1947
1947 (MCMXLVII) waor e gewoen jaor wat begós op 'ne goonsdag op de Gregoriaanse kalender..
Gebäörtenisse
[bewirk | brón bewèrke]- Algemein: 't Waer in Nederlandj is in 1947 biezunjer extreem. 't Jaor begint mèt ein van de sjtrengste wèntjers van de 20e eëuw, hoewaal d'r midde in jannewarie eine tiejelike doaj-aanval is, mèt ein wermderecord van 17 graad baove nul in Limburg. D'r wirt in deze wèntjer ouch eine Èlfsjtejetoch gehawwe. De zomer begint al vreug mèt heël werm daag in mei en hilt aan pès wied in september; de zomer van 1947 is de wermste zomer van de eëuw.
- 26 jannewarie - Ein KLM-toesjtèl sjtort neer in de buurt van 't Deense Kastrup (Tårnby). Alle inzittende, wo-ónger de Zjweedse erfprins Gustaaf Adolf en de Amerikaanse operazengeres Grace Moore, kómme óm.
- 10 fibberwarie - Biej de Vreje van Paries wirt ein aantal grenswieziginge in Europa door de Tweëde Waereldaorlog óngedaon gemaak of sjus bevestig. Zoa kriet Roemenië Zevenburge truk van Hongarije, mèr raak 't Moldavië defenitief kwiet aan de Sovjet-Unie. Italië kriet Zuid-Tirol van Oasteriek mèr mót Istrië aafsjtaon aan Joegoslavië. Oet dat sjiereilandj kump eine groate vluchtelingesjtroam op gank.
- Louis Mountbatten, achternaef van de Britse keuning George VI, treujt aan es lètste gouverneur van India.
- 12 miert - President Harry S. Truman verklaort de Trumandoctrine: de Verenigde Sjtate zulle democratische lenj helpe die bedreig waere door eine sjtaatsgreep of burgeraorlog, in 't biejzunjer es dees communistisch van aard zint.
- 24 miert - Biej eine brandj in de sjaatsmien Hendrik in Brunssum kómme dertieën mienwirkers óm 't laeve.
- 15 april - Oprichting van de Waereldómroop in Hilversum.
- 18 april - De Britte brènge op 't Duutsje rotsjeilandj Helgolandj groate hoevölheje oet de aorlog euvergebleve sjprèngsjtof tot óntploffing. Operation Big Bang leijt aevel neet tot de beoagde vernetiging van 't sjtrategisch gelaege eilandj zelf.
- 25 april - De Nederlandse regering geuf prof. Eduard Meijers opdrach ein nuuj Burgerlik Wètbook te óntwerpe.
- 28 april - De Noorse antropoloog Thor Heyerdahl vertrek same mèt Knut Haugland, Herman Watzinger, Bengt Dannielson, Erik Hesselberg en Torstein Raaby vanoet Peru op ein naogemaak Inca-vlot nao Tahiti. In plaatsj daovan zal hae nao 101 daage sjtranje op Tuamotu.
- 1 mei Ónger leiding van Albert de Smaele versjient 't daagblaad De Standaard opnuuj.
- 't Euverlègk euver ein ónaafhankelik en vereinigd India mislök. Moslims en hindoes greuje ummer wiejer oet ein. Ein teleurgesjtèlde Mahatma Gandhi trek zich truk oet 't aopebaar laeve.
- 18 mei - Simon van het Reve voltoajt ziene roman De avonden.
- 5 juni - In ein toesjpraak op de Harvard universiteit aopebaart de Amerikaanse minister van boetelandjse zake Marshall zien plan óm Europa d'r mèt Amerikaanse financiële hulp weer baoveop te helpe.
- 25 juni - In Amsterdam versjient Het achterhuis, daagbook van 't joads maedje Anne Frank.
- 27 juni - De wermste daag tot dan toe wirt gemaete in De Bilt. 't Wirt 36,8 graad, dit record is dao pas in 2019 doorbraoke. In Mesjtreech wirt 't 38,4 graad.
- 6 juli - Gekleijd in Arsenal-shirts wirt Ajax in de wedsjtried taenge NEC voetbalkampioen van Nederlandj.
- 8 juli - 't Roswellincident vundj plaatsj: in Roswell (New Mexico) waere broksjtökke gevónje van ein ónbekènd object. D'r wirt gesjpeculeerd dat 't óm ein vlegende sjotel geit (die taengewoordig in Area 51 geborge zouwe ligke), mèr volges de Amerikaanse euverheid geit 't óm eine waerballon.
- 18 juli - 't Sjeep Exodus mèt Joadse euverlaevende van de Holocaust aan baordj wirt door de Britse marine veur Haifa óngersjöp. De opvarende wirt de toegank tot Palestina óntzag en nao interneringskampe in Duutsjlandj gesjtuurd.
- 21 juli - Militair ingriepe van Nederlandj naodat Indonesië de 'aangekleide' Euvereinkóms van Linggadjati neet geaccepteerd haet. 'Operatie Product' is de eësjte van wat eufemistisch politionele acties geneump waere in de Indonesische ónafhankelijkheidsaorlog.
