Estrasburgo

Estrasburgo Strasbourg Strosbùri Strasbourg / Strossburi / Straßburg
Frantziako udalerria
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Frantzia
Frantziaren banaketa administratiboa	Metropolitar Frantzia
Eskualdea	Ekialde Handia
Departamendua	Rhin Beherea
Alkatea	Jeanne Barseghian (en)
Izen ofiziala	Strasbourg Stroßburi
Jatorrizko izena	Strasbourg / Strassbourg
Posta kodea	67000, 67100 eta 67200
Geografia
Koordenatuak	48°34′24″N 7°45′08″E
Azalera	78,26 km²
Altuera	150 m, 132 m eta 151 m
Mugakideak	Bischheim, Eckbolsheim, Eschau, Illkirch-Graffenstaden, Lingolsheim, Oberhausbergen, Ostwald, Schiltigheim eta La Wantzenau
Demografia
Biztanleria	291.313 (2021eko urtarrilaren 1a) 737 (2020)
147.549 (%50,6)   (%45,8) 133.417
Dentsitatea	3.722 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	K.a. 12
Telefono aurrizkia	388, 390, 368
Ordu eremua	Europa Erdialdeko Udako Ordua, UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Boston, Dresden, Ramat Gan, Stuttgart eta Leicester
Hizkuntza ofiziala	frantses
strasbourg.eu, int.strasbourg.eu… eta int.strasbourg.eu…

Estrasburgo (beste izenak: Strasbourg, Strassbourg; frantsesez: Strasbourg; alsazieraz: Strossburi; alemanez: Straßburg edo Strassburg) Frantziako ipar-ekialdeko Rhin Beherea departamenduko udalerri bat da, Alsaziako hiriburu historikoa eta Ekialde Handia eskualdeko hiriburua. Ill ibaiaren ertzean dago, Rhinen ondoan. Marne eta Rhône ubideek Rhin ibaiarekin lotzen dute, ibai-portu handi batean. Estrasburgok 287.228 biztanle ditu (2019ko erroldaren arabera, eta Estrasburgo handia deitzen denak 505.272 biztanle. Eremu metropolitarrak 790.087 biztanle ditu (2017), Ekialde handiaren %13a. Frantziako bederatzigarren metropoli eremu handiena da. Estrasburgoko ibai-portua Rhin ibaiak bere ibilbidean duen bigarren handiena da, Duisburgekoaren atzetik, eta Frantziako bigarrena ere bai Pariskoaren atzetik.

Frantziak eta Alemaniak puntu estrategikotzat jo dute historian eta eskuz esku ibili da, horregatik bi inperio horien kultura nahasketa agerikoa da hirian. Bigarren Mundu Gerra amaitu ondoren, hiria batasunaren elementu eta ikur bihurtu zen, eta bertan kokatu ziren Europako Kontseiluaren egoitza, baita Europar Legebiltzarra eta Giza Eskubideen Europako Auzitegia ere. Europar Batasunak Estrasburgo aukeratu zuen Europako Legebiltzarraren egoitza izateko, Bruselarekin batera konpartitzen duen funtzioa. 1988. urtean UNESCOk Gizateriaren ondare izendatu zuen Estrasburgoko uharte handia eta 2017an Neustadt auzoa gehitu zion izendapenari.

Etimologia

V. menderarte Argantorati izen galiarra zuen hiriak. Latinezko argentum ("zilarra") eta galierazko -rati ("gotorlekua") hitzen elkarketatik eratu zen. Galiarren garaian argentum hitzak zilarraz gain beste edozein mineral baliotsu ere adierazten zuen, eta jakina da Argantorati hiriaren inguruko ibaietan urrea ugari aurkitzen zela eta ustiatzen zela.

Gregorio Tourskoaren agiri batean aipatzen da aurreneko aldiz Estrasburgo izena; honela dio: "ad Argentoratensem urbem, quam nunc Strateburgum vocant" ("Argentoratum herriari, orain Strateburgum deitzen dena"). "Strasbourg" izena germaniarra da eta Stras ("bidea") eta bourg ("gotorlekua") hitzen elkarketatik sortu da. "Bideko gotorlekua" edo "bidegurutzeko gotorlekua" esan nahi du.

