Japòńskô
|
|
| ò fanie | ò céchù |
| Mòtto: fëlëje òficjalné rzëczenié | |
| |
| Òficjalny jãzëk | japòńsczi |
| Stolëca | Tokijo |
| Fòrma państwa | kònstitucëjnô mònarchijô |
| Przédnik kraju | czezer Naruhito (徳仁) |
| Szef kraju | premiéra Fumio Kishida |
| Wiéchrzëzna - całownô - westrzódlądowe wòdë |
61. na swiece 377 975 km² 1,4 % |
| Lëdztwò - całkowita (2020) - gãscëzna lëdzy |
11. na swiece 126 226 568 334 sztatur/km² |
| Dëtkòwô jednota | jen (JPY) |
| Czasowô cona | UTC +9 |
| Himn | Kimi ga yo |
| Kòd ISO 3166 | JP |
| Jinternet | jp |
| Aùtowi kòd | J |
| Telefónowi kòd | +81 |
| |
Japòńskô (日本 – Nihon abò Nippon; 日本国 – Nihon-koku abò Nippon-koku) je państwò w Westrzédni Azëji, w òstrowinie Japòńsczich Òstrowòw, z chtërnëch nôwiksze są: Honshū, Hokkaidō, Kyūshū ë Shikoku. Z miészich òstrowów nót je wëmienic téż Okinawã.
Miona Japòńsczi
[edicëjô | editëjë zdrój]Słowò Japòńskô pisane znakama kanji (日本) mô dwa òdczëtania: Nihon (にほん) ë Nippon (にっぽん). Pierszé je brëkòwany w codniowim jãzëkù, drëdżé - w òficjalnëch stojiznach. Znaczi ne dolmaczë sã jakno: Kraj Wschodzącégò Słuńca (日 – słuńce; 本 – kòrzéń; pòchòdzenié). Òpisënk nen pòchòdzy z Chin ë tika sã geògrafnégò pòłożeniô Japòńsczi wedle kòntinentowi Azëji: Chińczikom zda sã, że słuńce co dzéń przëchòdzi z Japòńsczich Òstrowów. Przédnym mionem Japònsczi, jesz przed łaczbą z Chinami, nadaną òb môlowé lëdztwò bëło Yamato (大和). W Chinach zemie te w cządze Trzëch Królestw zwóne bëłë Wa (倭). Przed 1946 r. òficjalnym mionã Japòńsczi bëło Dai Nippon Teikoku (大日本帝国 – Czezerstwò Wiôldżi Japòńsczi). Miono ne je zwëczajno ùżiwôny na òpisënk japòńsczégò państwa w cządze òd Òdnowinë Meiji (明治維新, Meiji-ishin) do kùńca wòjnë na Pacyfikù, ale òficjalnô miona negò brëkòwac zaczële w 1936 r. Òd 1946 òficjalnym japòńsczim mionã kraju je Nippon-koku abò Nihon-koku (日本国), co dosłownié òznôczô Japòńsczé Państwò (国 – kraj, państwò).
W eùropejsczich jãzëkach miono Japòńskô zjôwiô sã dzãka wanożnikòwi Marco Polo, chtëren zapisał wëmòwã mandarińsczégò òpisënkù tich zem: Ciapangu. Równak dzysdniowe miono Japòńsczi je mést z kantońsczégò Jatbun. W malajsczim jãzëkù nen kantońsczi òpisënk przëbrôł sztôłt Japang ë tak òstał zaimpòrtowóny do Eùropë òb pòrtugalsczich kùpców. W 1577 r. piérszi rôz napisano ne słowo jakno Giapan.
Pòlitika
[edicëjô | editëjë zdrój]Japòńskô je kònstitucjową mònarszëją. Nôwëższim òrganã ùstôwcowi władzë je dwajizbòwi parlament (国会 – Kokkai, dokładno: Nôrodni Zgromadzenié), w chtërnym je Ùstôw Reprezentantów (衆議院 – Shūgi-in, niszi ùstôw) ë Ùstôw Rôdców (参議院 – Sangi-in, wëższi ùstôw). W niższim ùstôwie je 480 lëdzy, a jich kadencëjô déruje 4 lata, a w wëższim 242 lëdzy welowónych na 6 lat. Welacëje są òglowe ë krëjamne.
To je blós ùzémk artikla. Rôczimë do jegò rozwicégò.
| Państwa w Azëji | |
|---|---|
| Afganistón | Armenijô | Azerbejdżan | Bahrajn | Bangladesz | Bhutan | Myanmar (dôwni Birma) | Brunejô | Chinë | Cyper | Filipinë | Grëzóńskô | Indie | Iran | Irak | Japòńskô | Jemen | Jindonezjô | Jordaniô | Kambòdżô | Katar | Kazachstan | Kirgistan | Półniowò Kòreja | Nordowô Kòreja | Kùwejt | Laòs | Liban | Malediwë | Malezjô | Mòngolskô | Nepal | Òman | Pakistan | Ruskô | Saudëjskô Arabijô | Singapùr | Sri Lanka | Syrëjô | Tadżikistan | Tajlandiô | Tajwan | Pòrënkòwi Timor | Tëreckô | Turkmenistan | Ùzbekistan | Wietnam | Zjednóné Arabsczie Emiratë | |
| Zanôléżné teritoria: Palestinskô | Makaù | Tibet | |
| Nëuznoné teritoria: Kurdistón | Nordowy Cyper | |
| Teritoria państwów butén Azëji: Austr: Òstrów Gòdów ë Kòkòsowe Òstrowë | Egipt: Synaj | Greckô: òstrowë Sporadë, Chijos ë Lesbos | |