سد سفیدرود

سد سفید رود
سد سفید رود
	سد سفیدرود سال ۱۹۷۵
	موقعیت سد سفید رود در ایران
نام رسمی	سد سفیدرود
کشور	ایران
محل	گیلان
مختصات	۳۶°۴۵′۳۱٫۲۷″ شمالی ۴۹°۲۳′۱۶٫۰۳″ شرقی / ۳۶٫۷۵۸۶۸۶۱°شمالی ۴۹٫۳۸۷۷۸۶۱°شرقی
آغاز ساخت	۲۲ بهمن ۱۳۳۱
گشایش	اردیبهشت ۱۳۴۱
سد و سرریزها
گونه سد	بتنی پایه دار
بر روی رود	سفیدرود
ارتفاع از پی	۴۱۲ متر
طول تاج	۴۲۵ متر
عرض تاج	۸ متر
عرض در پی	۱۰۶ متر
گونه سرریز	۲ سرریز نیلوفری; ۲ سرریز جانبی; ۵ تخلیه‌کنندهٔ تحتانی
گنجایش سرریز	۵۰۰۰ متر مکعب بر ثانیه
مخزن
حجم کل مخزن	۱۷۵۶ میلیون متر مکعب
حوضه آبریز	۵۶۲۰۰ کیلومتر مربع
درازای مخزن	۱۳ کیلومتر در شاخه شاهرود; ۲۵ کیلومتر در شاخه قزل اوزن
سد پایین‌دست و سرریزها
گونه سد	بتنی پایه دار

سد سفیدرود یا سد منجیل، سدی است که در ابتدای رودخانه بزرگ سفیدرود بر روی رود قزل‌اوزن در نزدیکی منجیل ساخته شده‌است و برای تنظیم آب این دو رود برای کشاورزی در جلگه گیلان و نیز تولید برق به کار می‌رود.^[۱] ارتفاع سد از کف رودخانه ۴۱۲ متر و طول تاج آن ۴۲۵ متر است. سد سفیدرود پنج واحد تولید برق دارد که در مجموع بیش از ۸۷ مگاوات برق تولید می‌کند.

نام این سد قبل از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷، سد فرح پهلوی بود.^[۲]

نام

این سد در هنگام ساخت و اوایل دوره بهره‌برداری به سد سفیدرود معروف بود. از سال ۱۳۴۶ آن را سد فرح پهلوی نامیدند.^[۲] از سال ۱۳۵۷ تاکنون به نام اولیه یعنی سد سفیدرود خوانده می‌شود.

تاریخچه

به موجب لایحه قانونی ساختمان سد سفید رود به تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۳۱ سازمان برنامه مکلف به مطالعه و تدارک مقدمات احداث سد سفید رود و بانک ملی مکلف به تأمین وام شد. کلیه مالکانی که شالیزارهایشان از سفید رود یا شاخه‌های آن آبیاری می‌شد، برای هر یک جریب برنج کاری سالیانه بیست تومان از بابت خرید سهام بپردازند. تصدی و بهره‌برداری سد نیز تا استهلاک هزینه‌های ساخت به عهده سازمان برنامه محول شد.^[۳]

مطالعات سد سفیدرود و تهیه و تنظیم پروژه‌های آن به شرکت اتکو و مؤسسه فرانسوی اوفر (O.F.E.R) واگذار شد. در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۳۲ موافقت‌نامه‌ای با سه شرکت فرانسوی کام پتن، برنارد و بیلیارد هد سنت برای مطالعات و کارهای مقدماتی امضاء شد. بنا بر این موافقت‌نامه، مقاطعه کاران فرانسوی متعهد شدند همکاری یک یا چند مؤسسه ایرانی را جلب کنند.^[۳]

از ۲۹ دی تا دهم بهمن ۱۳۳۲ هیئتی از مهندسان شرکت‌های مقاطعه‌کار فرانسوی از محل بازدید کردند. نقشه‌برداری از محل از هفدهم اسفند ۱۳۳۲ تا دهم خرداد ۱۳۳۳ انجام گرفت و در ۲۲ اسفند ۱۳۳۲ یک بادسنج در محل سد نصب شد. طغیان سفید رود، آغاز سونداژ را مدتی به تأخیر انداخت تا اینکه این عملیات از تیر ۱۳۳۳ آغاز شد.^[۳] ساخت سد در ۲۵ بهمن ۱۳۴۰ به پایان رسید و بهره‌برداری از آن در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۴۱ آغاز شد.

مجسمه فرح پهلوی

در روز دوشنبه ۱۳ شهریور سال ۱۳۵۱، پیکره‌ای از شهبانو فرح پهلوی در میان این سد نصب گردید که در اسفند ماه سال ۱۳۵۷ و در جریان انقلاب اسلامی ایران پایین کشیده شد.^[۴]^[۵]

رسوب‌گیری

سد سفیدرود یکی از رسوب‌گیرترین سدهای جهان است. اکنون بیش از نیمی از گنجایش سد را رسوبات پر کرده‌است. از سال ۱۳۵۹ تاکنون عملیات شاس و تغییر زمان‌بندی پر و خالی کردن سد برای رفع این مشکل به کار گرفته شده‌است. همچنین احداث چند سد انحرافی برای رسوب‌گیری آب رودهای شاهرود و قزل‌اوزن در دست اقدام است.