Geografia eta klima

Geografia

Estrasburgo Frantziaren ekialdean kokaturik dago, Alemaniarekin mugan. Rhin ibaiak zehazten du herrialde bien arteko muga eta Estrasburgoren parean dagoen hiri alemaniarra Kehl da. Estrasburgoren erdigune historikoa ez dago Rhin ibaiaren ertzean, Ill ibaiak zatitzerakoan eratzen duen uharte handian baizik. Ill ibai honek Alsazia hego-ipar zeharkatzen du eta Rhin ibaiaren paralelo doa. Estrasburgon lau kilometroko distantzia dago ibai bien artean. Iparralderago elkartzen dira.

Rhin Garaiaren lautadan kokatzen da Estrasburgo, itsas-mailatik 132-151 metrotako altueran. Hiria bera oso laua da eta 20 km mendebaldera Vosge mendiak daude (Frantzia) eta 25 km ekialdera Oihan Beltza (Alemania).

Klima

Barnealdean egon arren Estrasburgok klima ozeanikoa du (Köppen: Cfb). Uda epela eta nahiko eguzkitsua du eta negua freskoa da, eta gehienetan lainoturik dago. Rhin ibaiaren ertzean dagoenez hezetasun handia du. Vosge mendiek eta Oihan Beltzak haize indartsuetatik babesten dute, baina ordainetan aireztatze eskasa du eta Frantzizia guztiko aire poluzio handiena izan ohi du. Azken urteetan industria astuna asko murrztu da ibaiaren alde bietan eta aire poluzioa nabarmen hasi da jaisten.

Datu klimatikoak (Estrasburgo)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	17.5	21.1	25.7	29.7	33.3	37.0	37.4	38.5	33.4	29.1	22.1	18.3	38.5
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	4.2	6.2	11.1	14.9	19.6	22.4	25.1	25.0	20.7	14.6	8.3	5.3	14.8
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-1.0	-0.7	2.2	4.6	9.0	12.1	13.9	13.6	10.3	6.6	2.3	0.3	6.1
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-23.2	-22.3	-16.7	-5.6	-2.4	1.0	4.9	3.2	-0.6	-7.6	-10.8	-23.4	-23.4
Pilatutako prezipitazioa (mm)	30	35	36	43	78	77	66	58	62	53	50	45	631.4
Eguzki orduak	54	83	132	170	206	206	224	232	157	84	51	35	1633
Iturria (1): L'internaute: Villes
Iturria (2): Météo-France

Historia

Argentoratum

Argentoratum kanpalekuaren mugak, gaur egungo kaleen planoarekin bateratuta.

Druso Germaniko buru zuten erromatarrek Germania Garaia probintziaren barnean postu militar bat ezarri zuten Rhin ibaiaren ertzean, herrixka galiar baten alboan, gaur egun Estrasburgo kokaturik dagoen tokian, eta Argentoratum izena eman zioten. "Argentorate" izan zen aurreneko aipamena, eta izen hau galiar jatorrikoa denez, haien herrixkaren izena izan zitekeela pentsatzen da. K.o. 90 urtetik aurrera Legio VIII Augusta erromatar legioak bertan izan zuen egoitza etenaldirik gabe.

357. urtean alamanek erasotu zuten. Argentoratumeko gudua izenaz ezagutzen den borroka hartan Juliano Apostatak (gerora enperadorea izango zenak) alamanak garaitu eta Chnodomar erregea preso hartu zuen. 366an berriz gurutzatu zuten ibaia alamanek eta oraingoan Erromatar Inperioa inbaditu zuten.

Aurrez, 362. urtean Argentoratumgo apezpikutza sortu zen, hura izan zen hurrengo mendeetan Estrasburgoko agintari nagusia.

Hiri inperiala

Sigismundo I.a enperadorearen bisita Estrasburgora 1414an, Léo Schnugen margolana.

