Radiws

Cylch, gyda'i gylchedd (C) mewn du, diamedr (D) mewn glas golau, radiws (R) mewn coch, a'i ganolbwynt (neu 'dardd') (O) mewn magenta.

Mewn geometreg clasurol, radiws cylch neu sffêr yw unrhyw linell o ganol y siap i'w ymyl (neu ochr). Mewn defnydd mwy modern, mae hefyd yn golygu hyd y linell hon. Benthyciad yw'r gair o'r Lladin a golygai "belydryn o olau" neu "adenydd yr olwyn mewn cerbyd rhyfel", "sbocsen" ar lafar gwlad. Y lluosog yw radiysau. Y byrfodd a ddefnyddir amlaf ym mhob iaith yw r.

Mae'r diamedr d ddwywaith hyd y radiws:

$d\doteq 2r\quad \Rightarrow \quad r={\frac {d}{2}}.$

Os nad oes gan wrthrych ganolbwynt, efallai y bydd y term yn cyfeirio at ei gylch-radiws (circumradius), h.y. radiws ei gylch amgylchol neu ei sffêr amgylchol (circumscribed sphere). Yn y naill achos neu'r llall, gall y radiws fod yn fwy na hanner y diamedr, a ddiffinnir fel arfer fel y pellter mwyaf rhwng unrhyw ddau bwynt o'r ffigwr. Diffinnir mewn-radiws (inradius) ffurf geometrig, fel arfer, fel radiws y cylch neu'r sffêr mwyaf sydd oddi fewn iddo. Radiws mewnol cylch, tiwb neu wrthrych gwag arall yw radiws ei geudod.

Mewn polygonau rheolaidd, mae'r radiws yn hafal i'w gylch-radiws. Enw arall ar fewn-radiws polygon rheolaidd yw 'apothem'.

O fewn damcaniaeth graffiau, radiws graff yw lleiafswm y fertigau u o'r pellter mwyaf o u i unrhyw fertig ar y graff.

Radiws cylch gyda pherimedr (cylchedd) C yw:

$r={\frac {C}{2\pi }}.$