Էդիթ Շտայն

Էդիթ Շտայն; գերմ.՝ Edith Stein
Ծնվել է	հոկտեմբերի 12, 1891[…] Վրոցլավ, Սիլեզիա, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն
Մահացել է	օգոստոսի 9, 1942[…] (50 տարեկան) Բիրկենաու համակենտրոնացման ճամբար, Brzezinka
Գերեզման	Օսվենցիմ
Բնակության վայր(եր)	Վրոցլավ և Մյունստեր
Քաղաքացիություն	Գերմանիա
Դավանանք	Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Մասնագիտություն	թարգմանչուհի, փիլիսոփա, գրող, Դիմադրության մարտիկ, լեզվաբան, համալսարանի դասախոս, միանձնուհի և ինքնակենսագիր
Հաստատություն(ներ)	Ֆրայբուրգի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	փիլիսոփայություն, կրթություն, աղոթք և Քրիստոնեական խորհրդապաշություն
Անդամակցություն	Q125142884?
Ալմա մատեր	Գյոթինգենի համալսարան, Ֆրայբուրգի համալսարան և Վրոցլավի համալսարան
Գիտական աստիճան	փիլիսոփայության դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն
Ուսուցիչ	Էդմունդ Հուսերլ
	Edith Stein Վիքիպահեստում

Էդիթ Շտայն (գերմ.՝ Edith Stein, հայտնի է նաև Թերեզա Բենեդիկտա Խաչի միանձնուհու անունով, հոկտեմբերի 12, 1891(1891-10-12)^[1]^[2]^[3]^[…], Վրոցլավ, Սիլեզիա, Պրուսիայի թագավորություն, Գերմանական կայսրություն^[4] - օգոստոսի 9, 1942(1942-08-09)^[2]^[3]^[5]^[…], Բիրկենաու համակենտրոնացման ճամբար, Brzezinka^[4]), գերմանացի-հրեա փիլիսոփա, որ ընդունել է կաթոլիկություն և դարձել կարմելիտների միաբանության միանձնուհի, մահացել է Օսվենցիմ համակենտրոնացման ճամբարում հրեական ծագման պատճառով։ Կաթոլիկ եկեղեցու կողմից սրբերի կարգին է դասվել 1987 թվականի մայիսի 1-ին, կանոնականացվել՝ 1998 թվականի հոկտեմբերի 11-ին Հովհաննես Պողոս II պապի կողմից։

Կենսագրություն

Էդիթ Շտայնը ծնվել է 1891 թվականի հոկտեմբերի 12-ին Սիլեզիայի Բրեսլաու (այժմ՝ լեհական Վրոցլավ) քաղաքում։ Նա հրեական ընտանիքի ամենափոքր, տասնմեկերորդ երեխան էր։ Էդիթի հայրը՝ Զիգֆրիդ Շտայնը (1844-1893), Վոյսկայի բնիկ էր և մահացել է, երբ Էդիթը 2 տարեկան էր։ Աղջկա դաստիարակությամբ զբաղվել է մայրը՝ Ավգուստա Կուրանտը (1849-1936), որը ծնունդով Լյուբլինեցից էր և ծայրահեղ կրոնական կին էր։ Դեռևս դեռահասության տարիքից Էդիթն սկսել է հետևել աթեիստական հայացքների^[10]։

Էդիթն ստացել է գերազանց կրթություն, նա Բրեսլաուի, Գյոթինգենի և Ֆրայբուրգի համալսարաններում սովորել է գերմաներեն, փիլիսոփայություն, հոգեբանություն։ «Էմպաթիայի խնդրի վերաբերյալ» թեմայով թեկնածուական ատենախոսությունը պաշտպանելուց հետո (1916) նա դարձել է իր գիտական ղեկավար, ականավոր փիլիսոփա, ֆենոմենոլոգիայի հիմնադիր Էդմունդ Հուսերլի գիտական աշխատակիցը^[11]։ Էդիթ Շտայնի ատենախոսության բնօրինակ վերնագիրն է «Zum Problem der Einfühlung»: «Einfühlung» բառացի թարգմանվում է «կարեկցանք», բայց ժամանակակից փիլիսոփայական և հոգեբանական մոտեցումներում այդ հասկացությունն ընդգրկված է էմպաթիայի խնդրի մեջ, այդ պատճառով էլ ատենախոսության անգլերեն թարգմանությունը, որը 1962 թվականին կատարել է Էդիթ Շտայնի ազգական Վ. Շտայնը (Waltraut Stein), կոչվում է «On the problem of Empathy»: Այս աշխատության մեջ Էդիթ Շտայնը վարպետորեն ներկայացրել է ֆենոմենոլոգիական հետազոտության սկզբունքներն էմպաթիան՝ որպես «ուրիշի գիտակցության»՝ մեկ այլ մարդու գիտակցության փորձը վերապրելու նկարագրություն։ Երկու տարի ճակատում մնալուց հետո, որտեղ նա ծառայել է որպես գթության քույր, Էդիթը վերադարձել է փիլիսոփայական ուսումնասիրություններին, և հենց այդ ժամանակ նա սկսել է հետաքրքրվել կրոնի ֆենոմենով։

