Капуста агародная
| Капуста агародная | ||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | ||||||||||||||||
|
Brassica oleracea L., 1753 | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Капуста агародная[3], таксама Капуста звычайная (Brássica olerácea) — двухгадовая расліна, сельскагаспадарчая культура; від роду Капуста (Brassica).
Народныя назвы
[правіць | правіць зыходнік]Капуста, качанне, качаны[3][4][5][6].
Распаўсюджанне
[правіць | правіць зыходнік]Дзікарослы сваяк капусты агароднай да гэтага часу не ўсталяваны. А. Дэкандоль лічыў, што ён расце па берагах паўднёвай Англіі і Ірландыі, паўночна-заходняй Францыі, на Гельгаландзе, у Даніі і на паўночных берагах Міжземнага мора каля Ніцы, Генуі і Лука.
Грузінскі вучоны Г. Джапарыдзэ лічыць, што радзімай капусты з’яўляецца не ўзбярэжжа Міжземнага мора, а Калхидская нізіна Грузіі, бо менавіта ў гэтых месцах сустракаецца рэдкая разнастайнасць падобных з капустай раслін, якія называюцца «кежэра».
Асаблівасці біялогіі
[правіць | правіць зыходнік]
У першы год капуста фарміруе качан (вілок). На наступны год гіганцкая пупышка на пакарочаным сцябле — храпцы — кранаецца ў рост. Сцябло моцна выцягваецца, і развіваецца суквецце з вялікай колькасцю кветак.
Класіфікацыя
[правіць | правіць зыходнік]У пачатку XXI стагоддзя прыняты падзел віду Капуста агародная на наступныя разнавіднасці, кожная з якіх заключае мноства сартоў:
- Brassica oleracea var. oleracea L. — Качанная капуста; сюды адносяць бела- і чырвонакачанныя сарты.
- Brassica oleracea var. botrytis L. — Квяцістая капуста, а таксама Раманеска
- Brassica oleracea var. costata DC. — Партугальская капуста
- Brassica oleracea var. gemmifera DC. — Брусельская капуста
- Brassica oleracea var. gongylodes L. — Кальрабі[7]
- Brassica oleracea var. italica Plenck — Брокалі
- Brassica oleracea var. sabellica L. — Кале, ці Грунколь
- Brassica oleracea convar. capitata var. sabauda L. — Савойская капуста
Хімічны склад
[правіць | правіць зыходнік]Вугляводы, мінеральныя солі (сера, кальцый, калій, фосфар), клятчатка, тлушчы, лактоза, ліпаза, пратэаза і іншыя энзімы, фітанцыды, вітамін А, вітамін В1, вітамін С, вітамін P, вітамін К, вітамін В6, проціязвенны вітамін U і іншыя вітаміны.
Агратэхніка
[правіць | правіць зыходнік]Усходы капусты гінуць ад марозу ў перыяд да ўтварэння качана; гэты перыяд працягваецца 100—160 дзён. Таму насенне капусты высяваюць у парніках, вырошчваюць расаду. Затым расаду пікіруюць і высаджваюць у грунт. Качанная капуста патрабавальная да мінеральнага харчавання і вільгаці.
У беларускай кухні
[правіць | правіць зыходнік]Капуста або капуснік, або капусняк — традыцыйная страва. Вараць з дробна пакрышанай капусты, дадаюць бульбу, прыправы, часта кладуць сушаныя грыбы. Гатуюць з мясам або запраўляюць здорам ці заскварваюць; часта перад ядою прыпраўляюць смятанай. Даўней, асабліва на Палессі, у капусту дадавалі муку (рабілі закалоту), каб менш спажываць хлеба.
Таксама вядома квашаная капуста.
Зноскі
- ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
- ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
- ↑ а б Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 8. — 160 с. — 2 350 экз.
- ↑ З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, Субач 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.
- ↑ Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927
- ↑ Добровольский В. Н. Смоленский областной словарь. Смоленск, 1914
- ↑ Синская, Е. Н. Род 649. Капуста — Brassica // Флора СССР / Ботан. ин-т АН СССР; Гл. ред. акад. В. Л. Комаров; Ред. VIII тома Н. А. Буш. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1939. — Т. VIII. — С. 459—466.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8). С.31-32
- Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 522 с. — 10 000 экз. С. 480—481
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Агратэхніка вырошчвання агароднай капусты Архівавана 9 красавіка 2014.
Слоўнікі і энцыклапедыі | |
|---|---|
| Таксанамія | APNI · EOL · GBIF · iNaturalist · IPNI · IRMNG · ITIS TSN · NCBI · POWO · Plantarium · The Plant List · Tropicos · WFO · WoRMS · Флора Кітая |
| Нарматыўны кантроль |
