Pantalasa

O superocéano Pantalasa hai 250 millóns de anos.

O supercontinente Panxea a inicios do Mesozoico (hai 200 Ma) rodeado polo Pantalasa.

A placa do Pacífico empezou a formarse cando a unión tripla no centro do Pantalasa se desestabilizou hai uns 190 millóns de anos.

Pantalasa, tamén coñecido como Panthalassa ou océano Pantalásico, (do grego πᾶν 'todo' e θάλασσα 'mar'), foi o vasto superocéano que ocupaba a maior parte do planeta Terra e rodeaba o supercontinente Panxea, o último dunha serie de supercontinentes na historia da Terra. Durante transición Paleozoico–Mesozoico (c. hai 250 Ma), o océano ocupaba case o 70 % da superficie terrestre, e o resto era o supercontinente Panxea. Hoxe, o fondo oceánico antigo orixinal desapareceu completamente debido á continua subdución ao longo das marxes continentais que o rodeaban. Outros nomes que recibiu o Pantalasa son Paleo-Pacífico ou Proto-Pacífico porque o actual océano Pacífico é a continuación directa do Pantalasa.

Formación

Liña do tempo da vida na Terra

ver • conversa • 

-4500 —

–

-4000 —

–

-3500 —

–

-3000 —

–

-2500 —

–

-2000 —

–

-1500 —

–

-1000 —

–

-500 —

–

0 —

Vida simple

Fotosíntese

Eucariotas

Vida multicelular
complexa

Animais terr.

Plantas e

"Dinosauros"

Mamíferos

Flores

 

←

Primeira Terra (-4540)

←

Primeira auga

←

Primeira vida (-4100)

←

Bombardeo meteorítico

←

Primeiro oxíxeno

←

Oxíxeno atmosférico

←

Gran evento de O₂

←

Primeiras reproducións sexuais

←

Biota de Ediacara

←

Explos. cámbrica

←

Primeiros humanos

F
a
n
e
r
z
c

P
r
o
t
e
r
o
z
o
i
c
o

A
r
c
a
i
c
o

H
á
d
i
c
o

Escala do eixe: millóns de anos.

O supercontinente Rodinia empezou a desfacerse hai 870–845 millóns de anos probablemente como consecuencia dunha superpluma causada por avalanchas de porcións do manto ao longo das marxes do supercontinente. Nun segundo episodio c. hai 750 millóns de anos a metade oeste de Rodinia empezou a separarse por deriva: o oeste do Kalahari e o China do Sur separáronse das marxes occidentais de Laurentia; e hai 720 millóns de anos Australia e a Antártida leste tamén se separaran. No Xurásico temperán abriuse a placa do Pacífico orixinándose a partir dunha unión tripla entre as placas pantalásicas Farallón, Phoenix, e Izanagi. O Pantalasa pode reconstruírse baseándose en aliñacións magnéticas e zonas de fractura preservadas no oeste do Pacífico.

No oeste de Laurentia (Norteamérica), un episodio tectónico que precedeu este rifting produciu rifts abortados (aulacóxenos) que albergaban grandes cuncas sedimentarias en Laurentia oeste. O océano global de Mirovia, un océano que rodeaba Rodinia, empezou a encollerse a medida que o océano Panafricano e o Pantalasa se expandían.^{[Cómpre referencia]}

Entre hai 650 e 550 millóns de anos, empezou a formarse outro supercontinente chamado Pannotia, que tiña forma de V. Dentro dese V estaba Pantalasa, fóra do V estaban o océano Panafricano e restos do océano de Mirovia.^{[Cómpre referencia]}

Reconstrución da cunca oceánica

A maioría das placas oceánicas que formaban o leito oceánico de Pantalasa subduciran e así as reconstrucións tradicionis da tectónica de placas baseadas en anomalías magnéticas só poden utilizarse para os vestixios que van desde o Cretáceo en adiante. Porén, as marxes previas do océano conteñen terreos alóctonos con arcos volcánicos conservados do Triásico–Xurásico intrapantalásicos, como os de Kolyma–Omolon (nordés de Asia), Anadyr–Koryak (leste de Asia), Oku–Niikappu (Xapón) e Wrangellia e Stikinia (oeste de América do Norte). Ademais, está utilizándose a tomografía sísmica para identificar as porcións subducidas no manto, a partir do cal se pode deducir a localización das anteriores zonas de subdución pantalásicas. Unha serie de ditas zonas de subdución, chamada Telkhinia, define dous océanos separados ou sistemas de placas oceánicas, os océanos Pontus e Thalassa. Entre os océanos marxinais ou placas oceánicas que foron nomeados están (no sentido das agullas do reloxo) os seguintes: Mongol-Okhotsk (agora unha sutura entre Mongolia e o mar de Okhotsk), Oimyakon (entre o cratón de Asia e Kolyma-Omolon), océano de Slide Mountain (Columbia Británica), e Mezcalera (oeste de México).

