Cylch yr Ulaid

Y Celtiaid
Pair Gundestrup
Brythoniaid Cymru Brythoniaid Silures Ordovices Demetae Deceangli Gangani
Llwythau eraill Rhestr o lwythau
Rhanbarthau hynafol Celtiaid Gâl Galatia Celtiberiaid Cynhanes yr Alban Cynhanes Cymru Pictiaid
Diwylliannau hynafol Hallstatt La Tène
Crefydd hynafol Derwyddiaeth Derwydd Bardi Vates Crefydd y Brythoniaid Crefydd yn y Brydain Rufeinig Crefydd Alo-Rufeinig Amldduwiaeth Rhestr Duwiau
Mytholeg y Brythoniaid Mytholeg Gymreig Mabinogi Hanes Taliesin Culhwch ac Olwen Pedair Cainc y Mabinogi Llên gwerin Cymru Mater Prydain Cylch Arthur
Mytholeg Oidelig Táin Bó Cúailnge Cylch Wlster Cylch y Ffeniaid Immram Echtrae
Ieithoedd Celtiaid Ieithoedd Brythonaidd Cymraeg Brythoneg Hen Gymraeg Cymraeg Canol Cernyweg Llydaweg Gwyddeleg Gaeleg yr Alban Manaweg
Celtiaid modern Cymry Albanwyr Gwyddelod Llydawyr Cernywiaid Manawiaid
Gwledydd Celtaidd Cymru Yr Alban Iwerddon Cernyw Llydaw Ynys Manaw
Prif fudiadau gwleidyddol Annibyniaeth i Gymru Datganoli Cymru Annibyniaeth yr Alban Iwerddon Unedig Llydaw Unedig Datganoli Cernyw Undod Celtaidd

Cylch yr Ulaid neu Gylch Wlster, a elwid gynt yn Cylch y Gangen Goch, yw'r corff mawr o ryddiaith a barddoniaeth Wyddeleg sy'n rhoi hanes arwyr yr Ulaid, yn yr hyn sy'n awr yn nwyrain Ulster. Mae'n un o'r pedwar cylch mawr yn chwedloniaeth Iwerddon.

Mae'r cylch yn ymdrin â theyrnasiad Conchobar mac Nessa, y dywedir ei fod yn frenin Wlster tua amser Iesu Grist. Roedd yn teyrnasu o Emain Macha (Navan Fort ger Armagh heddiw), ac roedd gelyniaeth rhyngddo ef a Medb, brenhines Connacht a'i gŵr Ailill mac Máta. Prif arwr y cylch yw nai Conchobar, Cúchulainn.

Cymeriadau

Prif gymeriadau

• Conchobar mac Nessa, brenin Wlster
• Cúchulainn, prif arwr Wlster
• Deirdre
• Medb, brenhines Connacht
• Ailill mac Máta, brenin Connacht
• Fergus mac Róich, cyn-frenin Wlster, bellach yn alltud yn Connacht
• Y Mórrígan, duwies rhyfel a marwolaeth
• Lugh, duw'r haul a goleuni

Cymeriadau eraill

• Amairgin mac Echit, bardd a rhyfelwr
• Athirne, bardd
• Briccriu
• Cathbad, prif Dderwydd Conchobar
• Celtchar, rhyfelwr o Wlster
• Cet mac Mágach, rhyfelwr o Connacht
• Cethern mac Fintain, rhyfelwr o Wlster
• Conall Cernach, arwr o Wlster
• Connla, mab Cúchulainn
• Cormac Cond Longas, tywysog o Wlster, mewn alltudiaeth gyda Fergus
• Cú Roí, brenin Munster
• Culann, gôf
• Deichtine, chwaer Conchobar a mam Cúchulainn
• Donn Cuailnge, tarw
• Dubthach Dóeltenga, alltud o Wlster
• Emer, gwraig Cúchulainn
• Finnbhennach, tarw
• Fráech, arwr o Connacht
• Lóegaire Búadach
• Lugaid mac Con Roí, mab Cú Roí, yn ceisio dial am ladd ei dad
• Macha, duwies
• Naoise, rhyfelwr o Wlster, cariad Deirdre
• Nera, uchelwr o Connacht
• Ness, tywysoges o Wlster, mam Conchobar
• Scáthach, rhyfelwraig sy'n hyfforddi Cúchulainn yn yr Alban

