Okondo

Okondo
	Araba, Euskal Herria
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Araba
Eskualdea	Aiaraldea
Izen ofiziala	Okondo
Alkatea	Jon Escuza Del Campo (Euzko Alderdi Jeltzalea)
Posta kodea	01.409
INE kodea	01042
Herritarra	okondar
Kokapena
Koordenatuak	43°09′44″N 3°01′08″W / 43.162222222222°N 3.0188888888889°W
Azalera	29,90 km²
Garaiera	300-929 metro
Distantzia	56 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria	1.198 (2023); 11 (2022)
Dentsitatea	38,7 bizt/km²
Hazkundea; (2003-2013)	% 19,19
Zahartze tasa	% 22,51
Ugalkortasun tasa	‰ 42,11
Ekonomia
Jarduera tasa	% 84,71 (2011)
Genero desoreka	% 9,83 (2011)
Langabezia erregistratua	% 9,84 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 26,4 (2010)
Kaleko erabilera	% (2016)
Etxeko erabilera	% 10.91 (2016)
Datu gehigarriak
Webgunea	https://www.okondokoudala.eus/

Okondo^[1] (gaztelaniaz Oquendo) Arabako ipar-mendebaldeko udalerri bat da, Aiaraldeko kuadrillakoa. Sei herri edo auzo ditu: Irabaien, Villachica, San Roman, Ugalde, Jandiola eta Zudibiarte.^[5]

Geografia

Ingurune naturala

Ganekogorta mendiaren azpian kokatuta dugu.

Udalerri mugakideak

Iparraldean Gueñes eta mendebaldean Gordexola udalerri bizkaitarrak eta hegoaldean Aiara eta ekialdean Laudio udalerri arabarrak mugakide ditu.

Auzoak

Historia

Historiaurreko aztarnak topatu zituen Jose Miguel Barandiaranek herrian dagoen Mariazuloko koban, giza hezurrak hain zuzen ere.

Erdi Aroan, Okondo Aiarako Jaurerrian sartu zen 1020. urtean, eta 1521ean Bizkaiko jaurerriko foruei atxeki zitzaien, hurrengo ia 70 urteetan udalerri bizkaitarra izan zen. 1590ean, beraz, Aiaraldeko Batzarretara itzuli zen nolabaiteko autonomiaz, eta 1841ean udaletxe propioa lortu zuten, Aiaratik banatuta.

Demografia

Okondoko biztanleria

Politika

Sakontzeko, irakurri: «Hauteskundeak Okondon»

2023-2027 legegintzaldia

2023ko hauteskundeen ondorengo Okondoko udalbatza
Alderdia		2023ko maiatzak 28
Alderdia		Zinegotziak	Boto kopurua
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	5 / 9	381 (% 50,80)
	Okondo Aurrera (OA)	3 / 9	219 (% 29,20)
	Euskal Herria Bildu (EH Bildu)	1 / 9	140 (% 18,67)
	Alderdi Popularra (PP)	0 / 9	7 (% 0,93)
	Euskadiko Alderdi Sozialista-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE)	0 / 9	3 (% 0,40)
Datuen iturria: Hauteskunde emaitzak. Eusko Jaurlaritza Boletin Oficial del Territorio Historico de Alava (Gaztelaniaz)

Alkateak

Hauek izan dira Okondoko azken alkateak:

Alkatea	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera	Alderdia^[6]
Abel Ibarguchi Arechaga^[6]^[7]	1979	1983		Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Antonio Ulibarri Garrastachu^[6]^[7]	1983	1987		Euzko Alderdi Jeltzalea
Juan Urruela Guerra^[6]^[8]	1987	1991		Euzko Alderdi Jeltzalea
Angel Alcalde Olano^[6]^[9]	1991	1992 ^a		Euzko Alderdi Jeltzalea
Andres Alcalde Olano^[6]^[9]^[10]^[11]	1992	1995		Eusko Alkartasuna
Andres Alcalde Olano^[6]^[9]^[10]^[11]	1995	1999		Eusko Alkartasuna
Andres Alcalde Olano^[6]^[9]^[10]^[11]	1999	2003		Eusko Alkartasuna
Andres Alcalde Olano^[6]^[9]^[10]^[11]^[12]	2003	2007		Okondo Gallarraga^[12]
Andres Alcalde Olano^[6]^[9]^[10]^[11]	2007	2009 ^b		Eusko Alkartasuna
Sergio Tato Eguren^[6]^[10]^[11]	2009	2011		Eusko Alkartasuna
Sergio Tato Eguren^[6]^[11]	2011	2015		Bildu
Sergio Tato Eguren^[6]^[13]^[14]	2015	2019		Okondo Aurrera^[13]^[14]
Jon Escuza Del Campo^[6]^[15]^[16]	2019	2023		Euzko Alderdi Jeltzalea
Jon Escuza Del Campo^[17]	2023	Jardunean		Euzko Alderdi Jeltzalea

^a 1992ko Azaroan zentsura-mozio batek Angel Alcalde Olano alkatetzatik bota zuten.

^b 2009ko Urrian Andres Alcalde Olano Alkateak dimisioa aurkeztu zuen.

Garraioa

Araba Bus sareko eta lineek zerbitzua ematen diote udalerri honi:

Araba Bus

Zerbitzua	Hasiera	Ibilbidea	Amaiera ⁠
15	Gasteiz (unibertsitatea)	Gasteiz (epaitegiak) • Gasteiz (Bastiturri) • Gasteiz (geltokia) • Zaitegi • Murgia • Sarria • Murgia (Paularrak) • Ametzaga • Beluntza (Soleta) • Izarra • Lezama • Larrinbe • Amurrio • Amurrio (San Jose) • Luiaondo (Malato) • Luiaondo • Laudio (Gurutze Gorria) • Laudio • Areta • Laudio (Ugarte) • Okondo	Artziniega⁠
16	Artziniega	Artziniega (gasolindegia) • Lanteno • Menagarai • Ibaguen • Arespalditza • Murga (industrialdea) • Izoria • Amurrio (gasolindegia) • Amurrio • Amurrio (San Jose) • Laudio (Gurutze Gorria) • Laudio • Laudio (Ugarte) • Okondo (Goienuri) • Okondo (Okondoxena) • Okondo (Zubidiarte) • Okondo (Jubilatuen kluba) • Okondo (Kutxabank)	Okondo

Ekonomia

XV. Baserri Azoka, 2012ko martxoaren 25ean.

Tradizioz, abeltzaintza eta nekazaritza izan dira udalerri honetako jarduera nagusiak, bai eta industria ere. Izan ere, XVII. mendearen amaieran irina egiteko bederatzi errota eta burdinola bat zeuden Okondon.

Urtero, martxoan, Baserri azoka egiten dute, Okondoko Udalak antolatua; eta, harekin batera, Enkarterriko billano txakurraren jardunaldia.^[18]

Kultura

Jaiak

Abuztuaren amaieran, San Bartolome jaiak ospatzen dituzte.

Ondasun nabarmenak

Zurikaldai dorretxea eta jauregia
Zudibiarte dorrea
Aranbarri oinetxea
Untzako Andra Mariren eliza
San Bartolome, San Prudentzio, San Esteban eta Otaolako San Sebastianen baselizak.

Okondar ezagunak

Jose Pablo de Ulibarri (1775-1847), hizkuntzalaria.

