Michel Foucault
| Michel Foucault | |
|---|---|
| Filozofija 20. veka | |
| Zapadna filozofija | |
 | |
| Rođenje | 15. 10. 1926. Poitiers, Francuska |
| Smrt | 25. 6. 1984. (dob: 57) Pariz, Francuska |
| Filozofija | |
| Škola/Tradicija | strukturalizam, poststrukturalizam, kontinentalna filozofija |
| Glavni interesi | istorija ideja, etika, seksualnost, epistemologija |
| Znamenite ideje | |
| Inspiracija | |
Mišel Fuko (fr. Michel Foucault; 15. oktobar 1926 — 25. jun 1984) francuski je filozof. Držao je katedru na College de France koju je nazvao „Istorija sistema mišljenja“. Njegova dela su imala ogroman uticaj na humanističke i društvene nauke druge polovine 20. veka. Njegov rad se odnosi na oblasti filozofije istorije, kulturnih studija, sociologije, obrazovanja, teorije književnosti, filozofije nauke kao i na mnoge druge.
Fuko je poznat po svojim kritikama društvenih ustanova svih vrsta, ponajviše psihijatrije, medicine i kaznenog sistema, kao i po svojim idejama istorije seksualnosti. Njegove opšte teorije koje se tiču moći kao i odnosa znanja i moći, kao i ideje o govoru u odnosu na istoriju zapadne misli su široko primenjivane i raspravljane.
Komentatori i kritičari savremenici često su opisivali Fukoov rad kao postmodernistički ili post-strukturalistički. U toku šezdesetih, često je dovođen u vezu sa strukturalizmom. Iako je u početku prihvatao ovaj opis, Fuko je kasnije isticao svoju udaljenost od strukturalističkog pristupa, ističući da, za razliku od strukturalista, on nije usvojio formalistički pristup umetnosti. Nije prihvatao čak ni svrstavanje u postmodernizam, govoreći da bi radije raspravljao o definiciji „modernosti“.
Fuko je rođen 1926, u Poatjeu, u Francuskoj, kao Pol Mišel Fuko, u poznatoj provincijskoj porodici. Otac mu je bio poznat hirurg. Kasnije iz nepoznatih razloga izbacuje Pol iz svog imena. Pohađa jezuitski univerzitet „Sveti Stanislav”. Nakon rata Fuko se uključuje u prestižnu „École Normale Supérieure” iz Ulma, koja tradicionalno uvodi na široka vrata u akademsku karijeru u Francuskoj.
Fukoov život u „École Normale Supérieure” je bio težak — patio je od akutne depresije, čak je pokušavao samoubistvo. Posećivao je psihijatra. Možda je ovo jedan od uzročnika njegovog kasnijeg bavljenja psihologijom. Čak uz filozofsku diplomu dobija i diplomu iz oblasti psihologije, koja je u to vreme bila novitet kao zanimanje u Francuskoj.
Fuko pristupa francuskoj komunističkoj partiji od 1950. do 1953. Sa partijom ga upoznaje Luj Altiser, koji mu je u to vreme mentor. Napušta partiju zabrinut Staljinovim postupcima u SSSR-u. U njenom radu nikada nije aktivno učestvovao.
Posle kratkog perioda predavanja u „École Normale Supérieure”, prima se položaja na Univerzitetu u Lilu u gdje od 1953. do 1954. predaje psihologiju. Godine 1954. objavljuje prvu knjigu Mentalne bolesti i ličnost, koje se kasnije odriče. Ubrzo postaje jasno da Fuko nije zainteresovan za karijeru profesora, tako da se seli iz Francuske na jedan dug period. Godine 1954. je delegat za kulturu pri Univerzitetu u Upsali u Švedskoj. Godine 1958. napušta Upsalu da bi na kratko zauzeo poziciju u Varšavi i Univerzitetu u Hamburgu.
Vraća se u Francusku 1960. godine kako bi završio doktorat i počeo sa radom na katedri za filozofiju na Univerzitetu „Klemon – Fernan”. Tamo upoznaje Danijela Deferta, sa kojim živi u vezi do kraja života. Godine 1961. doktorira prilažući dve teze kako je to uobičajeno u Francuskoj: glavna teza nazvana Folie et déraison: Istorija ludila klasičnog doba i sekundarnu tezu koja je uključivala prevod i komentar Kantove antropologije sa pragmatičke tačke gledišta. Folie et déraison (Istorija ludila) veoma je dobro prihvaćena. Godine 1963. objavljuje Rođenje klinike, te reizdanje dela iz 1954. (sad nazvano Mentalne bolesti i psihologija) kojih se kasnije po drugi put odriče.
Nakon što je Defert poslat u Tunis u vojnu službu, Fuko se premješta na Univerzitet u Tunisu 1965. Godine 1966. godine objavljuje Riječi i stvari, delo koje stiče ogromnu popularnost uprkos težini. Ovo se odigrava u jeku interesa za strukturalizam pa Fuko biva svrstan sa poslednjim talasom mislilaca kakvi su Klod Levi Stros pa i Žan-Pol Sartr. U jesen 1968. vraća se u Francusku, gdje objavljuje L'archéologie du savoir (Arheologija poznanja) kao odgovor kritičarima — 1969.
Nakon 1968, francuska vlada pravi eksperimentalni univerzitet u Venci. Fuko postaje prvi dekan filozofske katedre u decembru te godine, postavljajući većinom mlade levičarske akademike, a radikalizam jednog od njih (Džudit Miler) dovodi do povlačenja akreditacije katedri. Fuko takođe učestvuje u studentskim protestima i tučama studenata sa policijom.
Godine 1970. biva izabran u najprestižnije francusko akademsko telo Univerziteta Francuske kao profesor na Istoriji sistema mišljenja. Politički je sada više angažovan. Pomaže da se osnuje Zatvorska informaciona grupa, kao način da se čuje glas zatvorenika. Delo Nadzirati i kažnjavati rezultat je takvih interesovanja.
Sedamdesetih godina politički aktivizam u francuskoj opada, a većina Maoista (među kojima je bio i Defert) okreću se suprotnoj ideologiji, postajući takozvanim Novim filozofima, često citiraući Fukoa kao najveći uticaj na njih. U ovom periodu Fuko počinje pisati Istoriju seksualnosti, koju nikad ne završava.
Počinje da provodi dosta vremena u SAD, budući univerzitetski angažovan na Berkliju, dok u San Francisku aktivno učestvuje u homoseksualnoj kulturi. Na taj način, najvjerovatnije, oboleva od HIV-a, prije nego što bolest dobija svoj zvanični opis. Umire od bolesti vezane sa HIV-om u Parizu 1984. godine.
- Predavanja na UC Berkeley (oktobar—novembar 1983); na engleskom. Transkripcija celog kursa i skraćena verzija Arhivirano 2006-02-08 na Wayback Machine-u
- Fukoovi tekstovi, dostupni u elektronskom obliku
- Moć i znanje Arhivirano 2005-12-03 na Wayback Machine-u