V. mendean alamanek, hunoek eta frankoek okupatu zuten hiria, hurrenez hurren. 842. urtean Karlos Burusoilak eta Luis germaniarrak bertan egin zuten Estrasburgoko zin ospetsua, Lotario I.aren aurka. Idazki hori frantsesaren lehen lekukotzat hartzen da. 855etik aurrera merkataritza asko garatu zen eta 923. urtean Germaniako Erromatar Inperio Santuan sartu ziren Estrasburgo eta Alsazia. Mende horietan Estrasburgoko historia apezpikuaren eta hiritarren arteko etengabeko istiluez beteta egon zen, harik eta 1262an hiritarrak matxinatu eta Hausbergeneko guduan apezpikuaren indarrak garaitu zituzten arte. Une horretan Filipe Suabiakoa erregeak hiri inperial askea izendatu zuen Estrasburgo.

1332an hiriko gobernuak Gildako merkatarien laguntzarekin inperioaren aurka altxatu eta Estrasburgoko Errepublika sortu zuten. 1348an Izurri Beltza iritsi zen hirira eta estrasburgotarrek juduak egin zituzten haren erantzule. Mila judutik gora erre zituzten publikoki eta gainerakoak hiritik kanporatuak izan ziren. Hurrengo mendeetan ere jarraitu zuen juduen aurkako jazarpenak; esate baterako XVIII. mendera arte debekaturik zuten gaueko hamarretatik aurrera hirian egotea, eta zaldiz ibiltzeko ere zerga berezia ordaindu beharra zuten.

Katedrala, inprenta eta humanismoa

Estrasburgoko katedrala, 1493ko marrazkia.

Estrasburgoko katedrala eraikitzen XII. mendean hasi ziren eta 1439an amaitu zuten. Munduko eraikin garaiena zen, Gizako piramide handia baino altuagoa, eta 1874 artean munduko eraikin altuena izaten jarraitu zuen. Estrasburgon bizi izan zen Gutenberg 1434-1447 urteetan eta bertan asmatu zuen inprenta. Jakob Wimpheling, Johann Geiler von Kaisersberg eta Sebastian Brant pentsalari humanistek aukera bikaina ikusi zuten haien ideiak zabaltzeko eta protestantismoaren oinarriak finkatzen hasi ziren.

1518ko uztailean gertaera bitxi bat jazo zen Estrasburgon, 1518ko dantza izurritea deitu izan dena. 400 pertsona inguruk dantza egin beharra sentitu zuten eta asteetan etengabe aritu ziren dantzatzen. Gehienak bihotzekoak jota edo erabat nekatuta hil ziren. Batzuen ustez zekalearen ainoaren efektu psikoaktiboaren eragina izan zitekeen, baina oraindik aztergai da gertaera bitxi hura.

1519an katedraleko atean Martin Lutero teologoaren tesiak ezarri ziren eta hiriko agintariek ontzat hartu zituzten, Jacob Sturm von Sturmeck agintariak bereziki. Gymnasium bat (eskola) ezarri zuten, hurrengo mendean Unibertsitate bihurtuko zena, eta ikonoklastek eliza eta klaustro ugari kaltetu zituzten Luteroren iritziaren aurkakoa zen arren. Inperioko beste lau hiri askerekin batera confessio tetrapolitana defendatu zuten Augsburgeko Dietan 1530an baina Karlos V.a enperadoreak Augsburgeko konfesioaren alde egin zuen. Hurrengo urteetan hainbat erreformatzaile aktibo izan ziren Estrasburgon, Joan Kalbino izan zen denetan ezagunena.

XVI. mendearen hasoeran Erromatar Germaniar Inperioaren antolaketan erreforma handia izan zen eta zirkuloak eratu ziren, tropak mantentzeko, txanpona kontrolatzeko eta segurtasun publikoa ordenatzeko batez ere. Estrasburgo Rhin Garaiko zirkuloan sartu zuten, Inperioaren hego-mendebaldean hain zuzen ere.

30 urteko gerraren ondorioak

Estrasburgo hiri inperiala neutrala izan zen 30 urteko gerran (1618-1648) eta hiri aske izaten jarraitu bazuen ere Alsazia eskualdea anexionatu zuen Luis XIV.a Frantziakoak. Hurrengo urteetan Rhinaren gaineko zubia sarritan erabili zuten germaniar tropek eta hirutan saiatu ziren Alsazia berreskuratzen. 1681eko irailean Luis XIV.ak hiria setiatu zuen eta negoziatu ondoren oztoporik gabe sartu zen Estrasburgon. 1681eko irailaren 30ean hiriaren anexioa iragarri zuen eta Estrasburgok aske izateari utzi zion. Frantsesek hiri estrategikotzat jo zuten Alsaziaren kontrola bermatzeko eta Vaubanek gotorlekua eraiki zuen 1687an.

