Jak

Jak
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Klasea	Mammalia
Ordena	Artiodactyla
Familia	Bovidae
Generoa	Bos
Espeziea	Bos grunniens; Linneaus, 1766
Datu orokorrak
Ernaldia	264 egun
Gizakiak ateratzen dizkion produktuak	yak milk (en)
Kumaldiaren tamaina	1
Genomaren kokapena	ensembl.org…

Jak bat (Bos grunniens) tamaina handiko betabere iletsua da. Himalaia eta Asiako Erdialdekoko mendietan hedatuta dago. Tibeteko goi-ordokian, Mongoliako Iparraldean zein Errusian kokatzen da. Bada etxekotutako jaken populazio handi bat eta haiekin batera kaltebera egoeran dagoen jak basatien populazio txikiagoa.

Jakak dira altuera handienetan bizi daitezkeen betabereak.

Etimologia

Oro har internazionalki erabilitako jak hitza Tibeteraren གཡག་; (g.yag edo gyag ahoskatuta) hitzetik dator. Hala ere tibeteraz jak adiera soilik espeziearen emeak izendatzeko erabiltzen da. Arrak "dri" edo "nak" izendatzen dituzte. Euskaraz jak hitza ar eta emeak biak izendatzeko erabiltzen da.

Espezie basatia Bos mutus izendatzen da.

Zenbait adituek berriz esaten dute egokiagoa dela etxeko jaka Poephagus grunniens eta basatia Poephagus mutus bezala izendatzea.

Taxonomia

Jakak Bos generoan kokatzen dira eta taxonomiari dagokionez etxeko behietatik zein behien arbasoak izan ziren uroetatik (Bos primigenius) nahiko gertu daude.

Azpiespezieak

Etxeko jaka (Bos grunniens Linnaeus, 1766) :

Animali mantsoa da, eta artilea, ile, haragi eta esnea eskaintzen ditu. Lehortutako bere gorotzak gainera erregai bezala erabiltzen dituzte bertakoek egurra eskasa den goi mendiko parajetan.

Jak basatia, (Bos mutus Przewalski, 1883):

Etxekoa baino handiago eta sendoagoa da. Tibeten bakarrik bizi da eta desagertzeko zorian dago^[1].

Sakontzeko, irakurri: «Jak basati»

Hibridoak

Nepalen, Tibet, eta Mongolian, etxeko behiak aspaldidanik gurutzatu izan dira jakekin. Gurutzaketa haren ondorioz dzo' izeneko ar antzuak sortzen dituzte eta umekorrak diren emeak. Eme hibrido hauek dzomo edo zhom izenarekin ezagunak dira.

Ohikoak izan dira behi eta jaken arteko nahasketak. Haren ondorioz etxeko eta jak basatien arteko ezberdintasunak are handiagoak dira^[2].

Jakaloa bisonte eta jakaren arteko nahasketa da, bereziki Kanada aldean daude halako hibridoak.

Bibliografia

Jame Thomback, "WILD CATTLE, BISON AND BUFFALOES, THEIR STATUS AND POTENTIAL VALUE", The World Conservation Monitoring Centre, Cambridge, U.K.
"LITTLE-KNOWN ASIAN ANIMALS WITH A PROMISING ECONOMIC FUTURE", N. Vietmeyer-ek argtaratuta, National Research Council, National Academic Press, Washington, D.C., 1983.
Bisontes y bufalos. Albunes Noguer. Zoologia. 1973. Bartzelona

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Erreferentziak

↑ http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/2892/0
↑ "Interspecies Hybridization between Yak, Bos taurus and Bos indicus and Reproduction of the Hybrids (14 Dec 2000.) R.C. Zhang. In: Recent Advances in Yak Reproduction, Zhao X.X. and Zhang R.C. (Eds.). International Veterinary Information Service. http://www.ivis.org/advances/Zhao/zhang3/IVIS.pdf.

Datuak: Q13408062
Multimedia: Bos grunniens / Q13408062
Espezieak: Bos grunniens

[1] ttp://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/2892/0

[2] "Interspecies Hybridization between Yak, Bos taurus and Bos indicus and Reproduction of the Hybrids (14 Dec 2000.) R.C. Zhang. In: Recent Advances in Yak Reproduction, Zhao X.X. and Zhang R.C. (Eds.). International Veterinary Information Service. http://www.ivis.org/advances/Zhao/zhang3/IVIS.pdf.

[1]

[2]