Urriaren 7

Urriaren 7a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta laurogeigarren eguna da, 281.a bisurteetan. 85 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Gorka Izagirre Jaiotza: Ormaiztegi, 1987 Ismael Urzaiz Jaiotza: Tutera, 1971 Iratxe García Jaiotza: Barakaldo, 1974 Miren Agur Meabe Jaiotza: Lekeitio, 1962 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Vladimir Putin Jaiotza: V.F. Snegiryov Maternity Hospital No.6 (en) eta San Petersburgo, 1952 Niels Bohr Jaiotza: Kopenhage, 1885 Heriotza: Kopenhage, 1962ko azaroaren 18a Canaletto Jaiotza: Venezia, 1697, 1697, 1697 eta 1697 Heriotza: Venezia, 1758ko apirilaren 19a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 7ko jaiotzak Toni Braxton • R. D. Laing • Simon Cowell • Jacques Cazotte • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Esteban Adoain Jaiotza: Adoain, 1808ko urriaren 11 Heriotza: Sanlúcar de Barrameda, 1880 Jose Esteban Uranga Galdiano Jaiotza: Iruñea, 1898ko azaroaren 24a Heriotza: Iruñea, 1978 Mariano San Miguel Urcelay Jaiotza: Oñati, 1879ko abenduaren 8a Heriotza: Gasteiz, 1935 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Edgar Allan Poe Jaiotza: Boston, 1809ko urtarrilaren 19a Heriotza: Baltimore, 1849 Anna Politkovskaia Jaiotza: New York, 1958ko abuztuaren 30a Heriotza: Mosku, 2006 Germaniko Jaiotza: Erroma, K.a. 15eko maiatzaren 24a eta K.a. 15 Heriotza: Antiokia Oronteskoa, 19 Oliver Wendell Holmes Jaiotza: Cambridge, 1809ko abuztuaren 29a eta 1809 Heriotza: Boston, 1894 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 7ko heriotzak Bernard Berenson • Emil Kraepelin • Alexandre Brongniart • Mario Lanza • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Ilargiaren alde ezkutua 1769 - James Cook britainiar itsasgizonak Zeelanda Berria deskubritu zuen. 1886 - Espainiak esklabotza ezeztu zuen Kuban. 1915 - Bilbon Artxandako funikularra lehenbizikoz martxan jarri zen. 1936 - Lehen Eusko Jaurlaritza osatu zen, Jose Antonio Agirre lehendakaria zela. 1959 - Luna 3 sobietar espaziontziak Ilargiaren alde ezkutuaren lehen argazkiak egin zituen (irudian). + Gertaera gehiago... Egutegia Aurreko eta hurrengo urteetan 2022: Ostirala 2023: Larunbata 2024: Astelehena 2026: Asteazkena 2027: Osteguna 2028: Larunbata Izendegia Santutegia: Arrosarioko Andre Maria, Justina Paduakoa, Marko Ostiakoa, Sergio eta Bako Seaska egutegia: Agurne, Agurtzane eta Gurtza.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1813 – Larrun edo Bidasoako gudua izan zen tropa frantses eta aliatu espainiar eta angloportugaldarren artean. Biktima handienak, Irun, Bera, Azkaine, Ainhoa eta inguruko herritarrak izan ziren, milaka soldaduren gehiegikeriak jasan behar izan zituzten eta.
• 1915 – Bilbon Artxandako funikularra lehenbizikoz martxan jarri zen.
• 1936 – Lehen Eusko Jaurlaritza osatu zen, Jose Antonio Agirre lehendakaria zelarik.
• 1979 – ETAk bi goardia zibil hil zituen Kantabriako Puente Arce herrian.
• 1980 – ETAk Carlos Garcia Fernandez hil zuen Eibarren.
• 1998 – Metro Bilbaok Brunel saria jaso zuen.
• 2001 – Bilboko mendiaren 92.674 metro koadro erosi zituen Pagasarri Gurea elkarteak. 5.360 pertsonak mila pezeta jarrita bakoitzak Tarin iturria eta inguruko elurzuloak kokatzen diren lursailak erosi zituzten.
• 2007 – Jende andana bildu zen ikastolen alde Bergaran, Kilometroak jaialdian.

