Verligting
Die Verligting, oftewel Die eeu van die Rede, was ’n kulturele beweging van intellektuele wat in die laat 17de eeu in Europa begin het. Dit het klem gelê op rede en individualisme eerder as tradisie.[1] Die doel daarvan was om die gemeenskap te hervorm deur die gebruik van rede, om idees uit te daag wat hul grondslag in tradisie en geloof het en om kennis deur middel van wetenskaplike metodes te bevorder.
Deur die Verligting is skeptisisme en intellektuele kommunikasie aangewakker.[2] Dit was ’n revolusie in die menslike denke. Die nuwe manier waarop mense gedink het, was dat rasionele denke met duidelik uitgestippelde beginsels begin, korrekte logika gebruik om tot gevolgtrekkings te kom, die gevolgtrekkings teen getuienis toets en dan die beginsels hersien in die lig van die getuienis.
Die Verligting is voorafgegaan deur die Wetenskaplike Revolusie en die werk van Francis Bacon, John Locke en ander. Sommige dateer die begin van die Verligting na die publikasie van René Descartes se Diskoers oor die metode in 1637, met sy beroemde uitspraak, Cogito, ergo sum ("Ek dink, daarom is ek"). Ander noem die publikasie van Isaac Newton se Principia Mathematica (1687) as die hoogtepunt van die Wetenskaplike Revolusie en die begin van die Verligting. Europese historici dateer tradisioneel die begin daarvan met die dood van Lodewyk XIV van Frankryk in 1715 en die einde daarvan met die 1789-uitbreek van die Franse Rewolusie. Baie historici dateer nou die einde van die Verligting as die begin van die 19de eeu, met die jongste voorgestelde jaar die dood van Immanuel Kant in 1804.
Filosowe en wetenskaplikes van die tydperk het hul idees wyd versprei deur vergaderings by wetenskaplike akademies, Vrymesselaarslosies, literêre salonne, koffiehuise en in gedrukte boeke, joernale en pamflette. Die idees van die Verligting het die gesag van die monargie en die Katolieke Kerk ondermyn en die weg gebaan vir die politieke rewolusies van die 18de en 19de eeue. 'n Verskeidenheid 19de-eeuse bewegings, insluitend liberalisme, kommunisme en neoklassisisme, herlei hul intellektuele erfenis na die Verligting.[3]
Die sentrale leerstellings van die Verligting was individuele vryheid en godsdienstige verdraagsaamheid, in teenstelling met 'n absolute monargie en die vaste dogmas van die Kerk. Die beginsels van geselligheid en bruikbaarheid het ook 'n belangrike rol gespeel in die sirkulasie van kennis wat nuttig is vir die verbetering van die samelewing in die algemeen. Die Verligting is gekenmerk deur 'n toenemende bewustheid van die verhouding tussen die verstand en die alledaagse media van die wêreld.[4] en deur 'n klem op die wetenskaplike metode en reduksionisme, tesame met toenemende bevraagtekening van godsdienstige ortodoksie - 'n houding wat vasgevang is deur Immanuel Kant se opstel Beantwoord die vraag: Wat is Verligting, waar die frase Sapere aude (Uitdaging om te weet) gevind kan word.[5]
Belangrike intellektuele
[wysig | wysig bron]Die bekendste werk deur Nicholas de Condorcet, Esquisse d'un tableau historique des progres de l'esprit humain, 1795.[6] Met die publikasie van hierdie boek word die ontwikkeling van die Era van Verligting as algemeen beskou as beëindig.[7]
Die Era van Verligting is voorafgegaan deur en nou geassosieer met die Wetenskaplike Revolusie.[8] Vroeëre filosowe wie se werk die Verligting beïnvloed het, sluit Francis Bacon en René Descartes in.[9] Sommige van die hooffigure van die Verligting het Cesare Beccaria, Denis Diderot, David Hume, Immanuel Kant, Gottfried Wilhelm Leibniz, John Locke, Charles Montesquieu, Jean-Jacques Rousseau, Adam Smith, Hugo Grotius, Baruch Spinoza en Voltaire ingesluit.[10]
Een besonder invloedryke Verligtingspublikasie was die Encyclopédie (Ensiklopedie). Gepubliseer tussen 1751 en 1772 in vyf-en-dertig volumes, is dit saamgestel deur Denis Diderot, Jean le Rond d'Alembert, en 'n span van 150 ander intellektuele. Die Encyclopédie het gehelp om die idees van die Verligting oor Europa en verder te versprei.[11]
Ander belangrike publikasies van die Verligting het Voltaire se Lettres philosophiques (1733) en Dictionnaire philosophique (Philosophical Dictionary; 1764) ingesluit; Hume se A Treatise of Human Nature (1740); Montesquieu se De l'esprit des lois (1748); Rousseau se Discours sur l'origine et les fondements de l'inégalité parmi les hommes (Diskoers oor die oorsprong en grondslag van ongelykheid tussen mense) (1754) en Du contrat social; ou Principes du droit politique (Oor die sosiale kontrak; of die Beginsels van politieke reg) (1762); Adam Smith se The Theory of Moral Sentiments (1759) en The Wealth of Nations (1776); en Kant se Kritiek van Reine Beredenering (1781).
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ "Enlightenment". Oxford Dictionaries. Oxford University Press, n.d. Web. 19 September 2013.
- ↑ Kors, Alan Charles. Encyclopedia of the Enlightenment. Oxford: Oxford UP, 2003. Print.
- ↑ Eugen Weber, Movements, Currents, Trends: Aspects of European Thought in the Nineteenth and Twentieth Centuries (1992).
- ↑ Eddy, Matthew Daniel (2022). Media and the Mind: Art, Science and Notebooks as Paper Machines, 1700-1830. University of Chicago Press.
- ↑ Gay, Peter (1996), The Enlightenment: An Interpretation, W.W. Norton & Company, ISBN 0-393-00870-3, https://archive.org/details/enlightenmentint02gayp
- ↑ Vottari, Giuseppe (2003). L'illuminismo. Un percorso alfabetico nell'età delle riforme. Alpha Test. p. 54. ISBN 978-88-483-0456-6.
- ↑ Maddaloni, Domenico (17 November 2011). Visioni in movimento. Teorie dell'evoluzione e scienze sociali dall'Illuminismo a oggi: Teorie dell'evoluzione e scienze sociali dall'Illuminismo a oggi. FrancoAngeli. p. 20. ISBN 978-88-568-7115-9.
- ↑ I. Bernard Cohen, "Scientific Revolution and Creativity in the Enlightenment." Eighteenth-Century Life 7.2 (1982): 41–54.
- ↑ Sootin, Harry. Isaac Newton. New York: Messner (1955)
- ↑ Jeremy Black, "Ancien Regime and Enlightenment. Some Recent Writing on Seventeenth-and Eighteenth-Century Europe," European History Quarterly 22.2 (1992): 247–55.
- ↑ Robert Darnton, The Business of Enlightenment: a publishing history of the Encyclopédie, 1775–1800 (2009).