Frantziako Iraultza

Frantziako Iraultza berehala hedatu zen herrialdean zehar eta Estrasburgon Bastilla hartu eta astebetera (uztailaren 21ean) udaletxea harpilatua izan zen. 1790an kleroaren ondasunak konfiskatu ziren eta Unibertsitateak (garai hartan luteranoa zenak) diru iturri nagusiak galdu zituen.

1792an Rouget de Lislek Estrasburgon kantatu zuen lehen aldiz Rhineko armadaren kanta (gerora La Marseillaise izena hartuko zuena). Frantsesak Prusia eta Austriaren aurkako gerrara zihoazen orduan. Aipatzekoa da Jean-Baptiste Kléber frantziar armadako jeneral estrasburgotarra, Napoleonen aldeko garaipen handiak lortu zituena.

Alemaniarren esku

Estrasburgoko setioa, 1870ean.

Frantzia-Prusia Gerran (1870-1871) alemaniarrek gogor bonbakatu zuten Estrasburgo. 10.000 hiritar etxegabe gelditu ziren, 600dik gora hil ziren eta 3.200 zauritu. 1871ean Alemaniar Inperioaren barnean gelditu zen eta Frankfurteko hitzarmenaren arabera Reichsland Elsass-Lothringen eskualdeko hiriburu bihurtu zen.

Alemaniarrek hiriaren berreraikuntza burltzatu zuten eta auzo berria Neue Stadt eraiki zuten. Frantziako Iraultzak itxi arazi zuen Unibertsitatea ireki zuten berriz 1872an Kaiser-Wilhelms-Universität izenarekin. Inguruko herrietan gotorlekuen gerriko bat eraiki zuten, gaur egun jeneral frantsesen izenez ezagutzen direnak. Populazioak gorakada handia izan zuen 1871ean zituen 85.000 biztanleak bikoiztu egin baitziren XX. mendearen hasierarako.

Lehen eta Bigarren Mundu Gerrak

Adolf Hitler Estrasburgon, 1940ko ekainean.

Alemaniak Lehen Mundu Gerra galdu ondoren Frantziak berreskuratu zuen Alsazia. 1918ko azaroaren 11n matxino komunistek Estrasburgoko gobernu sovietarra aldarrikatu bazuten ere Henri Gouraud jeneral frantsesaren agindupeko tropak sartu ziren hirian azaroaren 22an. Hiriko etorbide nagusi batek azaroaren 22 izena dauka haren omenez. Gobernu frantsesak hainbat oztopo izan zituen kontrola mantentzeko, estrasbugotarren gehiengoak (%90ak) alsazieraz hitzegiten baitzuen, ez frantsesez, eta tokiko legeak errespetatzea eskatzen baitzuen.

1920. urtean Rhin ibaiko nabigazioaren batzorde zentrala ezarri zen bertan eta hiriak garapen ekonomikoa ezagutu zuen ibai bidezko trafifoaren eraginez.

Bigarren Mundu Gerran Alemaniarrek Frantzia okupatu zutenean 1940an Alsazia anexionatu zuten eta germanizazio politiko gogorra abiatu zuten. 1944ko abuztuan alde zaharreko eraikin garrantzitsuek kalte handiak jasan zituzten, katedralak, Rohan jauregiak eta aduana zaharrak batez ere. 1944ko azaroaren 23an Leclerc jeneralakren tropek hartu zuen Estrasburgo.

Europako Batasunaren sinboloa

1949an Estrasburgo aukeratu zen Europako Kontseiluaren,a Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren eta Europako Framakopeiaren egoitza izateko. 1952tik aurrera Europako Parlamentua bertan bildu izan da, 1992 artean egoitza ofiziala izan ez bazen ere.

1950 eta 1960. hamarkadetan hiria asko zabaldu zen eraiki ziren auzo erresidentzial berriekin.