Mundua

• 1769 – James Cook britainiar itsasgizonak Zeelanda Berria deskubritu zuen.
• 1886 – Espainiak esklabotza ezeztu zuen Kuban.
• 1944 – Auschwitzeko ehunka preso matxinatu egin zen hiltzera zihoazela jakin zutenean.
• 2001 – 2001eko irailaren 11ko atentatuei erantzunez Ameriketako Estatu Batuetako ejerzitoak Afganistan inbaditu zuen, talibanek Osama Bin Laden lagundu zutelakoan.
• Gutxienez 45 lagun zendu ziren Nepalen, euriteen ondorioz.
• 2006 – Vladimir Putinekin eta Txetxeniako gerratearekin kritika ugari egindako Anna Politkovskaia kazetaria erail zuten bere etxean.
• 2019 – Extinction Rebellion mugimendu ekologistak desobedientziaren eguna deitu zuen. Munduko 60 hiritan desobedientzia ekintzak burutu zituzten.
• 2023 – Hamasek eraso handia egin zuen Gazako Zerrendatik, Israelgo hegoaldean infiltratuz eta Israelen erantzun militar basatia eraginez.

Arte eta kultura

Mundua

• 1958 – The Old Man and the Sea ("Agurea eta Itsasoa") filma estreinatu zen, John Sturgesek zuzendu eta Spencer Tracyk antzeztu zuten.
• 1960 – Spartacus ("Espartako") filma estreinatu zen, Stanley Kubrickek zuzendu eta Kirk Douglas, Laurence Olivier, Jean Simmons, Charles Laughton, Peter Ustinov eta Tony Curtis aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1965 The Agony and the Ecstasy ("Hiltzoria eta Estasia") filma estreinatu zen, Oliver Reedek zuzendu eta Charlton Heston eta Rex Harrison aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1983 – Never Say Never Again ("Inoiz Ez Esan Inoiz Ere Ez") filma estreinatu zen, Irvin Kershnerek zuzendu eta Sean Connery, Kim Basinger, Klaus Maria Brandauer, Barbara Carrera, Max von Sydow, Bernie Casey eta Rowan Atkinson aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1988 – Alien Nation ("Alien Nazioa) filma estreinatu zen, Graham Bakerek zuzendu eta James Caan, Mandy Patinkin eta Terence Stamp aktoreek antzeztu zuten.
• 2010 – Mario Vargas Llosa perutarrak Literaturako Nobel Saria jaso zuen.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1959 – Luna 3 sobietar espaziontziak Ilargiaren alde ezkutuaren lehen argazkiak egin zituen.
• 2009 – Kimikako Nobel Saria Ramakrishnan, Steitz eta Yonathentzat.

Kirolak

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1788 – Jose Uranga, euskal militarra (h. 1860).
• 1805 – Prosper-Michel-Arnaud Hiraburu, Euskal Herrian jaiotako apezpikua (h. 1859).
• 1897 –
  • Agustin Eizagirre, euskal herritar futbolaria (h. 1961).
  • Julio Ruiz de Alda, nafar hegazkinlaria, militarra eta politikaria, Falange Española alderdiaren aitzindaria (h. 1936).
• 1899 – Miguel Matxinandiarena, nafar zinema ekoizlea, Argentinan lan egin zuena (h. 1975).
• 1958 – Pedro Lanas, nafar kirol-kazetari eta Oibarko alkatea (h. 2017).
• 1959 –
  • Iñaki Arriola, Eibarko alkate ohi eta Eusko Jaurlaritzako Ingurumena, Lurralde Antolaketa eta Etxebizitza sailburua.
  • Michel Gaztanbide, euskal herritar zinemako gidoigilea eta poeta, Vauclusen.
• 1961 – Juan Mari Lujanbio, gipuzkoar traineru estropadetako patroia.
• 1962 – Miren Agur Meabe, euskal idazlea.
• 1966 –
  • Gorka Aginagalde, euskal aktore, umorista eta abeslaria.
  • Lorenzo Juarros, Loren, euskal herritar futbolari ohia, Mambrillas de Laran.
• 1968 –
  • Irene Bau, bizkaitar antzezlea, Madrilen.
  • Javier Somavilla, bizkaitar futbolari ohia.
• 1971 –
  • Gorka Ortiz de Urbina, Gasteizko Jaiei hasiera ematen dien Zeledon.
  • Ismael Urzaiz, nafar futbolari ohia.
• 1974 –
  • Martin Etxeberria, gipuzkoar idazlea.
  • Xabier Etxeberria, gipuzkoar idazlea.
  • Iratxe García, bizkaitar politikaria.
  • Gorka Torre, lapurtar idazlea.
• 1986 – Ariadna Sintes, gipuzkoar aktorea, Kuban.
• 1987 – Gorka Izagirre, gipuzkoar txirrindularia.
• 1992 – Idoia Etxeberria Ikutza, gipuzkoar harri-jasotzailea.
• 1996 – Olatz Rivera, bizkaitar futbolari ohi eta arbitroa.
• 2000 – Marta Alberdi, bizkaitar saskibaloi-jokalaria.