Marxe leste

O bordo occidental (segundo as coordenadas da súa posición moderna) de Laurentia orixináronse durante a rotura de Rodinia no Neoproterozoico. A Cordillera Norteamericana é un oróxeno acrecional, que creceu pola adición progresiva de terreos alóctonos ao longo desta marxe desde o Paleozoico tardío. O volcanismo trasarco devoniano revela como esta marxe leste pantalásica se desenvolveu xerando unha marxe activa que aínda existía no Paleozoico medio. A maioría dos fragmentos continentais, arcos volcánicos, e cuncas oceánicas engadidas a Laurentia desta maneira contiñan faunas de afinidade tética ou asiática. Ao contrario, os terreos similares que se engadiron á parte norte de Laurentia teñen afinidades con Báltica, Siberia, e a parte norte das Caledonias. Estes últimos terreos probablemente se acrecionaron ao longo da marxe leste de Pantalasa por un sistema de subdución de estilo Caribe–Scotia.

Marxe oeste

A evolución do límite Pantalasa–Tetis coñécese mal porque se conservou pouca codia oceánica: tanto o fondo da placa Izanagi coma o fondo do océano Pacífico conxugado subducira e a dorsal oceánica que as separaba probablemente subducira hai c. 60–55 Ma. Hoxe, a rexión está dominada pola colisión da placa Australiana cunha complexa rede de límites de placas no sueste asiático, incluíndo o bloque de Sundalandia. A extensión do fondo ao longo da dorsal Pacífico-Phoenix rematou hai 83 Ma na depresión Osbourn na fosa de Tonga-Kermadec.

Durante o Permiano, desenvolvéronse atois preto do ecuador nos montes subnarinos do centro da Pantalasa. A medida que subducía a Pantalasa ao longo da súa marxe oeste durante o Triásico e Xurásico temperán, estes montes submarinos e paleoatois foron acrecionándose como bloques calcarios alóctonos e fragmentos ao longo da marxe de Asia. Un deses complexos de atois migrantes forma hoxe en día un corpo de rocha calcaria de 2 km de longo e 100-150 m de largo na parte central da illa de Kyushu, suroeste de Xapón.

Os foraminíferos Fusulinida (fusulinas), unha orde agora extinguida de organismos unicelulares, diversificáronse amplamente e desenvolveron xigantismo (o xénero Eopolydiexodina, por exemplo, chegaba aos 16 cm) e sofisticación estrutural, incluíndo as relacións simbióticas con algas fotosintéticas, durante o Carbonífero tardío e o Permiano, no que se coñece como evento de biodiversificación do Carbonífero-Permiano inicial. Porén, o evento de extinción en masa do Capitaniano hai c. 260 Ma puxo fin a ese desenvolvemento, e só persistiron os taxons ananos durante o Perminano ata a extinción final das fusulinas no evento de extinción Permiano-Triásico hai c. 252 Ma. As fusulinas permianas tamén desenvolveron un salientable provincialismo, debido ao cal as fusulinas poden agruparse en seis dominios. Debido ao enorme tamaño de Pantalasa, a acreción de terreos con diferentes grupos de fusulinas pode estar separado por cen millóns de anos. Admitindo unha velocidade de acreción mínima de 3 cm/ano, as cadeas de montes submarinos sobre os cales evolucionaron eses grupos estarían separadas polo menos 3000 km. Eses grupos aparentemente evolucionaron en ambientes completamente diferentes.

Unha significativa baixada do nivel do mar producida ao final do Permiano causou o evento de extinción do Capitaniano. A causa da extinción discútese, mais un probable candidato é un episodio global de arrefriamento, que transformou unha gran cantidade de auga de mar en xeo continental.

