Провинция

Провинция — территориаль, йыш ҡына административ, дәүләт йәки ил эсендәге берәмек.

Һүҙҙең килеп сығышы

Һүҙ латинса «provincia»нан килеп сыҡҡан. Боронғо Римда Апеннин ярымутрауынан ситтә урынлашҡан һәм рим наместниктары идара иткән Римға буйһонған территорияларҙың, йәғни сит ил территорияларының атамаһы шундай булған.

«provincia» һүҙе латинса pro- («исемдән») һәм vincere («контролде үҙ ҡулына алыу») һүҙҙәренән килеп сығыуы ихтимал. Шулай итеп, провинция Рим магистраты Рим исеменән идара иткән территория булған. Рим империяһы провинцияларға бүленгән булған.

Хәҙерге дәүләттәрҙә һәм илдәрҙә

Латинса «provincia»ға яҡын һүҙҙәр Аргентина, Канада, Бельгия, Испания, Индонезия һәм башҡа ҡайһы бер дәүләттәрҙә һәм илдәрҙә территориаль бүленеште күҙҙә тота.

Күп кенә дәүләттәрҙә һәм илдәрҙә провинция сағыштырмаса ҙур территориаль бүленеш булып тора, дәүләт закондар сығарыу власына үҙ вәкилдәрен һайлай (күп кенә инглиз телле дәүләттәрҙә һәм илдәрҙә округҡа оҡшаш). Икенселәрендә - ярайһы уҡ ҙур автономиялы һәм майҙаны дәүләттең һәм илдең закондар сығарыу органдарында вәкилдәре булған дәүләт эсендәге берәмек. Францияла бер ниндәй автономияһыҙ территориаль берәмек булып тора, тимәк, үҙәк власть тарафынан булдырыла йәки бөтөрөлә ала.

Мәҫәлән, провинция Бельгия, Испания, Италия һәм Филиппинда дәүләттең үҙәк власының территориаль подразделениеһы булып тора. Канада, Конго һәм Аргентина кеүек дәүләттәрҙә һәм илдәрҙә байтаҡ автономиялы һайлау берәмеге булып тора. Италияла һәм Чилила провинция төбәктең административ бүленеше булып тора, был үҙ сиратында был дәүләттәр һәм илдәр өсөн беренсе тәртиптәге административ берәмек булып тора. Италия провинциялары шулай уҡ comune (коммуна йәки община) тип аталған бер нисә административ берәмектән тора.

Бөйөк Британияла провинциялар һөйләү теле буйынса Бөйөк Лондондың теләһә ҡайһы районына ҡарай. Британия империяһында боронғо рим мәғәнәһендә «провинциялар» атамаһы Канада һәм Көньяҡ Австралия кеүек сит ил колонияларына бирелгән.

Һылтанмалар

• «Провинция»: тәжрибә тарихнамәһе. 2022 йыл 7 октябрь архивланған.
• [mirslovarei.com/content_his/PROVINCIJA-43304.html Тарих һүҙлеге. Провинция.]