1988. urtean UNESCOk Gizateriaren ondare izendatu zuen Estrasburgoko uharte handia eta 2017an Neustadt auzoa gehitu zion izendapenari.

Europako Erakundeak

Giza Eskubideen Europako Auzitegia.

Estrasburgo ezaguna da Europako hainbat erakundek bertan dutelako egoitza; besteak beste Europako Parlamentuaren egoitzetako han dagoelarik (baina honek Bruselan ere egiten ditu saioak). Estrasburgon dagoen parlamentuan urtero ematen da Sakharov Saria. 1985ean izan zuen aurreneko ekitaldia eta abenduaren 10aren inguruan izaten da ekitaldia.

Europako Kontseiluaren egoitza ere Estrasburgon dago, eta baita Giza Eskubideen Europako Auzitegia, zeinari hain zuzen ere Estrasburgoko Auzitegia ere esaten zaion informalki.

Erakunde hauek eta beste batzuk Europako auzunea edo Quartier européen delakoan kokatzen dira. Beraien artean dago Rhin ibaian nabigazioa sustatzeko komisioaren egoitza: Rhineko Batzordea deritzon erakunde hau nazioarteko izaera duen lehen erakunde europarra da 1815ean sortua.

Demografia

Populazioaren bilakaera

1684	1789	1851	1871	1910	1921	1936	1946	1954
22.000	49.943	75.565	85.654	178.891	166.767	193.119	175.515	200.921
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2012	2017
228.971	249.396	253.384	248.712	252.338	263.941	272.975	274.394	280.966

Banaketa etnografikoa

Estrasburgo hiri oso kosmopolita da, inmigrazioaren eragin handia izan baitu. Etorkinek biztanleriaren %19a osatzen dute, 51.625 biztanle hain zuzen ere (2008ko datua). Hauetatik herena europarrak dira eta bi herena Europa kanpotik etorri direnak. Parisen ondoren etorkin gehien dituen Frantziako hiria da izatez. Etorkinen artean magrebiarrak (%28,4), turkiarrak (%12,9) eta Sahara azpiko afrikarrak (%12,5) dira nagusi. 1960. urtean etorkinen gehiengoa italiarrek osatzen zuten.

Erlijioa

Estrasburgoko katedrala.

Antzina "mila elizen hiria" ezizena izan zuen Estrasburgok. Protestantismoak hasieratik hartu zuen indarra, Erreformistek bertan predikatzen zuten, Kalbinok esate baterako, eta protestantismoaren erreferentziazko hirietako bat bihurtu zen. Hurrengo mendeetan ordea Frantzia katolikoaren eta laikoaren eta Alemania protestantearen menpe egonik eliza eta kapera asko suntsitu ziren.

Gaur egun etorkinek beste hainbat erlijio ekarri dituzte hirira eta 185 tenplo daude, erlijio mota ia guztietakoak.

Kristautasuna

Katolizismoa da nagusi, horren adibide da Estrasburgoko katedrala. Protestantismoak ere badu bere eliza nagusia, San Tomas. Horretaz gain badaude San Petri zaharra (alde bat katolikoa eta beste alde bat protestantea) eta San Paulo eliza, besteak beste.

Ortodoxoek ere badituzte komunitate desberdinen elizak; serbiarra, errusiarra, bulgariarra, errumaniarra eta greziarra.

Judaismoa

XIX. mendean Alsazia zen Frantziako eskualdeen artean judu kopuru handiena zuena. Gaur egun 15.000 judu inguru bizi dira Estrasburgon. 1958an Bakearen sinagoga handia eraiki zuten.

Islama

2020. urteko datuen arabera hirian 35 toki daude kulto islamdarra praktikatzeko, dela meskitak edo beste hainbat errezurako toki. Estrasburgoko meskita handia 2004an inauguratu zen.

Beste erlijio batzuk

Estrasburgon dauden beste erlijio batzen artean budismoa dugu bai eta Elkarte Teosofikoa eta Masoneria ere.

Ekonomia

Estrasburgoko Ibai-portu Autonomoa.

Kargalekuak.

