو (Groupe d'information sur les prisons) قوردو.
1969دا بیلگینین آرکئولوژیسی‌نی (Archéologie du savoir) یاییملادی. 1970ده ان اؤنه‌ملی آراشدیرما انستیتولریندن بیری اولان فرانسه کولئژی‌نه دوشونجه سیستئملری تاریخی پروفئسورو اولاراق سئچیلدی. 1975ده بلکی ده ان ائتکیلی کیتابی اولان "حبس‌خانانین دوغوشو"نو (La naissance de la prison) یاییملادی.
عؤمرونون قالان ایللرینده اؤزونو جینسل‌لییین تاریخی (Histoire de la sexualité) چالیشماسینا دوام ائتدی. 1976دا ایلک جیلدینی یاییملادی، چالیشماسینی تام بیتیره‌ممه‌میش اولسا دا ایکینجی و اوچونجو جیلدلر 1984ده‌کی اؤلوموندن سونرا یاییملاندی.
1978لی ایللاردا ایراندا شاه قارشیتی گؤستریلر صؤحبت‌لر چیخدیغیندا فوکو، Corriere della Sera ve Le Nouvel Observateur درگی‌لرینه موخابیرلیک ائدمیش، ایرانا گلمیشدیر. پاریس‌ده آیت‌الله خمینی ایله گؤروشموش، ایرانداکی موخالیفت لیدئرلری و گؤسترییه قاتیلان اینسانلارلا گؤروشموشدور. ایرانا ایلیشکین "روحسوز دونیانین روحو" کیمی یازدیغی مقاله‌لر و قوللاندیغی "سیاسی روحانیلیق" قاورامی ایلگینج‌دیر. بو مقاله‌لر اینگیلیسجه‌یه چوخ سونرادان ترجومه ائدیلمیش، اؤزه‌للیکله 11 ائیلول [سپتامبر] سالدیریلارینین آردیندان ایلگی گؤرموش؛ سیقانونی ایسلام، ایران-باتی ایلیشکیلری باغلامیندا اینجه‌له‌نن متنلر اولموشدور.
میشل فوکو، داها چوخ توپلومداکی داعمی دوغرولاری اینجه‌له‌ین بیر فیلسوفدو. نیچه و هایدگئرین دوشونجه‌لریندن اولدوقجا ائتکیله‌نن فوکو، چالیشمالاریندا چوخلو کارل مارکس و سیگموند فرویودون فیکیرلری ایله موجادیله ائتدی. زیندانلار، پولیس، سیقورتا، دَلیلیک، ائش‌جینسل‌لیک و سوسیال حقلر قونولاریندا چالیشدی. بوتون چالیشمالارینی مودئرنیته‌نین بیرئیلر اوستونده‌کی ائتکیسی و گتیردییی یئنی ایقتیدار ایلیشکیلری اوستونه قوردو. اؤته یاندان جئرارد راوولا وئردیگی ریپورتاژدا پوست-مودئرنیست یاخود پوست-یاپیسالچی اولاراق اؤلچوله‌نمه‌سینی رد ائتمیشدیر.
25 ژوئن 1984ده پاریس‌ده یاخالاندیغی AIDS خسته‌لییی نه‌دنی ایله اؤلموشدور.