Աստիճանաբար Էդիթը հասկացել է, որ իր հետաքրքրությունը կրոնի, հիմնականում կաթոլիկության նկատմամբ, դուրս է գալիս սովորական հետաքրքրասիրության սահմաններից։ 1922 թվականին Էդիթը որոշում է ընդունել մկրտվել կաթոլիկ եկեղեցում։ Նրա այդ վարմունքի համար մեծ դեր են խաղացել մեծ կարմելիտուհի Սուրբ Թերեզա Ավիլացու գրքերը, որ հետագայում ազդել են նրա վանական ընտրության վրա^[10]։

Կաթոլիկ դառնալուց հետո Էդիթը՝ որպես ուսուցիչ, աշխատել է դոմինիկյան միաբանության դպրոցում, ուսումնասիրել փիլիսոփայական կաթոլիկ մտքի պատմությունը՝ չթողնելով փիլիսոփայության իր պարապմունքները։ Գերմաներեն է թարգմանել Ջոն Նյումենի օրագրերն ու նամակերը և Թովմա Աքվինացու «Բանավեճային հարցեր ճշմարտության մասին» («Disputed Questions on Truth») աշխատությունը։ 1929 թվականին տպագրվել է նրա «Հուսերլի ֆենոմենոլոգիան և սուրբ Թովմա Աքվինացու փիլիսոփայությունը» աշխատությունը^[10]։

1932 թվականին նա ստացել է Մյունստերում՝ Գերմանական բարձրագույն գիտամանկավարժական ինստիտուտում, ազատ դասավանդելու իրավունք, սակայն նա այնտեղ աշխատել է միայն մեկ տարի, քանի որ 1933 թվականին Հիտլերը հրեաներին արգելել է ստանձնել հասարակական ցանկացած պարտականություն^[11]։

Նույն թվականին Էդիթ Շտայնը միանձնուհու ուխտ է ընդունել և դարձել կարմելիտուհի։ Ձեռնադրության ժամանակ նա ստացել է Թերեզա Բենեդիկտա Խաչի անունը։ Վանքի ղեկավարությունը քույր Թերեզային չի արգելել շարունակել ուսումը, և արդեն վանքում նա վերամշակել է իր հիմնական «Վախճան ունեցող էություն և հավիտենական էություն» աշխատությունը^[11]։

1938 թվականին, նկատի ունենալով Գերմանիայում սկսվող հրեաների հետապնդումները, քույր Թերեզային տեղափոխել են Նիդերլանդներ՝ Էխտ քաղաքի վանք։

1939 թվականին Էդիթն ավարտել է Սուրբ Խուան դե լա Կրուսի մասին գիրքը, որը կրում էր «Scientia Crucis» («Խաչի գիտություն») վերնագիրը։ Դա նրա վերջին գիրքն էր։

1942 թվականի հուլիսի 20-ին Նիդերլանդների բոլոր եկեղեցիներում ընթերցվել է Նիդերլանդների եպիսկոպոսների կոնֆերանսի՝ նացիստների ռասիզմը դատապարտող կոչը։ Դրան ի պատասխան՝ 1942 թվականի հուլիսի 26-ին Նիդերլանդների ռեյխսկոմիսար Արթուր Զեյս-Ինկվարտը հրամայել է ձերբակալել մկրտված հրեաներին, որոնց նախկինում նացիստները ձեռք չէին տալիս։ 1942 թվականի օգոստոսին քույր Թերեզան Նիդերլանդների հրեական ծագմամբ մյուս քրիստոնյաների հետ ուղարկվել է Օսվենցիմ և մահացել գազախցում^[10]։

1987 թվականին կարգվել է սրբերի դասին, իսկ 1998 թվականի հոկտեմբերի 11-ին Հովհաննես Պողոս II պապի կողմից կանոնականացվել։ Սրբի հիշատակը Հռոմեական կաթոլիկ եկեղեցում կատարվում է օգոստոսի 9-ին։

