Мсціслаў Валяр’янавіч Дабужынскі

Мсціслаў Валяр'янавіч Дабужынскі
Дата нараджэння	2 (14) жніўня 1875
Месца нараджэння	Ноўгарад, Наўгародская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	20 лістапада 1957(1957-11-20)[…] (82 гады)
Месца смерці	Нью-Ёрк, штат Нью-Ёрк, ЗША
Месца пахавання	Сент-Жэнеўеў-дэ-Буа
Грамадзянства	Расійская імперыя  Літва
Бацька	Валяр’ян Дабужынскі[d]
Дзеці	Rostislav Doboujinski[d] і Vsevolodas Dobužinskis[d]
Род дзейнасці	мастак, выкладчык універсітэта, ілюстратар, графік, экслібрысіст
Месца працы	Віцебскае народнае мастацкае вучылішча Імператарская Акадэмія мастацтваў
Жанр	пейзаж
Вучоба	Віленская рысавальная школа Трутнева[d] Рысавальная школа Імператарскага таварыства заахвочвання мастацтваў (1887)
Мастацкі кірунак	экспрэсіянізм
Уплыў	Антон Ажбэ[d] і Шыман Холашы
Уплыў на	Саламон Юдовін
Сайт	dobuzhinsky.com/memoirs/
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мсціслаў Валяр'янавіч Дабужынскі (нар. 2 (14) жніўня 1875, Вялікі Ноўгарад — 20 лістапада 1957, Нью-Ёрк) — мастак-графік, жывапісец, майстар гарадскога пейзажу, сцэнограф, удзельнік творчага аб'яднання «Свет мастацтва», мастацкі крытык, мемуарыст, першы дырэктар Віцебскага народнага мастацкага вучылішча.

Біяграфія

Бацька Мсціслава служыў у пецярбургскім Міхайлаўскім артылерыйскім вучылішчы і выйшаў у адстаўку ў чыне генерал-маёра. Пасля нараджэння сына бацькі разышліся, і маці, артыстка, спявачка пакінула сям’ю. Бацька забраў сына на выхаванне, і ўсё сваё дзяцінства ён дзяліў паміж бацькамі, па чарзе пражываючы то ў аднаго, то ў іншага. Дзіцём тры гады жыў з бацькам у Кішынёве, дзе паступіў у другі клас 2-й гарадской гімназіі. Гімназічную адукацыю завяршыў у Віленскай гімназіі. Некаторы час вучыўся ў Віленскай мастацкай школе, аб якой захаваў не лепшыя ўспаміны:

…Я пачаў хадзіць у школу малявання Трутнева, сівога, з адным вокам, мастака-перасоўніка. Там было зусім тое ж самае, што і ў Пецярбургскай школе заахвочвання мастацтваў: тыя ж нудныя гіпсы, акантаванае лісце, вушы і насы, тая ж штрыхоўка. І ўсё гэта было зусім нецікава, і я хутка перастаў туды хадзіць…

Потым вучыўся ў Пецярбургу, у Рысавальнай школе Імператарскага таварыства заахвочвання мастацтваў (1885—1887), у школе Антона Ажбе ў Мюнхене і ў Шымона Халошы ў Венгрыі (1899—1901). У 1901 вывучаў гравюру пад кіраўніцтвам Васіля Матэ ў Пецярбургу.

Удзельнічаў у выстаўках з 1902 года. Член аб’яднання «Свет мастацтва». Адным з першых адзначыў мастацкій талент М. К. Чурлёніса. Са снежня 1918 па люты 1919 займаў пасаду дырэктара толькі створанага Віцебскага мастацкага вучылішча. Працаваў над афармленнем спектакляў ВДТ ў першыя гады яго працы. Выкладаў у Пецярбургу ў прыватных мастацкіх школах, спачатку разам з Леонам Бакстам ў прыватнай мастацкай школе Л. М. Званцавай. З 1922 стаў прафесарам Акадэміі мастацтваў у Петраградзе.

Пасля рэвалюцыі праектаваў святочнае ўбранне вуліц Петраграда, працаваў адным з захавальнікаў Эрмітажа, чытаў папулярныя лекцыі па мастацтве.

У 1924 годзе пры садзейнічанні Юргіса Балтрушайціса мастак прыняў літоўскае грамадзянства і з’ехаў з СССР. У 1925 працаваў для Рыжскага тэатра, з 1926 па 1929 — для парыжскага тэатра Н. Ф. Баліева «Лятучая мыш». З 1929 Дабужынскі быў вядучым мастаком літоўскага Дзяржаўнага тэатра (Каўнас). Выкладаў у прыватнай мастацкай школе, супрацоўнічаў у літоўскіх выданнях. З 1925 да 1939 гады аформіў больш за 30 спектакляў. Сярод іх быў «Гамлет» У. Шэкспіра (пастаўлены ў 1932 годзе). У 1935 годзе з групай каўнаскага тэатра з’ехаў у Англію.

З 1939 жыў у ЗША.

Творчасць

У пачатку творчага шляху (1902—1905) адчуваў ўплыў югендстыля і самых вядомых мастакоў «Срэбранага века» — А. М. Бенуа і К. А. Сомава. Па стылі Дабужынскі быў блізкі да сімвалістаў.

Працаваў у галіне станковай і кніжнай графікі (афармляў часопісы «Свет мастацтва», «Залатое руно», «Апалон»), падобна іншым сябрам «Свету мастацтва» пісаў гістарычныя карціны («Пётр Вялікі ў Галандыі»). Афармляў тэатральныя спектаклі Маскоўскага мастацкага тэатра («Месяц у вёсцы» І. С. Тургенева, 1909; «Мікалай Стаўрогін» па Ф. М. Дастаеўскаму, 1913), антрэпрызы Сяргея Дзягілева і інш.

Аўтар ілюстрацый да аповядаў «Начны прынц» С. А. Ауслендера (1909), «Паненка-сялянка» і іншых твораў А. С. Пушкіна, «Свінапас» Андэрсана (1922), «Белыя ночы» Фёдара Дастаеўскага (1923), «Тры таўстуна» Юрыя Алешы (1928) і інш.

Спадчына

Падчас Другой сусветнай вайны Літва была ў акупацыі, і гэта не дазволіла М. Дабужынскаму вывезці свой архіў, асноўная частка якога трапіла ў Каунасскі інстытут дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Зараз гэты архіў знаходзіцца ў Аддзеле рэдкай кнігі і рукапісаў Літоўскай нацыянальнай бібліятэкі. Некаторыя артэфакты тэатральнай сцэнаграфіі М. Дабужынскага захаваліся ў прыватных калекцыях. У Дзяржаўным музеі гісторыі тэатральнай і музычнай культуры Рэспублікі Беларусь экспанаваўся адзін з эскізаў правай часткі заслоны да п’есы У. Шэкспіра «Гамлет», пастаўленай на сцэне Літоўскага дзяржаўнага тэатра ў Каўнасе ў 1932 годзе.

Спасылкі

• Мстислав Добужинский (руск.)
• Выстаўка аднаго твора Мсціслава Дабужынскага Архівавана 5 сакавіка 2016.
• Youtube.com Художник Добужинский Мстислав Валерианович (руск.)