Estrasburgoko industriak garrantzia handia du Alsazian. Ibai-portu garrantzitsua du, urtean 9.439.000 tona kargatzen dituena. Frantziako bigarren ibai-portu garrantzitsuena da, parisen ondoren, eta Rhin ibaiko hirugarrena, Rotterdamgoaren (Herbehereak) eta Duisburgekoaren (Alemania) ondoren. 1926an inauguratu zen.

Estrasburgeko metropoli eremuan konpainia garrantzitsuen egoitzak daude; Adidas France, Le Coq sportif, le Crédit mutuel Alliance fédérale, Lidl France, Lohr Industrie, Puma France, Steelcase, Wienerberger France...

Sektorekako banaketa honako hau da:

Sektorea	Ehunekoa
Tertziarioa	%87.3
Industria	%9.4
Eraikuntza	%3.0
Nekazaritza	%0.2

Aipatzekoa da BioValley France klusterra, botiken eta terapia berritzaileen, teknologia medikoen, diagnostikoen eta osasun elektronikoaren alorretan aritzen dena. Estrasburgotik gertu dagoen Illkirch-Graffenstaden berrikuntza parkean du egoitza.

Garraioa

Estrasburgoko tren geltokia da hiriko garraio azpiegitura nagusia. Ekialdera Offenburg eta Karlsruhe hiriekin (Alemania) lotzen da, mendebaldera Metz eta Parisekin (Frantzia) eta hegoaldera Basilearekin (Suitza). 2007an Pariserako TGV Est tren azkarra inauguratu zen eta 2012an Lyonerako TGV Rhin-Rhône.

Aireportu propioa ere badu, Entzheim izenekoa. Aireportu txikia da baina Europako hainbat hiritara eta Afrika iparraldera hegaldiak baditu.

Hiri barnean tranbia eta autobus sistema zabala du. Bidegorrien sarea ere oso zabala da eta hiri unibertsitarioa izanik bizikleta garraiobide oso erabilia da.

Ibaiko nabigazioa ere garrantzitsua da Estrasburgon eta urtean ehundaka turista erakartzen ditu Estrasburgoko ibai-portuak. Ekonomiari dagokionez garrantzitsuak dira Canal du Rhône au Rhin, Canal de la Marne au Rhin eta Alsaziako Ubide Handia ubideak.

Hauek dira hiriko garraiobide-linea nagusiak:

Linea	Ibilbidea	Hasiera	Luzera (km)	Geldialdiak	Eragilea
A	Parc des Sports ↔ Illkirch−Graffenstaden	1994ko azaroaren 25a	14,8	27	CTS Strasbourg
B	Hoenheim−Gare ↔ Lingolsheim−Tiergaertel	2000ko irailaren 1a	14,8	27	CTS Strasbourg
C	Gare Centrale ↔ Neuhof−Rodolphe Reuss	2000ko irailaren 1a	8,1	18	CTS Strasbourg
D	Poteries ↔ Port du Rhin / Kehl−Rathaus	1998ko abuztuaren 31a	12,3	24	CTS Strasbourg
E	Robertsau−L'Escale ↔ Campus d'Illkirch	2007ko abuztuaren 25a	13,6	26	CTS Strasbourg
F	Comtes ↔ Place d'Islande	2010eko azaroaren 25a	4,9	12	CTS Strasbourg
G	Rotterdam ↔ Espace Européen de l'Entreprise	2013ko azaroaren 30a	10,0	24	CTS Strasbourg
H	Gare Centrale ↔ Parlement Européen	2020ko azaroaren 24a	3,2	10	CTS Strasbourg

Ondasun nabarmenak

Estrasburgo, Uharte Handia eta Neustadt1 UNESCOren gizateriaren ondarea
Petite France auzoa.
Mota	Kulturala
Irizpideak	i, ii, iv
Erreferentzia	495
Kokalekua	Estrasburgo, Frantzia
Eskualdea2	Europa eta Ipar Amerika
Izen ematea	1988 (XII. bilkura)
Luzapen urtea	2017
1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) 2 UNESCOren sailkapena

Katedralaren plaza, barrenean Kammerzell etxea (kolore iluna duena).

Zubi estaliak.

Rhineko jauregia, Neustadt auzoan.