Ընտանիք

Էդիթ Շտայնին ազգական է մաթեմատիկոս Ռիխարդ Կուրանտը։

Աշխատություններ

Edith Stein: essential writings / John Sullivan, ed.. — New York: Orbis Books, 2002. — 158 p. — (Modern spiritual masters series). — ISBN 9781570754289

Կերպար և հիշատակ

Էդիթ Շտայնի մասին «Յոթերորդ սենյակ» կենսագրական ֆիլմը 1995 թվականին նկարահանել է Մարթա Մեսարոշը, գլխավոր դերակատարն է Մայա Մորգենշտերնը^[12]։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Encyclopædia Britannica
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Schäfer J. Ökumenisches Heiligenlexikon — 1998.
↑ Find A Grave — 1996.
↑ Stolperstein dedicated to Edith Stein
↑ https://thema.erzbistum-koeln.de/koelner-maertyrer/Dr_Edith_Stein.html
↑ CONOR.Sl
↑ ^10,0 ^10,1 ^10,2 ^10,3 Католическая энциклопедия, 2013
↑ ^11,0 ^11,1 ^11,2 Сикари, 1989
↑ «Յոթերորդ սենյակ»(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում

Գրականություն

Posselt, Teresia Renata (1952). Edith Stein: The Life of a Philosopher and Carmelite. Sheed and Ward.
Sawicki, Marianne (1997). Body, Text and Science: The Literacy of Investigative Practices and the Phenomenology of Edith Stein. Dordrecht: Kluwer.
Herbstrith W.Edith Stein, a biography. San Francisco: Harper & Row, 1985
Feldhay Brenner R. Writing as resistance: four women confronting the Holocaust. Edith Stein, Simone Weil, Anne Frank, Etty Hillesum. University Park: Pennsylvania State UP, 1997
Courtine-Denamy S. Three women in dark times: Edith Stein, Hannah Arendt, Simone Weil, or Amor fati, amor mundi. Ithaca: Cornell UP, 2000
Oben F.M. The life and thought of St. Edith Stein. New York: Alba House, 2001
Borden, Sarah R. (2003). Edith Stein (Outstanding Christian Thinkers). Continuum.
MacIntyre A.C.Edith Stein: a philosophical prologue, 1913—1922. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2006.
Mosley J. Edith Stein: modern Saint and martyr. Mahwah: HiddenSpring, 2006
Berkman J.A. Contemplating Edith Stein. Notre Dame: University of Notre Dame Press, 2006
Maskulak M. Edith Stein and the body-soul-spirit at the center of holistic formation. New York: Peter Lang, 2007
Calcagno, Antonio (2007). The Philosophy of Edith Stein. Duquesne University Press.
Pulina G. L’angelo di Husserl. Introduzione a Edith Stein, Civitella in Val di Chiana: Zona, 2008
Lebech, Mette (Winter 2011). «Why Do We Need the Philosophy of Edith Stein?» (PDF). Communio. 38: 682–727. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2016 թ․ հուլիսի 1-ին.
Lebech, Mette (2015). The Philosophy of Edith Stein: From Phenomenology to Metaphysics. Peter Lang.
Антонио Сикари Блаженная Эдит Штейн // Портреты святых = Ritratti di santi. — Милан: Нова ет ветера, 1989. — 224 с.
Эдита Штайн // Католическая энциклопедия. — М.: Издательство Францисканцев, 2013. — Т. 5. — С. 403—405. — ISBN 978-5-89208-114-6

Արտաքին հղումներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Էդիթ Շտայն» հոդվածին։

[_576e3dccb74dbf26-1] 1,0 ^1,1 Encyclopædia Britannica

[_e6bd90db135439b8-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)

[_d7cfb6f1ef1b8842-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_223c697f3f963658-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.

[_dedcd23319c70877-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Schäfer J. Ökumenisches Heiligenlexikon — 1998.

[_0b3b556f6bc7f9af-6] Find A Grave — 1996.

[_b0793cf12d199fe1-7] Stolperstein dedicated to Edith Stein

[_f1cb8831058e6563-8] ttps://thema.erzbistum-koeln.de/koelner-maertyrer/Dr_Edith_Stein.html

[_af65bd9a1154542d-9] CONOR.Sl

[Католическая_энциклопедия—2013——-10] 10,0 ^10,1 ^10,2 ^10,3 Католическая энциклопедия, 2013

[Сикари—1989——-11] 11,0 ^11,1 ^11,2 Сикари, 1989

[12] «Յոթերորդ սենյակ»(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]