1894

1891 - 1892 - 1893 - 1894 - 1895 - 1896 - 1897

1894 (MDCCCXCIV) waor e gewoen jaor wat begós op maondag op de Gregoriaanse kalender.

Gebäörtenisse

Kapitein Alfred Dreyfus, in 1894 veraordeild veur hoagverraod in Frankriek

’t Rieksdaaggeboew in Berlien in 1894 gereid gekómme

5 fibberwarie - Jean Aimé LeRoy geuf in New York de eësjte filmveursjtèlling.
25 mieërt-26 mieërt - 't Charter van Quaregnon wirt op 't paosjcongres van de Belzje Wirkluujpartiej goodgekörd.
26 mieërt - Jules de Burlet wirt premier van Belsj.
9 mei - Beëdiging van 't Kabinèt-Röell.
3 juni - Äöpening van de Fruithal en Kaorebeursj in Utrech, op de plaatsj van de awwe Vredenburg.
23 juni - Oprichting van 't Internationaal Olympisch Comité.
24 juni – In Lyon wirt de Franse president Marie François Sadi Carnot doadgesjtaoke door eine anarchist. Hae wirt opgevolg door Jean-Casimir Périer.
23 juli – Japanse soldaote verovere Seoel in Korea.
1 augustus - Japan verklaort de aorlog aan China. De viejandelikheje mèt es inzèt de hegemonie euver Korea ware allang eërder begoosj.
26 augustus - In Drank- en sjpieslokaal De Atlas aan de Ossemert in Zjwolle wirt de Sociaal Democratische Arbeidersj Partiej (SDAP) opgerich.
30 september - Oprichting van de Nederlandse Vegetariërsbóndj.
15 oktober – Kapitein Alfred Dreyfus wirt in Frankriek aangeklaag veur hoagverraod.
26 oktober - De ANWB plaatsj de eësjte waegwiezers langs de route Rotterdam - Utrech. Ze zint van hout, en verdwiene al sjnel in kachels en fornuze.
29 oktober - De gemaotigde Roams-Katholiek Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst wirt Riekskanseleer van Duutsjlandj.
21 november – De Japannersj versjlaon de Chineze biej Port Arthur.
22 december - Dreyfus wirt veraordeild waeges hoagverraod en verbanne nao ‘t Duvelseilandj in Frans-Guyana.

zónger datum

Otto Lilienthal mèt zien eësjte zjweefvleegtuug in 1894

Doordat de Sasaks, de moslim-bewonersj van Lombok biej Nederland klage euver hun behanjeling door de Balineze zuut Nederlandj zien kans sjoan óm op Lombok in te griepe.
J.L.A. Brandes redt de Kakawin Nagarakretagama oet 't palies in Tjakranagara op Lombok es KNIL soldaote op 't puntj sjtaoan 't geboew in brandj te sjtaeke.
Ruslandj en Frankriek sjlete 't verdraag Dual Entente, es taengehanger van de Driebóndj.
De Franse verovere Timboektoe.'
Otto Lilienthal vundj 't zjweefvleegtuug oet.
Lord Rayleigh en Sir William Ramsay toane aan dat argon in de lóch veurkump.
Wilhelm Dörpfeld beëindig zien opgravinge in Troje.
De boew van de Rieksdaag wirt voltoajd.
Emanuel Lasker wirt waereldkampioen sjake; hae nump de titel euver van Wilhelm Steinitz.
1894-1895: Eësjte Chinees-Japanse aorlog. Korea en Formosa kómme ónger Japanse controle.
De allereësjte dieselmoter löp veur de periode van ein menuut.

