Alkalni metali
U ovu grupu pripadaju litij (Li), natrij (Na), kalij (K), rubidij (Rb), cezij (Cs) i francij (Fr). Naziv alkalni metali vode od riječi algili (biljni pepeo, jer se soli alkalnih metala nalaze u biljnom pepelu.
Historija
uredi1807. godine Hemfri Devi otkrio je za samo nedjelju dana dva elementa kalij i natrij, 1817. godine Johan August Arfwedson otkriva litij, 1860. Bunzen i Kirhof otkrivaju cezij, 1861. Isti naučnici otkrivaju rubidij koji dobija naziv po latinskoj riječi ruber - crven. 1939. godine Margareta Peri otkriva francij ali zbog radioaktivnosti i brzog vremena poluraspada (22 min) njegove osobine nisu ispitane.
Zastupljenost
urediAlkalni metali se lahko oksidiraju pa se stoga nikada u prirodi ne nalaze u elementarnom stanju, već kao spojevi. Kako su skoro sve njihove soli rastvorljive u vodi, često dolaze kao ioni u vodenim otopinama (prvenstveno morskoj vodi). Također dolaze i u obliku mineralnih naslaga (NaCl) ispod Zemljine površine. U pustinjskoj regiji blizu granice između Čilea i Perua dolaze u obliku natrij nitrata, poznatog kao Čilska salitra.[1] Najveću zastupljenost imaju natrij i kalij. Litij je relativno rijedak element.
Fizičke osobine
urediSvi elementi ove grupe imaju osobine tipičnih metala (metalni sjaj i dobru termalnu provodljivost). Meki su i imaju niske tačke topljenja. Alkalni metali imaju niske energije ionizacije, jer se jedan elektron u vanjskoj ljusci lahko odvaja. Zbog toga se lahko oksidiraju i dobra su redukciona sredstva, ali je zato njihove spojeve teško redukovati. Zbog toga se prilikom njihovog dobijanja koristi elektroliza iz rastaljenih hlorida. Ioni alkalnih metala plamenu daju intenzivne boje karakteristične za odgovarajući element (npr. natrij – žuto, kalij – ljubičasto, litij – crveno). Ova osobina se koristi u njihovoj identifikaciji plamenim testom.
Hemijske osobine
urediAlkalni metali imaju jake redukcione osobine pa imaju sposobnost da redukuju vodu dajući elementarni hidrogen:
- 2 Na (s) + 2H2O → 2 Na+ (aq) + 2 OH- (aq) + H2 (g)
Reakcija je burna zbog razvijanja gasovitog hidrogena, a toplota reakcije prouzrokuje paljenje natrija. Svi alkalni metali reaguju sa oksigenom, ali formiraju različite okside. Litij gradi oksid Li2O. Natrij u atmosferi bogatoj oksigenom stvara natrij peroksid Na2O2 (sadrži peroksid ion O22-). Ostali alkalni metali od kalija do cezija grade superokside tipa MO2 (sadrže superoksid ion O2-).
Vanjski linkovi
urediReference
uredi- ^ Brady, J.E., Holum, J.R.: Chemistry, John Wiley & Sons, 1993, str. 918