Os montes submarinos que se acrecionaron no leste de Australia como partes do oróxeno de New England (Australia) revelan a historia dos puntos quentes de Pantalasa. Desde o Devoniano tardío ao Carbonífero, Gondwana e Pantalasa converxeron ao longo da marxe leste de Australia ao longo dun sistema de subdución que se afundía cara ao este, que produciu (de oeste a leste) un arco magmático, unha cunca antearco e unha cuña acrecional. A subdución cesou ao longo desa marxe no Carbonífero tardío e saltou cara ao leste. Desde o Carbonífero tardío ao Permiano temperán o oróxeno australiano de New England estivo dominado por unha extensión relacionada cunha subdución a unha transición de tipo strike-slip. A subdución foi reiniciada no Permiano e orixináronse as rochas graníticas do batólito de New England por un arco magmático, o que indica a presenza dunha marxe de placa activa ao longo da maior parte do oróxeno. Restos do Permiano e Cretáceo da marxe converxente, conservados como fragmentos en Zelandia (Nova Zelandia, Nova Caledonia e a dorsal de Lord Howe), derivaron separándose de Australia durante o Cretáceo tardío e ata a rotura no Terciario temperán da parte oriental de Gondwana e a apertura do mar de Tasmania.

A unión de placas do Cretáceo, localizada ao norte de Australia, separou o Tetis oriental de Pantalasa.

Paleooceanografía

O Pantalasa foi un océano do tamaño dun hemisferio, moito máis grande que o moderno Pacífico. Podería esperarse que o seu gran tamaño resultaría nun padrón de circulación de correntes oceánicas relativamente simple, como un só xiro en cada hemisferio, e un océano predominantemente estancado e estratificado. Porén, os estudos de modelos suxiren que había un gradiente de temperatura da superficie do mar de leste a oeste no cal a auga máis fría era levada á superficie por un afloramento no leste, mentres que a auga máis cálida estendíase cara ao oeste ata o mar de Tetis. Os xiros subtropicais dominaban os padróns de circulación. Os dous cintos hemisféricos estaban separados pola ondulante Zona de converxencia intertropical (ZCIT).

Na parte norte do Pantalasa había ventos do oeste de latitude media ata os 60°N con ventos do leste entre os 60°N e o ecuador. A circulación atmosférica a 30°N estaba asociada coas altas presións do norte de Pantalasa, que crearon unha converxencia de Ekman entre os 15°N e os 50°N e unha diverxencia de Ekman entre os 5°N e os 10°N. Desenvolveuse unha situación que tiña como resultado un transporte de Sverdrup que ía cara ao norte en rexións de diverxencia e cara ao sur en rexións de converxencia. As correntes do límite oeste orixinaban un xiro subtropical anticiclónico no norte de Pantalasa en latitudes medias e unha circulación anticiclónica meridional centrada nos 20°N.

Na zona tropical da parte norte de Pantalasa, os ventos alisios crearon fluxos cara ao oeste, mentres que os ventos do oeste crearon fluxos en dirección ao ecuador en latitudes máis altas. En consecuencia, os alisios movían auga desde Gondwana a Laurasia na corrente ecuatorial do norte de Pantalasa. Cando chegaban ás marxes do oeste de Pantalasa, as intensas correntes do límite oeste crearían a corrente do leste de Laurasia. En latitudes medias, a corrente do norte de Pantalasa traería de volta a auga ao leste, onde unha débil corrente do noroeste de Gondwana pecharía finalmente o xiro. A acumulación de auga ao longo da marxe oeste, acoplada co efecto Coriolis, crearía a contracorrente ecuatorial de Pantalasa.

Na parte sur de Pantalasa as catro correntes do xiro subtropical, que formaban o xiro do sur de Pantalasa, rotaban en sentido contrario ás agullas do reloxo. A corrente ecuatorial do sur de Pantalasa fluía cara ao oeste entre o ecuador e os 10°S ata a intensa corrente en dirección oeste do sur de Pantalasa. A corrente do polo sur completaba entón o xiro como a corrente do suroeste de Gondwana. Preto dos polos os ventos do leste xeraban un xiro subpolar que rotaba en sentido das agullas do reloxo.

