Südtirol

S Südtirol (italienisch: Alto Adige) köhrt hüt zu Italie. Vor 1919 hat des zur Habsburger Monarchie Öschtriich-Ungarn und bis 1946 zum Königriich Italie köhrt und isch de mittler Teil vom historische Tirol gsi. D Landeshauptschtadt isch Bozen.

Geografii

S Südtirol lit uf de Südsite vom Alpekamm und wird dur d Etsch/Adige prägt, wo vom Reschepass abe, dor de Vinschgau, noch Meran und Booze flüsst und bi de Salurner Klause s Südtirol is Trentino verloot. Als gröste Näbefluss vom Etsch im Südtirol chunnt z Booze de Eisack (iteliänisch: Isarco) dezue. Er bringt s Wasser vom Brenner obe abe und ninnt z Brixe au no d Rienz us em Pustertal uf.

De höchsti Berg im Südtirol isch de Ortler mit 3905 m Höchi und de tüüfsti Punkt isch d Etsch i de Salurner Klause. Salurn lit uf 224 m.

Witers bekannti Südtiroler Regione sind d Dolomite, s Passeiertal, s Pustertal und d Wiistross bim Kalterersee.

Politischi Geografii

Provinz Südtirol

S Südtirol isch in Italien die Autonomi Provinz Bozen – Südtirol (ladin. Provinzia Autonòma de Balsan/Bulsan – Südtirol; ital. Provincia Autonoma di Bolzano – Alto Adige) und köhrt zur Region Trentino-Südtirol. Es isch di nördlichst Provinz vo Italie.

Region Trentino-Südtirol

Die italienische Region Trentino-Südtirol (ital. Trentino-Alto Adige; ladin. Trentin-Südtirol) beschtoht us zwoi Provinza:

Südtirol und
Trentino.

D Regionalregierung isch in Bozen und Trient. Im Südtirol wird überwiegend Dütsch und im Trentino überwiegend Italienisch gredt. In boide Provinza wird au Ladinisch gsprocha.

Dreisprochigi Beschilderig im Grödnertal; Ladinisch, Dütsch und Italienisch

Sproche

Im Südtirol werde drü Schprocha gschprocha.

Dütsch, und zwar en südbairische Dialekt, im obere Vinschgau gmischt mit em Alemannische
Italienisch
Ladinisch (an rätoromanischa Dialekt)

Bekannti Ort

Booze
Meran
Brixe
Bruneck
Kaltern
Sterzing
Naturns
Glurns

Und natürlich isch für de Turismus s Dorf Tirol mit de Stammburg vo de Tiroler Grafe, em Schloss Tirol, wichtig.

Gschicht

Im Früemiddelalter isch e Däil vo de Baiuvare über d Alpe is Etschtal ggange und het das Land besidlet. So isch das Gebiet zum Herzogtum Bayern cho. Im 12. Joorhundert isch d Grafschaft Tirol entstande, wo 1363 an Öschtrych cho isch.

S Südtirol isch i der jüngere Zyt en ständige Zankapfel zwische Italie und Öschterriich gsii, wo au Chrieg drum gfüehrt worde isch, z. B. im erschte Wältchrieg. Wil d Donaumonarchie Chriegsverlierer gsii isch, isch es siit denn bii Italie bliibe.

1972 het s Südtirol mit em zwöite Autonomystatut en bsunderi rächtligi Situazion übercho.

Lueg au

Nordtirol

Ekschterni Syte

Commons: Südtirol – Sammlig vo Multimediadateie