Gebore

John Ford, filmregisseur gebaore in 1894

Heinrich Lübke, Duutsje bóndjspresident, gebaore in 1894

1 jannewarie - Satyendra Nath Bose, Indiase natuurkundige (gesjtórve 1974)
8 jannewarie - Maximiliaan Kolbe, Poolse Franciscaans Conventueel, katholieke preester en martelaer (gesjtórve 1941)
15 jannewarie - Henk Steeman, Nederlandse voetballer (gesjtórve 1979)
30 jannewarie - Boris III, keuning van Bulgarije (gesjtórve 1943)
1 fibberwarie - John Ford, Amerikaanse filmregisseur (gesjtórve 1973)
25 fibberwarie - Meher Baba Indiase goeroe van Iraanse aafkóms (gesjtórve 1969)
3 fibberwarie - Norman Rockwell, Amerikaanse sjilder (gesjtórve 1978)
19 fibberwarie - Meinoud Rost van Tonningen, Nederlandse bankeer, collaborateur, journalis, politicus en SS'er (gesjtórve 1945)
28 fibberwarie - Wim Schuhmacher, Nederlandse beeldend kunstenaer (gesjtórve 1986)
11 mieërt - Otto Grotewohl, Oas-Duutsje politicus (gesjtórve 1964)
19 mieërt - Giuseppe Venuti, Italiaans-Amerikaanse jazzmuzicus (gesjtórve 1978)
30 mieërt - Thomas Green, Britse sjnelwanjelaer en olympisch kampioen (gesjtórve 1975)
2 april - Rudolph Cleveringa, Nederlandse juris (gesjtórve 1980)
5 april - Pieter Jacob Six, Nederlandse verzètssjtriejer in WOII (gesjtórve 1986)
13 april - Anton Colijn, Nederlandse amateur-bergbeklömmer (gesjtórve 1945)
15 april - Bessie Smith, Amerikaanse zangeres (gesjtórve 1937)
20 april - Martinus Nijhoff, Nederlandse dichter (gesjtórve 1953)
22 april - Bror Hjorth, Zjweedse sjilder en beeldhawwer (gesjtórve 1968)
26 april - Rudolf Hess, Duutsje nazi-politicus (gesjtórve 1987)
11 mei - Anton Mussert, Nederlandse ingenieur, politicus, oprichter en leijer van de NSB (gesjtórve 1946)
11 mei - Martha Graham, Amerikaanse danseres en choreografe (gesjtórve 1991)
23 juni - Eduard VIII, De Hertog van Windsor, keuning van 't Verenigd Keuninkriek (1936) (gesjtórve 1972)
25 juni - Hermann Oberth, Duutsje ruumdevaartpioneer (gesjtórve 1989)
13 juli - Isaak Babel, Russische auteur (gesjtórve 1940)
22 juli - Oskar Maria Graf, Duutsje sjriever (gesjtórve 1967)
25 juli - Gavrilo Princip, Bosnisch-Servische terroris (gesjtórve 1918)
26 juli - Aldous Huxley, Èngelsj-Amerikaanse sjriever, essayis en dichter (gesjtórve 1963)
2 augustus - Hendrik Chabot, Nederlandse kunssjilder en beeldhawwer (gesjtórve 1949)
19 augustus - André Lefèbvre, Franse autoconsjtructeur (gesjtórve 1963)
22 augustus - Willem Arondeus, Nederlandse beeldend kunstenaer, sjriever en verzètsman (gesjtórve 1943)
2 september - Joseph Roth, Oasterieks-Hongaarse sjriever en journalis (gesjtórve 1939)
3 september - Helmut Richard Niebuhr, Amerikaanse theoloog (gesjtórve 1962)
8 september - Willem Pijper, Nederlandse componis (gesjtórve 1947)
13 september - J.B. Priestley, Èngelsje sjriever (gesjtórve 1984)
23 september - Kornelis Heiko Miskotte, Nederlandse theoloog (gesjtórve 1976)
7 oktober - Herman Dooyeweerd, Nederlandse filosoof (gesjtórve 1977)
14 oktober - Heinrich Lübke, Duutsje bóndjspresident (gesjtórve 1972)
9 november - Mae Marsh, Amerikaans actrice (gesjtórve 1968)
26 november - Ivan Papanin, Russische poolóngerzeuker (gesjtórve 1986)
26 november - Norbert Wiener, Amerikaanse wiskundige (gesjtórve 1964)
28 november - Catherine Hagel, derde awtste persoan ter waereld (gesjtórve 2008)
2 december - Georgi Zjoekov, Sovjet-Russische maarsjalk (gesjtórve 1974)
8 december - James Thurber, Amerikaanse sjriever (gesjtórve 1961)
17 december - Wim Schermerhorn, Nederlandse minister-president (gesjtórve 1977)
17 december - Arthur Fiedler, Oasterieks-Amerikaanse dirigent (gesjtórve 1979)
17 december - Hans Henny Jahnn, Duutsje sjriever (gesjtórve 1959)
17 december - Antonius Nieuwenhuisen, Nederlandse verzètssjtriejer (gesjtórve 1944)
18 december - Dick Laan, Nederlandse sjriever van kènjerbeuk (gesjtórve 1973)
28 december - André de Meulemeester, Belzje lóchaos in de Eësjte Waereldaorlog (gesjtórve 1973)

Gesjtórve

1 jannewarie - Heinrich Hertz (36), Duutsje natuurkundige
8 jannewarie - Pierre-Joseph van Beneden (84), Belzje paleontoloog en zoöloog
19 jannewarie - Piet Paaltjens (58), Nederlandse dichter en predikant
4 fibberwarie - Adolphe Sax (79), Belzje meuziekinsjtrumenteboewer, oetvènjer van de saxofoon
14 fibberwarie - Eugène Charles Catalan (79), Belzje wiskundige
31 mieërt - Pavel Jablotsjkov (46), Russische elektrotechnicus
1 april - Charles-Edouard Brown-Séquard (76), Frans-Britse arts en fysioloog
13 april - Nikolaj Ge (63), Russische kunssjilder
24 mei - Pafnoeti Tsjebysjev (73), Russische wiskundige
25 mei - Paulus Jan Bosch van Drakestein (69), Nederlandse Commissaris van de keuning(in) van Noord-Brabant
19 juni - Dieudonné Dagnelies (68), Belzje componis en dirigent
3 augustus - George Inness (69), Amerikaanse kunssjilder
8 september - Hermann von Helmholtz (73), Duutsje arts en natuurkundige
7 oktober - Oliver Wendell Holmes, Amerikaanse juris en rechsfilosoof
1 november - Tsaar Alexander III van Ruslandj (49)
20 november - Anton Rubinstein (64), Russische pianis en componis
20 november - Karel August van Sakse-Weimar-Eisenach (50), zoon van groathertog Karel Alexander van Sakse-Weimar-Eisenach en prinses Sophie van Oranje-Nassau
3 december - Robert Louis Stevenson (44), Sjotse auteur
7 december - Ferdinand de Lesseps (89), Franse ingenieur
12 december - Sir John Thompson (49), premier van Canada
27 december - Christina Rossetti (64), Èngelsje sjriefster

Meziek

In Wene, in 't Theater an der Wien, vundj de première plaatsj van de operette Der Obersteiger van Karl Zeller
Antonin Dvořák sjrief de Amerikaanse suite Opus 98b
De Finse componis Jean Sibelius compeneert Lenteleed, Opus 16
Sergej Rachmaninov compeneert Caprice Bohémien, Opus 12

Literatuur

Rudyard Kipling sjrief The Jungle Book
Knut Hamsun sjrief Pan
De Russisch-Joadse sjriever Sholom Aleichem (sjoelnaam van Sholem Rabinowitz) publiceert "Tevje de mèlkboer". Dit book zal de basis waere van de musical Anatevka (Fiddler on the roof)
Louis Couperus sjrief Reis-impressies