Mundua

• 1471 – Frederiko I.a Danimarkakoa, Danimarkako eta Norvegiako erregea (h. 1533).
• 1488 – Baccio Bandinelli, italiar eskultore eta margolari manierista (h. 1560).
• 1573 – William Laud, ingeles apezpiku anglikanoa (h. 1645).
• 1675 – Rosalba Carriera, italiar margolaria, rokoko estilokoa (h. 1757).
• 1737 – Sofia Karolina Brunswick-Wolfenbüttelekoa (h. 1817).
• 1748 – Karlos XIII.a Suediakoa, Suediako erregea (h. 1818).
• 1786 – Louis-Joseph Papineau, kanadar politikaria (h. 1871).
• 1794 – Wilhelm Müller, alemaniar olerkari lirikoa (h. 1827).
• 1797 – Peter Georg Bang, Danimarkako lehen ministroa (h. 1861).
• 1805 – Ivan Arnold, alemaniar-errusiar margolari eta irakaslea (h. 1891).
• 1841 – Nikolas I.a Montenegrokoa, Montenegroko erregea (h. 1921).
• 1844 – Adèle Weman, finlandiar idazle eta irakaslea (h. 1936).
• 1879 – Joe Hill, estatubatuar sindikalista (h. 1915).
• 1885 – Niels Bohr, daniar fisikaria, 1922ko Fisikako Nobel Saria (h. 1962).
• 1888 – Henry A. Wallace, Ameriketako Estatu Batuetako presidenteordea (h. 1965).
• 1893 – Victoria Zárate Zurita, espainiar maistra errepublikanoa eta sindikalista (h. 1964).
• 1900 – Heinrich Himmler, alemaniar buruzagi nazia, Schutzstaffeletako (SS) komandantea (h. 1945).
• 1901 – Souvanna Phouma, Laoseko Erresumako lehen ministroa (h. 1984).
• 1909 – Amada García Rodríguez, galiziar militante komunista (h. 1938).
• 1911 – Shura Txerkasski, errusiar piano-jotzailea (h. 1995).
• 1912 – Fernando Belaúnde Terry, Peruko presidentea (h. 2002).
• 1914 – Sarah Churchill, britainiar aktore eta dantzaria (h. 1982).
• 1916 – Juan Manuel Azcárate Diz, espainiar politikaria (h. 1998).
• 1917 – June Allyson, estatubatuar antzezlea, dantzaria eta abeslaria (h. 2006).
• 1918 – Luís Pinto Ferreira, brasildar abokatu eta politikaria (h. 2009).
• 1919 –
  • Henriette Avram, estatubatuar informatikari, programatzaile eta liburuzaina (h. 2006).
  • Zelman Cowen, Australiako Gobernadore Orokorra (h. 2011).
  • Georges Duby, frantziar historialaria, Erdi Aroari aditua (h. 1996).
• 1920 – Daniel Vidart, uruguaitar antropologoa eta idazlea (h. 2019).
• 1921 – Raymond Goethals, belgikar futbolari eta futbol entrenatzailea (h. 2004).
• 1923 – Jean-Paul Riopelle, kanadar margolaria (h. 2002).
• 1927 – Juan Benet, espainiar idazlea (h. 1993).
• 1928 –
  • Ali Kafi, Aljeriako estatuburua (h. 2013).
  • Raymond Lévesque, quebectar kantautorea, poeta, eleberrigilea eta antzerkigilea (h. 2021).
• 1931 –
  • Ryuzo Hiraki, japoniar futbolaria (h. 2009).
  • Desmond Tutu, hegoafrikar apezpiku anglikanoa eta apartheidaren aurkako ekintzailea, 1984ko Bakearen Nobel Saria (h. 2021).
• 1934 –
  • Amiri Baraka, estatubatuar antzerkigile, olerkari eta politikaria (h. 2014).
  • Ulrike Meinhof, Alemaniako ezker erradikaleko militantea, Armada Gorriaren Frakzioaren (RAF) sortzaileetariko bat (h. 1976).
• 1935 – Thomas Keneally, australiar eleberrigile, antzerkigile eta saiakeragilea.