Véxase tamén

Outros artigos

• Cinto de lume do Pacífico
• Paleontoloxía
• Tectónica de placas

Bibliografía

• Arias, C. (2008). "Palaeoceanography and biogeography in the Early Jurassic Panthalassa and Tethys oceans" (PDF). Gondwana Research 14 (3): 306–315. Bibcode:2008GondR..14..306A. doi:10.1016/j.gr.2008.03.004. Consultado o 27 de decembro de 2016. 
• Colpron, M.; Nelson, J. L. (2009). "A Palaeozoic Northwest Passage: Incursion of Caledonian, Baltican and Siberian terranes into eastern Panthalassa, and the early evolution of the North American Cordillera" (PDF). Geological Society, London, Special Publications 318 (1): 273–307. Bibcode:2009GSLSP.318..273C. doi:10.1144/SP318.10. Consultado o 28 de decembro de 2016. 
• Flood, P. G. (1999). Exotic seamounts within Gondwanan accretionary complexes, Eastern Australia. Regional geology, tectonics and metallogenesis: New England orogen. University of New England, Armidale. pp. 23–29. Consultado o 28 de decembro de 2016. 
• Isozaki, Y. (2014). "Memories of Pre-Jurassic Lost Oceans: How To Retrieve Them From Extant Lands". Geoscience Canada 41 (3): 283–311. doi:10.12789/geocanj.2014.41.050. 
• Kani, T.; Hisanabe, C.; Isozaki, Y. (2013). "The Capitanian (Permian) minimum of ⁸⁷Sr/⁸⁶Sr ratio in the mid-Panthalassan paleo-atoll carbonates and its demise by the deglaciation and continental doming". Gondwana Research 24 (1): 212–221. Bibcode:2013GondR..24..212K. doi:10.1016/j.gr.2012.08.025. Consultado o 28 de decembro de 2016. 
• Kasuya, A.; Isozaki, Y.; Igo, H. (2012). "Constraining paleo-latitude of a biogeographic boundary in mid-Panthalassa: Fusuline province shift on the Late Guadalupian (Permian) migrating seamount" (PDF). Gondwana Research 21 (2): 611–623. Bibcode:2012GondR..21..611K. doi:10.1016/j.gr.2011.06.001. Consultado o 28 de decembro de 2016. 
• Kofukuda, D.; Isozaki, Y.; Igo, H. (2014). "A remarkable sea-level drop and relevant biotic responses across the Guadalupian–Lopingian (Permian) boundary in low-latitude mid-Panthalassa: Irreversible changes recorded in accreted paleo-atoll limestones in Akasaka and Ishiyama, Japan". Journal of Asian Earth Sciences 82: 47–65. Bibcode:2014JAESc..82...47K. doi:10.1016/j.jseaes.2013.12.010. Consultado o 28 de decembro de 2016. 
• Li, Z. X.; Bogdanova, S. V.; Collins, A. S.; Davidson, A.; De Waele, B.; Ernst, R. E.; Fitzsimons, I. C. W.; Fuck, R. A.; Gladkochub, D. P.; Jacobs, J.; Karlstrom, K. E.; Lul, S.; Natapov, L. M.; Pease, V.; Pisarevsky, S. A.; Thrane, K.; Vernikovsky, V. (2008). "Assembly, configuration, and break-up history of Rodinia: A synthesis" (PDF). Precambrian Research 160 (1–2): 179–210. Bibcode:2008PreR..160..179L. doi:10.1016/j.precamres.2007.04.021. Consultado o 6 de febreiro de 2016. 
• Nokleberg, W. J.; Parfenov, L. M.; Monger, J. W. H.; Norton, I. O.; Khanchuk, A. I.; Stone, D. B.; Scotese, C. R.; Scholl, D. W.; Fujita, K. (2000). "Phanerozoic tectonic evolution of the circum-north Pacific" (PDF). USGS 231 Professional Paper 1626: 1–122. Consultado o 27 de decembro de 2016. 
• Seton, M.; Müller, R. D. (2008). Reconstructing the junction between Panthalassa and Tethys since the Early Cretaceous. Eastern Australasian Basins III. Sydney: Petroleum Exploration Society of Australia, Special Publications. pp. 263–266. Consultado o 27 de decembro de 2016. 
• Talsma, A. S.; Müller, R. D.; Bunge, H.-P.; Seton, M. (2010). "The Geodynamic Evolution of the Junction Plate: Linking observations to high-resolution models" (PDF). 4th EResearch Australasia Conference. Consultado o 27 de decembro de 2016. 
• Van der Meer, D. G.; Torsvik, T. H.; Spakman, W.; Van Hinsbergen, D. J. J.; Amaru, M. L. (2012). "Intra-Panthalassa Ocean subduction zones revealed by fossil arcs and mantle structure" (PDF). Nature Geoscience 5 (3): 215–219. Bibcode:2012NatGe...5..215V. doi:10.1038/ngeo1401. Consultado o 27 de decembro de 2016. 
• Waschbusch, P.; Beaumont, C.; Korsch, R. J. (1999). Geodynamic modelling of aspects of the New England Orogen and adjacent Bowen, Gunnedah and Surat basins. Regional geology, tectonics and metallogenesis: New England orogen. University of New England, Armidale. pp. 203–210. Consultado o 28 de decembro de 2016. 

Ligazóns externas

• "Early Triassic". Paleomap project. 24 de xaneiro de 2001. Consultado o 27 de decembro de 2016.