Israel
| Israel staatâ מְדִינַת יִשְׂרָאֵל (hepreakielân) Medinat Jisra'el دولة إسرائيل (arabiakielân) Daulat Isrā'īl |
|
|---|---|
 lippu |
 vaakun |
 |
|
| Staatâhäämi | parlamentaarlâš demokratia |
| President | Isaac Herzog |
| Uáiviminister | Benjamin Netanjahu |
| Uáivikaavpug | Jerusalem |
| Eres kaavpugeh |
Tel Aviv, Haifa, Beerseba, Eilat |
| Vijđodâh | 20 991 km² |
| – sisčääci |
2,1 % |
| Ässeeloho (2020) | 9 264 200 |
| – ässeesaahâdvuotâ | 420 ässed/km² |
| – aalmugstuárrum | 1,46 % (2014) |
| Virgáliih kielah | hepreakielâ |
| Vaaluut | Israel sekel (ILS) |
| Äigi | UTC+2 |
| – kesiäigi | UTC+3 |
| Uánádâs | IL |
| Jotolâh | uálgispiälásâš |
| Sundenummeer | +972 |
| Internet TLD | .il |
| Aalmuglâšlaavlâ | הַתִּקְוָה (Hatikvah) |
|
|
|
Israel (hebreakielân יִשְׂרָאֵל [jisʁaˈʔel] já arabiakielân إِسْرَائِيل), virgálávt Israel staatâ (hebreakielân מְדִינַת יִשְׂרָאֵל 
kuldâl (raavâ) [mediˈnat jisʁaˈʔel] já arabiakielân دَوْلَة إِسْرَائِيل) lii staatâ Viestâr-Aasiast Koskâmeerâ já Jordanjuuvâ kooskâst. Ton uáivikaavpug lii Jerusalem.
Eennâmtiätu
[mute | mute käldee]Sajadâh já rääjih
[mute | mute käldee]Israel lii staatâ Viestâr-Aasiast Koskâmeerâ nuorttâriddoost. Eennâm nuorttârääji jotá Jordanjuuvâ jieŋâlis leevist já juátká Jamâmeerâ maŋa Ruopsismeerâ räi. Israel ránnjástaatah láá Libanon tavveen, Syyria tavenuorttân, Viestârriddo já Jordania nuorttân sehe Egypt já Gaza stielâs maadâviestârist. Kuhemus rääji lii rääji Viestârriddoin, mii lii 330 km.[1] Uánihumos rääji vist lii 59 km rääji Gaza stielâsáin.[1] Merâriddo lii ohtsis 273 km.[1]
| Ránnjástaatâ | Rääji kukkodâh | Kárttá |
|---|---|---|
| Egypt | 208 km | 
|
| Gaza stielâs | 59 km | |
| Jordania | 327 km | |
| Libanon | 81 km | |
| Syyria | 83 km | |
| Viestârriddo | 330 km |
Haldâttâh já politiik
[mute | mute käldee]Israel staatâhäämi lii parlamentaarlâš demokratia. Ton staatâhovdâ lii president, kiän áinoo virgepaje pištá čiččâm ihheed. Israel parlament Knesset väljee president syeligâs jienâstmist, mast tarbâšuvvoo absoluutlâš eenâbloho.
Ekonomia
[mute | mute käldee]Iäláttâsah
[mute | mute käldee]Israel šoŋŋâdâh ij lah viljâlmân hiäivulâš. Ton lasseen čuolmân lii meiddei čäcivänivuotâ. Koskâmeerâ riddovuáládâh já Jordan leehi láá Israel pyeremuuh eennâmtuálukuávluh.[2] Meid uási siseennâm koške čunoiäpikuávluin lii rievdâdum ruánáá viljâlmân já muorâkärdin.[2] Israelliih láá kuittâg uáli jo pyereh čääsi joođeetmist.[3] Njuoskâdemčääci jođettuvvoo Genesaretjäävrist já Jordanjuuvâst tuháttij kilomeetterij kukkosijn pocceeviärmáduvváin.[2] Návt šoddâduvvojeh puurrâmšadoh, potákkeh já ennuv sitrusheđâlmeh, tegu appelsiineh (ovdâmerkkân Jaffa-appelsiineh)[4] já sitruuneh. Taah eennâmtuálupyevtittâsah tuálvojeh olgoenâmáid valjeest.[2]
Ráhtulâšvuotâ
[mute | mute käldee]Israelist lii maaŋgâlágán ráhtulâšvuotâ. Mašineh já riäiduh sehe timanteh kuleh eennâm tehálumos tuálvumpyevtittâssáid.[2]
Viehâdâh
[mute | mute käldee]Kaavpugeh
[mute | mute käldee]Aassâm lii čokkânâm Koskâmeerâ riidon. Tobbeen lii eennâm nubben stuárráámus kaavpug Tel Aviv-Jaffa sehe stuorrâ haammânkaavpug Haifa. Ruopsismeerâ riddoost lii pivnohis mätkičuosâttâh Eilat.
Etinumereh
[mute | mute käldee]Israel etinumereh láá 100, 101, 102.
Kovegalleria
[mute | mute käldee]-
-
Akko -
Safed -
-
Kafarnaum -
Ein Gedi -
-
Tel Aviv kirdemkieddi
Fáádást eres soojijn
[mute | mute käldee]
Wikimedia Commonsist láá koveh teikkâ eres tiätuvuárháh fáádást Israel.
Käldeeh
[mute | mute käldee]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Israel web.archive.org. 15.4.2024. The World Factbook. Čujottum 17.4.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Arjanne, Satu et al.: Škoovlâ biologia já eennâmtiätu 6, s. 103. Jurgâlâm Mattus, Ilmari. Sämitigge, 2010.
- ↑ Israel www.britannica.com. 19.4.2024. Čujottum 19.4.2024. (eŋgâlâskielân)
- ↑ Basan, Ghillie: The Middle Eastern Kitchen, s. 83. Hippocrene Books, 2007. ISBN 978-0-7818-1190-3.