Estrasburgoko Uharte Handia (frantsesez: Grande Île) Ill ibaiak mugatzen duen uhartea da, Estrasburgoko alde historikoa kokatzen dena. Neustadt auzoa XIX. mendearen amaieran eraiki zuten alemaniarrek. UNESCOk Gizateriaren ondare izendatu zuen Uharte Handia 1988an "Erdi Aroko hiri bateko auzoaren eredu" hartu zuelako. Estatus hori adierazteko latoizko 22 plaka ezarri ziren uhartera sartzeko zubietan. 2017an Neustadt auzora hedatu zuen izendapena.

Uharte Handia

Sakontzeko, irakurri: «Estrasburgoko Uharte Handia»

Eraikinak

Uhartearen barrenean daude Estrasburgoko eraikin aipagarrienak, denetan ezagunena Estrasburgoko katedrala da. Hareharri gorriz eraiki zen eliza gotikoa XV. mendean amaitu zen eta dorre bakarrak munduko eraikin altuena bihurtu zuen lau mendetan zehar. Barnean duen erloju astronomikoa ere aipatzekoa da. Uhartearen barnean beste eliza batzuk ere badaude: San Tomas eliza, San Petri zaharra eta San Petri gaztea (protestantea).

Renaniar pizkundeko etxeak dira ohikoenak Estrasburgoko alde zaharrean. Bereziki oparoa da Petite France auzoa, Ill ibaiaren kanalen artean kokatzen dena. Etxe aipagarriena XV. mendeko Kammerzell etxea da, gotiko berantiarrean eraikitako etxea Estrasburgoko katedralaren alboan dagoena.

Beste eraikin aipagarri batzuk Rohan jauregia, hiru museo hartzen dituena, udaletxea, apezpikuaren jauregia eta aduana zaharra dira.

Kaleak eta enparantzak

Estrasburgoko kaleek gremioen izenak dituzte (Rue Mercière, Rue des Dentelles, Rue du Bain aux Plantes, Rue des Juifs, Rue des Frères, Rue des Tonneliers, Rue du Maroquin, Rue des Charpentiers, Rue des Serruriers, Grand' Rue, Quai des Bateliers...) eta hamairu plaza ere badira kaleen arteko gurutzaketetan, eguberrietan merkatua jarri eta oparo apaintzen direnak, esate baterako txerrikumeen merkatuaren plaza (Place du Marché aux Cochons de Lait), Gayot merkatuaren plaza (Place du Marché Gayot) eta noski, Katedralaren enparantza (Place de la Cathédrale). Enparantza handiena Kléber enparantza da.

Babes egiturak

Uhartearen muturrean Ill ibaia hainbat ubidetan zatitzen den puntuan Vaubanen presa dago, 1690. urtean eraikitakoa, ibaia urtegi bihurtzen duen zubi bat. Haren atzean XIII. mendeko babes sistematik gelditzen diren lau dorre garai mantentzen dira. "Zubi estaliak" (frantsesez: Ponts Couverts) izena hartzen dute eta Estrasburgoren irudi ikoniko bihurtu dira.

Neustadt

Sakontzeko, irakurri: «Neustadt (Estrasburgo)»

Estrasburgo Alemaniako Inperioaren (1871-1918) barnean izan zen garaian eraikitako auzoa izan zen Neustadt, Ill ibaiaren beste aldean zabaltzen dena. Neustadt izen alemaniarrak "hiri berria" esan nahi du. Jauregi ugari kokatzen dira bertan, neobarroko, neopizkunde, neogotiko eta neoerromaniko estiloetan eraikiak. Azkenengoek Art Nouveau estiloa dute. Eraikin garrantzitsuenak Errepublikaren plazan kokatzen dira.

Eraikin aipagarrienak honako hauek dira:

• Rhineko jauregia (Palais du Rhin): Alemaniar enperadoreen jauregia izan zena.
• Estrasburgoko Unibertsitatea, Unibertsitateko liburutegia eta lorategi botanikoak
• Estrasburgoko Antzoki Nazionala
• Jaialdien jauregia (Palais des Fêtes)
• Epaitegia
• San Paulo eliza
• San Petri gaztea (katolikoa)

Ill ibai ertza Rohan jauregitik ikusia

Kultura

Hezkuntza

Estrasburgoko Unibertsitatea da heziketa zentru nagusia. XVI. mendean eratu zen eta historian zehar itzulinguru asko izan ditu. Frantziar Iraultzaren ondoren bertan behera geldituz en baina 1871ean alemaniarren eskutik bultzada berria jaso zuen. Zazpi Nobel Saridun izan dira Unibertsitate honetan.

