Ablatiw

Ablatiw (z łaćonšćiny ablativus, t. r. "forportanto") je jedyn z wósom padow indoeuropska prarěč. Originalnje přez tutón pad bu wuprajeny městno z kotrymž dźeja abo wosoba kotraž něšto wuskutkuje. Kedźbu, zo tutón je njejenaki hač akuzatiw (z směr) a lokatiw (za městno).

Ablatiw w rozdźělnych rěčach móže tež instrument, čas, wašnje čina wuprajić. Tute funkcije najskerje su přewzaty wot instrumentala.

Dźensa ablatiw we wjele indoeuropskich rěčach hižo njeeksistuje: genitiw je často jeho funkciju přewzał.

W sćěhowacych rěčach

Indoeuropske

Ablatiw bě jedyn z padow indoeuropskeje prarěče. Wón so wobchowowaše w žanej germanskich, słowjanskich, baltiskich a romaniskich rěčow, ale pak jón znaje łaćonšćina, armenšćina, albanšćina a sanskrit.

Łaćonšćina

Łaćonšćina: Wuraz ablatiw so je stał z łaćonskeho (casus) ablativus. Po tutym wurazu, ablatiw tuž je pad, kotryž wupraji rozdźělenje resp. formovigxon abo "indirektny" pad.

Na př. Roma venire "přińć z Roma", oculis videmus "z wóčkomaj widźimy"

We łaćonšćinje znaju tež absolutny ablatiw, kotryž je kuša podsada z ablatiwnym subjektom a kongruentnym participom jako werb: Iove veniento, ... "Mjeztym zo Jupiter přińdźe, ..."

Sanskrit

W sanskriće ablatiw je, kaž we łaćonšćinje, indirektny pad.

Albanšćina

W albanšćinje jeho kóncowka zdźěl je identiski z kóncowku genitiwa a datiwa. Wón ma jenož swójsku kóncowku w pluraliskej, indefinitnej formje, a to -sh.

Finougriske

Finšćina

W finšćinje ma kóncowku -ltä abo -lta wotwisnje wokalneje harmonije. Ablatiw wupraji w finšćinje pohibowanje potrjecheneho městna (talolta - "wot doma"). Zo by wuprajił čas, modifikuje ličbniki (viideltä - "pjećoch (hodźina)").

Estišćina

W estišćinje ma kóncowku -lt resp. w pluralu je -telt abo -delt.

Na př.: kellelt "wot koho?", minult "wote mnje", turult "wot wikach"

Madźaršćina

W madźaršćinje ma kóncowku -tól abo -től wotwisnje wokalneje harmonije.

Na př. ágytól "preč wot łoža"

Mongolšćina

W mongolšćinje ablatiw wotmołwi prašenje "zwotkel?", "wot koho?", "wot hdy?" a "wot čeho?" Kóncowka wotwisuje wokalneje harmonije a wot družiny słowneho zdónka: -аас, -ээс, -оос, өөс; -гаас, -гээс, -гоос, -гөөс; -иас, -иос.

Na př.: улсаас (z улс "stat"), модноос (z мод "štom, drjewo, koł"), ангиас (z анги "klasa, studijne lěto")

Turkowske

Turkowšćina

W turkowšćinje ablatiw wotmołwi prašenje "zwotkel?". Wón so wutwori z dodawkom kóncowki den resp. dan a wariěruje po prawidłach małkeje wokalneje harmonije. Po njespěwnych konsonantach so warianty ten resp. tan jewja.

Na př.: Nereden geliyorsun? "Zwotkel přińdźeš?" Sinemadan geliyorum. "Přińdu z kina."

Baškiršćina

W baškiršćinje ablatiw ma podobne kóncowki kaž w turkowšćinje. Ale wjace wariěruje tam dla konsonantoweje harmonije. T.r. nic jenož so formy -дән dɛn resp. -дан dan a -тән tɛn resp.. -тан tan jewja, ale tež -ҙән ðɛn, -ҙан ðan, -нән nɛn -нан nan.

Na př: өҫтәлдән "wot blida"; шкафтан "z kamora"; Германиянан "z Němskeje".

Žórła

W němčinje

• Lexikon sprachwissenschaftlicher Termini Leipzig 1985
• Oda Buchholz, Wilfried Fiedler: Albanisch Grammatik, ISBN 3-324-00025-4, strona 212
• Hans-Peter Vietze: Lehrbuch der Mongolischen Sprache, Leipzig 1988, ISBN 3-324-00242-7, stronje 74-75
• Kauderwelsch Band 55, Estnisch Wort für Wort, Bielefeld 2002, ISBN 3-89416-245-7, strona 51
• Margarete I. Ersen-Rasch: Baschkirisch Lehrbuch für Anfänger und Fortgeschrittene, Harrassowitz Verlag 209, ISBN 978-3-447-05730-1, strona 43

Wotkazy

• http://www.latinovivo.com/debito_formativo/Ablativo.htm

Pady