• 1939 – Harold Kroto, ingeles kimikaria, 1996ko Kimikako Nobel saria (h. 2016).
• 1943 – Bogumiła Wander, poloniar kazetaria (h. 2024).
• 1946 – Bernard Lavilliers, frantziar musikagilea.
• 1947 – Valdir Espinosa, brasildar futbolari eta entrenatzailea (h. 2020).
• 1950 – Timo Riiho, iberiar penintsulan dauden hizkuntzetako irakasle finlandiarra.
• 1951 – Enki Bilal, jugoslaviar jatorriko frantziar marrazkilaria.
• 1952 –
  • Vladimir Putin, Errusiako presidentea.
  • Marilyn Waring, zeelandaberritar politikaria eta feminista.
• 1953 – Tico Torres, estatubatuar bateria-jolea, Bon Jovi taldeko kidea.
• 1955 – Yo-Yo Ma, txinatar-estatubatuar txelojolea.
• 1961 – Hanaa Al-Ramli, jordaniar-palestinar ingeniaria, idazlea, ikertzailea, hizlaria eta aktibista.
• 1965 – Anna Erra, kataluniar irakasle eta politikaria.
• 1968 – Thom Yorke, ingeles musikari eta abeslaria, Radiohead taldeko kidea.
• 1969 – Yoshihiro Natsuka, japoniar futbolari ohia.
• 1974 –
  • Charlotte Perrelli, suediar abeslaria.
  • Hideto Suzuki, japoniar futbolari ohia.
• 1975 – Ryuzo Morioka, japoniar futbolari ohia.
• 1976 – Edwin Congo, kolonbiar-espainiar futbolari ohia eta telebistako kirol tertuliakidea.
• 1977 – Felicity Aston, britainiar abenturazalea, Antartika eskian bakarka gurutzatu duen lehen emakumea.
• 1978 –
  • Mario Bermejo, espainiar futbolari ohia.
  • Alesha Dixon, britainiar abeslaria eta telebistako pertsonaia.
  • Eva Libertad, espainiar zine zuzendaria, gidoilaria eta produktorea.
• 1979 – Simona Amânar, errumaniar gimnasta artistikoa, azken hamarkadetako gimnastarik onenetakoa.
• 1980 –
  • Héctor Braga, asturiar abeslaria eta musikologoa.
  • Pantxi Sirieix, euskal jatorriko frantziar futbolaria.
• 1985 – Jonathan Tabu, belgikar saskibaloi jokalaria.
• 1988 – Diego Costa, brasildar-espainiar futbolaria.
• 1996 – Lewis Capaldi, eskoziar abeslari eta musikaria.
• 1997 – Nicole Maines, estatubatuar aktorea.
• 1998 – Trent Alexander-Arnold, ingeles futbolaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1618 – Alonso Idiakez Butroe eta Muxika, Nafarroako erregeordea (j. 1565).
• 1648 – Salvat Ihartze gaztea, baxenafar elizgizona.
• 1880 – Esteban Adoain, nafar erlijioso eta misiolari kaputxinoa, Sanlúcar de Barramedan (j. 1808).
• 1890 – Joaquin Maria Muzkitz, nafar politikari karlista, Habanan (j. 1841).
• 1936 – Martin Lekuona, gipuzkoar idazlea, fusilatua (j. 1907).
• 1956 – Tomás Aragüés Bayarte, Euskal Herrian bizi izandako aragoitar musika irakasle, zuzendari eta konpositorea (j. 1903).
• 1994 – Patxi Lazkano, Otxoki, gipuzkoar bertsolaria eta baserritarra (j. 1916).
• 2006 – Julen Goikoetxea, bizkaitar txirrindulari amateurra (j. 1985).
• 2014 – Félix Padín, bilbotar anarkista, Euzko Gudarostearen eta CNTren batailoietako tenientea, Miranda Ebron (j. 1916).
• 2020 – Ignacio Ordóñez, gipuzkoar kirolaria, borroka librean aditua (j. 1966).