Chwedlau

• Compert Conchobuir: Genedigaeth Conchobar
• Scéla Conchobuir mac Nessa: Newyddion am Conchobar fab Ness
• Ferchuitred Medba neu Cath Bóinde: Gŵyr Medb
• Compert Chon Culainn: Genedigaeth Cú Chulainn
• Tochmarc Emire: Canlyn Emer
• Aided Óenfir Aífe Marwolaeth unig fab Aífe
• Aided Derbforgaill: Marwolaeth Derbforgaill
• Aided Guill maic Carbada ocus Aided Gairb Glinne Rige: Marwolaethau Goll mac Carbada a Garb o Glenn Rige
• Scéla Muicce Maic Dathó: Hanes mochyn Mac Dathó Archifwyd 2005-06-27 yn y Peiriant Wayback
• Fled Bricrenn: Gwledd Bricriu Archifwyd 2005-06-10 yn y Peiriant Wayback
• Longes mac nDuíl Dermait: Alltudiaeth meibion Dóel Dermait
• Longes Mac nUisnech: Alltudiaeth meibion Usnech
• Aislinge Óenguso: Breuddwyd Óengus
• Táin Bó Fráich: Cyrch gwartheg Fráech
• Tochmarc Treblainne: Canlyn Treblann
• Táin Bó Regamain: Cyrch gwartheg Regamon
• Táin Bó Dartada: Cyrch gwartheg Dartaid
• Táin Bó Flidaise: Cyrch gwartheg Flidais
• Tochmarc Ferbe: Canlyn Ferb Fersiwn Llyfr Leinster; Fersiwn Egerton
• Echtra Nerae: Anturiaethau Nera
• Táin Bó Regamna: Cyrch Gwartheg Regamna
• Noínden Ulad: Gwendid Gwŷr Wlster
• De Chophur in Dá Muccida: Cweryl y ddau feichiad
• Táin Bó Cúailnge: Cyrch Gwartheg Cuailnge Recension 1; Recension 2
• Aided Con Roí: Marwolaeth Cú Roí
• Mesca Ulad: Meddwdod yr Ulaid
• Tochmarc Luaine ocus Aided Athirni: Canlyn Luaine a marwolaeth Athirne
• Togail Bruidne Da Derga: Dinistrio hostel Da Derga Archifwyd 2014-08-14 yn y Peiriant Wayback
• Aided Cheltchair maic Uthechair: Marwolaeth Celtchair mac Uthechair
• Serglige Con Culainn ocus Óenét Emire: Gwaeledd Cú Chulainn ac Unig Eiddigedd Emer
• Cath Étair: Brwydr Howth
• Cath Ruis na Ríg: Brwydr Ros na Rig
• Aided Con Culainn: Marwolaeth Cú Chulainn
• Aided Ceit maic Mágach: Marwolaeth Cet mac Mágach
• Aided Lóegairi Búadaig: Marwolaeth Lóegaire Búadach
• Aided Conchobuir: Marwolaeth Conchobar
• Bruiden Da Chocae: Hoste; Da Choca
• Cath Airtig: Brwydr Airtech
• Aided Fergusa maic Róig: Marwolaeth Fergus mac Róich
• Goire Conaill Chernaig ocus Aided Ailella ocus Conaill Chernaig: Caru Conall Cernach, a marwolaethau Ailill a Conall Cernach
• Aided Meidbe: Marwolaeth Medb
• Siaburcharpat Con Culainn: Ysbryd Cerbyd Cú Chulainn