Ստաբատ մատեր

Ստաբատ մատեր (լատին․՝ Stabat Mater < Stabat Mater dolorosa, միջին լատիներեն, կանգնած է մայրը վշտագին), կաթոլիկական պոեմ, որտեղ խաչված Որդու տառապանքը սգացող Տիրամայրը արտահայտում է ընդհանրապես որդեկորույս մոր վիշտն ու հուսահատությունը։ Ունի aab-ccb կառուցվածք, 20×3 տող ոտանավոր տեքստ։ Վերագրվում է Ֆրանցիսկյան միաբանության ներկայացուցիչ բանաստեղծ Յակոպո դա Տոդիին։

Երաժշտության մեջ

14-րդ դարում եղանակ և այնուհետև «Ստաբատ մատերը» գոյատևել է որպես սեքվենցիա։ Արարողության մեջ կատարվել է «Տիրամոր յոթ վշտերը» կոչվող տոնին (սեպտեմբերի 15), հետագայում Ավագ Ուրբաթին և այլ տոների։ Գրական տեքստը, որոշ դեպքերում նաև մեղեդին, սկսած 15-րդ դարից նշանավոր շատ կոմպոզիտորների ստեղծագործության համար նյութ են ծառայել։ Համանուն գործեր են գրել Ժոսքեն Դեպրեն, Պալեստրինան, Պերգոլեզին, Ռոսինին, Վերդին, Սկարլատտին, Հայդնը, Շուբերտը, Դվորժակը, Շիմանովսկին, Պուլենկը, Պենդերեցկին և ուրիշները։

Գրիգոր Նարեկացուն վերգրվող հայկական միջնադարյան նշանավոր տաղ «Տիրամայրն» յուրահատուկ հայկական «Ստաբատ մատեր» է։

Ստաբատ մատեր կազմել է երաժշտական ժանր, սակայն չի մնացել հոգևոր երաժշտության սահմաններում, այլ աշխարհականացել է բովանդակությամբ։

Լատիներեն տեքստը

Stabat mater dolorosa juxta Crucem lacrimosa, dum pendebat Filius. Cuius animam gementem, contristatam et dolentem pertransivit gladius. O quam tristis et afflicta fuit illa benedicta, mater Unigeniti! Quae maerebat et dolebat, pia Mater, dum videbat nati poenas inclyti. Quis est homo qui non fleret, Christi matrem si videret in tanto supplicio?

Quis non posset contristari Christi Matrem contemplari dolentem cum Filio? Pro peccatis suae gentis vidit Iesum in tormentis, et flagellis subditum. Vidit suum dulcem Natum moriendo desolatum, dum emisit spiritum. Eia, Mater, fons amoris me sentire vim doloris fac, ut tecum lugeam. Fac, ut ardeat cor meum in amando Christum Deum ut sibi complaceam.

Sancta Mater, istud agas, crucifixi fige plagas cordi meo valide. Tui Nati vulnerati, tam dignati pro me pati, poenas mecum divide. Fac me tecum pie flere, crucifixo condolere, donec ego vixero. Iuxta Crucem tecum stare, et me tibi sociare in planctu desidero. Virgo virginum praeclara, mihi iam non sis amara, fac me tecum plangere.

Fac, ut portem Christi mortem, passionis fac consortem, et plagas recolere. Fac me plagis vulnerari, fac me Cruce inebriari, et cruore Filii. Flammis ne urar succensus, per te, Virgo, sim defensus in die iudicii. Christe, cum sit hinc exire, da per Matrem me venire ad palmam victoriae. Quando corpus morietur, fac, ut animae donetur paradisi gloria. Amen.

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 11, էջ 95)։