Mundua

• 336 – Marko Ostiakoa, Aita santua.
• 858 – Montoku enperadorea, Japoniako enperadorea.
• 929 – Karlos III.a Frantziakoa, Lotaringia eta Mendebaldeko Frantziako erregea (j. 879).
• 1072 – Antso II.a Gaztelakoa, Gaztela, Galizia eta Leongo erregea.
• 1468 – Sigismundo Pandolfo Malatesta, Rimini, Fano eta Cesenako jauna eta poeta eta mezenasa (j. 1417).
• 1571 – Müezzinzade Ali Paşa, otomandar itsasgizona, flota inperialeko almirante nagusia.
• 1595 – Fernando Álvarez de Toledo Mendoza, espainiar aristokrata, Leringo VII. kondea eta Nafarroako kondestablea izandakoa (j. 1595).
• 1612 – Giovanni Battista Guarini, italiar olerkari, antzerkigile eta diplomazialaria (j. 1538).
• 1626 – Paul Bril, flandriar margolaria (j. 1554).
• 1631 – Katō Yoshiaki, japoniar samuraia (j. 1563).
• 1708 – Guru Gobind Singh, bederatzigarren guruaren ondorengoa (j. 1666).
• 1719 – Pierre Raymond de Montmort, frantziar matematikaria (j. 1678).
• 1796 – Thomas Reid, eskoziar filosofoa (j. 1710).
• 1845 – Isabella Colbran, espainiar opera-abeslaria, bere garaiko mezzosoprano eta soprano dramatiko-koloratura hoberenentzat hartua (j. 1784).
• 1849 – Edgar Allan Poe, estatubatuar idazlea (j. 1809).
• 1857 – Louis McLane, estatubatuar abokatu eta politikaria (j. 1786).
• 1870 – Susan Crowen, estatubatuar sukaldaritzako liburuen egilea (j. 1821).
• 1894 – Oliver Wendell Holmes, estatubatuar sendagile, olerkari eta saiakeragilea (j. 1809).
• 1896 – Louis Jules Trochu, Frantziako Estatuburua (j. 1815).
• 1898 – Jevgenia Konradi, errusiar idazle, itzultzaile, kazetari eta feminista (j. 1838).
• 1904 – Isabella Bird, ingeles esploratzaile, idazle, argazkilari eta naturalista (j. 1831).
• 1918 – Charles Hubert Hastings Parry, ingeles musikagile eta musikologoa (j. 1848).
• 1919 – Alfred Deakin, Australiako bigarren lehen ministroa (j. 1856).
• 1927 – Paul Sérusier, frantziar margolaria (j. 1864).
• 1931 – Daniel Chester French, estatubatuar eskultorea (j. 1850).
• 1934 – Isaac Israëls, herbeheretar margolaria (j. 1865).
• 1939 – Harvey Williams Cushing, estatubatuar sendagilea (j. 1869).
• 1943 – Radclyffe Hall, ingeles olerkari eta idazlea (j. 1880).
• 1946 – Christopher Nevinson, britainiar margolaria (j. 1889).
• 1967 – Norman Angell, britainiar politikari laborista, kazetari eta egilea, 1933ko Bakearen Nobel Saria (j. 1872).
• 1969 – Léon Scieur, belgikar txirrindularia (j. 1888).
• 1972 – Erik Eriksen, Danimarkako lehen ministroa (j. 1902).
• 1982 – Salvador Araneta, euskal jatorriko filipinar politikari nazionalista eta enpresaburua (j. 1902).
• 1983 – Christophe Soglo, Beningo presidentea (j. 1909).
• 1991 – Natalia Ginzburg, italiar idazlea (j. 1916).
• 1993 – Agnes de Mille, estatubatuar dantzari eta koreografoa (j. 1905).
• 1994 –
  • Bruce Cork, estatubatuar fisikaria (j. 1916).
  • Niels Kaj Jerne, daniar inmunologoa, 1984ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1911).
• 1995 – Olga Taussky-Todd, austriar matematikaria, zenbakien teorian eta matrizeen teorian aditua (j. 1906).
• 2000 – Leslie Kish, hungariar-estatubatuar estatistikaria eta inkesten metodologian aditua (j. 1910).
• 2002 – Eudald Serra, kataluniar eskultore eta etnologoa (j. 1911).
• 2006 – Anna Politkovskaia, errusiar kazetaria, tiroz hila (j. 1958).
• 2009 – Irving Penn, estatubatuar argazkilaria (j. 1917).
• 2011 – Ramiz Alia, lehendabiziko Albaniako presidentea (j. 1925).
• 2013 – Patrice Chéreau, frantziar zinemagilea (j. 1944).
• 2014 – Siegfried Lenz, alemaniar idazle eta kazetaria (j. 1926).
• 2019 – José Oneto, espainiar kazetari eta idazlea (j. 1942).
• 2020 –
  • Francesc Betriu, kataluniar zinema eta telebista zuzendaria (j. 1940).
  • Mario Molina, mexikar-estatubatuar kimikaria, 1995eko Kimikako Nobel Saria (j. 1943).
• 2022 – Bill Nieder, estatubatuar pisu jaurtitzailea (j. 1933).
• 2023 –
  • Marouf al-Bakhit, Jordaniako lehen ministroa (j. 1947).
  • Terence Davies, ingeles aktore, zinema zuzendari, gidoilari eta eleberrigilea (j. 1945).
• 2024 – Nicholas Pryor, estatubatuar aktorea (j. 1935).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Agurne, Agurtzane eta Gurtza.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2926
• Multimedia: 7 October / Q2926

Urriaren 6 | Urteko egutegi | Urriaren 8