Heziketa alorreko beste hainbat erakunde ere badaude hirian, bestesk beste EM Strasbourg Business School, École nationale d'administration edo ENA delakoa (Paristik bertara aldatua), eta Institut des Hautes Etudes Européennes (IHEE, Goi Ikasketa Europarren Institutua).

Museoak

Unibertsitateko Lorategi botanikoak.

Estrasburgo hiran 2020. urtean 11 udal museo, unibertsitateari loturiko beste 11 museo eta bi museo pribatu daude. Honako hauek dira aipagarrienak:

• Arte Ederren Museoa: Rohan jauregian kokaturik dago. 1890. urtean ireki zen.
• Arte Moderno eta Garaikidearen Museoa: 1973an sortu zen eta 1998an inauguratu zuen eraikin berria.
• Museo arkeologikoa
• Alsaziar museoa
• Œuvre Notre-Dame museoa
• Museo historikoa
• Voodoo museoa
• Unibertsitateko museoak:
  • Museo zoologikoa
  • Lorategi botanikoak
  • Gypsothèque
  • Sismologia museoa
  • Mineraloga museoa
  • Egiptologia museoa
  • Obserbatorioa

Musika eta antzerkia

Nazioarte mailan ospe handia duten instituzio ugari daude Estrasburgon, Orkestra Filarmonikoa, Rhineko Opera Nazionala eta Antzoki Nazionala esate baterako.

Estrasburgoko Musika Jaialdia (Festival de Musique de Strasbourg) ospatzen da 1932tik aurrera hasieran Jaialdein jauregian eta ondoren Musika eta Kongresuen jauregian. Uda aldean musika klasikoaren eta jazzaren jaialdia izaten da.

Kirolak

RC Strasbourg Alsace futbol taldea da Estrasburgoko kirol talde ezagunena. Frantziako hiru txapelketa handiak (Liga, Kopa eta Ligako Kopa) irabazi dituen sei taldetako bat da. Beste kirol batzutan SIG Strasbourg (saskibaloia) eta Étoile Noire (izotz hockeya) taldeak daude.

Emakumezkoen Tenis Txapelketa (Internationaux de Strasbourg) Roland Garrosen ondoren Frantziako entzutesuena da.

Estrasburgotar ezagunak

Johannes Tauler (1300-1361), mistiko eta teologoa Marie Tussaud (1761-1850), eskultorea Jean-Baptiste Kléber (1753-1800), jeneral frantsesa Luis I.a Bavariakoa (1786-1868), Bavariako erregea Gustave Doré (1832-1883), ilustratzailea eta grabatzailea Émile Waldteufel (1837-1915), musikagilea Charles de Foucauld (1858-1916), esploratzailea eta misiolaria

Jean Arp (1886-1966), eskultorea Marcel Marceau (1923-2007), mimoa Tomi Ungerer (1931-2019), ilustratzailea Thierry Mugler (1948-2022), moda diseinatzailea Arsène Wenger (1949- ), futbolari eta entrenatzailea Elif Shafak (1971- ), idazlea Alex Lutz (1978- ), umoregilea

Herri eta hiri senidetuak

• Boston (Ameriketako Estatu Batuak), 1960
• Leicester (Ingalaterra), 1960
• Stuttgart (Alemania), 1962
• Dresden (Alemania), 1990
• Ramat Gan (Israel), 1991
• Jacmel (Haiti), 1996
• Veliky Novgorod (Errusia), 1997
• Fes (Maroko)
• Douala (Kamerun)
• Bamako (Mali)

Erreferentziak

• Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Ikus, gainera

• Frantziako hiri nagusien zerrenda

Kanpo estekak

• (Frantsesez) (Alemanez) (Ingelesez) Hiriaren webgune ofiziala

• Datuak: Q6602
• Multimedia: Strasbourg / Q6602