Erreferentziak

↑ ^a ^b Euskaltzaindia. (PDF) 150. arauaː Arabako herri izendegia. .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ Arabako Foru Aldundia. (2010). Araba herriz herri. Arabako Foru Aldundia, 57 or..
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).
↑ ^a ^b «Okondo» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-14).
↑ «Urruela, Juan» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2023-01-29).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f (Gaztelaniaz) «El odio quema Okondo» El Diario Vasco 2009-09-06 (Noiz kontsultatua: 2023-01-29).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f (Gaztelaniaz) «El alcalde de Okondo deja el cargo y su partido aduciendo razones personales» El País 2009-10-27 ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g (Gaztelaniaz) «Bildu mantiene la Alcaldía de Okondo y logra la de Ayala» El Correo 2011-06-11 (Noiz kontsultatua: 2020-04-20).
↑ ^a ^b «Okondo: Zatiketa eta batuketen aritmetikaren emaitza aldakorra» Aiaraldea 2015-05-23 (Noiz kontsultatua: 2023-10-07).
↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) «Sergio Tato aspirará a repetir alcaldía con Okondo Aurrera en las próximas municipales» Radio Llodio (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).
↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) «Tato vuelve a encabezar la lista de Okondo Aurrera» Diario de Noticias de Álava 2019-02-13 (Noiz kontsultatua: 2023-07-10).
↑ (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-17).
↑ (Gaztelaniaz) «La makila regresa 28 años después a manos jeltzales» El Correo 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-15).
↑ (Gaztelaniaz) «El PNV de Okondo no desvela si habrá pactos tras su mayoría absoluta» El Correo 2023-05-29 (Noiz kontsultatua: 2023-07-03).
↑ (Gaztelaniaz) «Okondo da la bienvenida a la primavera con su Baserri azoka» www.eitb.eus 2019-03-22 (Noiz kontsultatua: 2020-10-07).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

(Gaztelaniaz) Okondo "Auñamendi" entziklopedian
(Gaztelaniaz) Herriaz "Noticias de Alava" egunkariaren artikulu batean
Okondoko toponimia Euskaltzaindiaren webgunean

Datuak: Q1368782
Multimedia: Okondo / Q1368782
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Okondo

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Araba

[Euskaltzaindiaren_150._araua-1] Euskaltzaindia. (PDF) 150. arauaː Arabako herri izendegia. .

[Udalbiltza-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.

[3] «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[4] «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[Araba_herriz_herri-5] Arabako Foru Aldundia. (2010). Araba herriz herri. Arabako Foru Aldundia, 57 or..

[:1-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).

[:2-7] «Okondo» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-14).

[8] «Urruela, Juan» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2023-01-29).

[:4-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f (Gaztelaniaz) «El odio quema Okondo» El Diario Vasco 2009-09-06 (Noiz kontsultatua: 2023-01-29).

[:0-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f (Gaztelaniaz) «El alcalde de Okondo deja el cargo y su partido aduciendo razones personales» El País 2009-10-27 ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).

[:3-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g (Gaztelaniaz) «Bildu mantiene la Alcaldía de Okondo y logra la de Ayala» El Correo 2011-06-11 (Noiz kontsultatua: 2020-04-20).

[:7-12] «Okondo: Zatiketa eta batuketen aritmetikaren emaitza aldakorra» Aiaraldea 2015-05-23 (Noiz kontsultatua: 2023-10-07).

[:5-13] (Gaztelaniaz) «Sergio Tato aspirará a repetir alcaldía con Okondo Aurrera en las próximas municipales» Radio Llodio (Noiz kontsultatua: 2020-03-18).

[:6-14] (Gaztelaniaz) «Tato vuelve a encabezar la lista de Okondo Aurrera» Diario de Noticias de Álava 2019-02-13 (Noiz kontsultatua: 2023-07-10).

[15] (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-17).

[16] (Gaztelaniaz) «La makila regresa 28 años después a manos jeltzales» El Correo 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-03-15).

[17] (Gaztelaniaz) «El PNV de Okondo no desvela si habrá pactos tras su mayoría absoluta» El Correo 2023-05-29 (Noiz kontsultatua: 2023-07-03).

[18] (Gaztelaniaz) «Okondo da la bienvenida a la primavera con su Baserri azoka» www.eitb.eus 2019-03-22 (Noiz kontsultatua: 2020-10-07).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]