- 3 augustus - Theo Middelkamp wirt in Reims de eësjte Nederlandse waereldkampioen fitserenne op de waeg.
- 15 augustus - 't Verenigd Keuninkriek verleët, gehaos, India en leët ’t landj verdeild achter. 't Landj wirt opgesjplits in 't islamitische Pakistan en 't euverwaegend hindoeïstische mèr seculier ingerichte India. De provincie Punjab wirt verdeild en brent. Tieën miljoen luuj verlaote hoes en haard óm nao 't landj mèt meëredeils geluifsgenote te trekken. Tenminste ein miljoen luuj kómme óm biej plunderinge en maordpartieje.
- 19 - Oprichting van de Nederlandse Aardaolie Maatsjappiej, woin Shell en Exxon jeder veur de hèlf deilnumme. De maatsjappiej geit 't aardaolieveldj biej Schoonebeek exploitere. Ouch geit ziej zeuke nao winbare hoeväölheje aerdgaas.
- 1 oktober - De noadwèt Awwerdómsveurzening wirt ingeveurd door minister Willem Drees.
- 14 oktober - De Amerikaanse piloot Chuck Yeager doorbruk in ein X-1 rakètvleegtuug es eësjte de geluidsbarrière.
- 14 oktober - In Nederlandj nump prinses Juliana es regent de plaatsj in van keuningin Wilhelmina.
- 26 oktober - De Maharadja van Kasjmir óngerteikent de akte wobiej 't landj zich aansjlut biej India. Direk sjtuurt India troepe óm de islamitische opsjtand taenge de hindoevors te óngerdrökke.
- 30 oktober - De Algemein Euvereinkoms betröffende tarieve en handel (General Agreement on Tarrifs and Trade; GATT), de veurluiper vaan de Wereldhandelsorganisatie (World Trade Organisation; WTO), woort geteikend.
- oktober - Ein platform van Kerr-McGee wit ein aoliepöt in preduktie te brènge veur de kus van Louisiana in de Golf van Mexico mèt Rig 16 aan baord van de Frank Phillips. Dit wirt waal besjouwd es 't begin van de offshore-indusjtrie.
- 2 november - Eësjte (en ènnige) vluch van de Spruce Goose.
- 6 november - In Nederlandj besjlut de Tweëde Kamer tot ein Parlementair enquête nao 't regeringsbeleid in de Tweëde Waereldaorlog.
- 17 november - De transistor wirt oetgevónje door John Bardeen, Walter Brattain en William Shockley.
- 27 november - Meneer Zhou rich de eësjte Chinese vereniging van Nederlandj op. De Algemein Chinese Vereiniging in Nederlandj.
- 23 december - Demonstratie van de eësjte transistor.
- zónger datum
- Versjiening van de eësjte Lucky Luke door de Belzje teikenaer Morris.
- D'r woedt eine groate sjtörm op de zon.
- De AK-47 wirt in Rusland óntwórpe.
Nobelprieze
[bewirk | brón bewèrke]- Natuurkunde: Edward Victor Appleton "um zien oonderzeuk nao de fysica vaan de hoeger atmosfeer, in 't bezunder um de oontdèkking vaan de zoegeneumde Appletonlaog."
- Sjemie: Robert Robinson "um zien oonderzeuk nao plantaardege produkte vaan biologisch belaank, in 't bezunder de alkaloïde."
- Geneeskunde:
- Carl Ferdinand Cori en Gerty Cori "um hun oontdèkking vaan de loup vaan de katalytische umzètting vaan glycogeen."
- Bernardo Alberto Houssay "um zien oontdèkking vaan de rol die 't hermoon in de adenohypofyse späölt in 't metabolisme vaan sókker."
- Literatuur: André Gide "veur zien väölumvattende en artistiek beteikenisvol sjriefsele, boe-in minseleke probleme en gestèldhede mèt 'n oonbevreesde woerheidsleefde en sjerp psychologisch inziech zien geprizzenteerd."
- Vrei: de Quakers "[um hun] compassie veur aandere en de wuns veur ze te helpe."
George Marshall (twiede kier)
Gebore
[bewirk | brón bewèrke]
gebaore op 8 jannewarie 1947.
gebaore 29 april 1947.
gebaore 19 juni 1947.
gebaore 30 juli 1947.
- 1 jannewarie - Peter Lankhorst, Nederlandse politicus (PPR, GroenLinks)
- 3 jannewarie - Jan Kamminga, Nederlandse besjtuurder
- 5 jannewarie - Ted Lange, Amerikaanse acteur
- 8 jannewarie - David Bowie, Britse zenger (gestorve 2016)
- 8 jannewarie - Terry Sylvester, Britse gitarist (The Hollies)
- 11 jannewarie - Carry Geijssen, Nederlandse sjaatsster
- 11 jannewarie - Mart Smeets, Nederlandse (sjport)journalist, presentator en publicist
- 13 jannewarie - Carles Rexach, Spaans voetballer en voetbaltrainer
- 15 jannewarie - Ad van Baal, Nederlandse lutenant-generaal
- 16 jannewarie - Ferry Maat, Nederlandse radio-diskjockey
- 25 jannewarie - Harrie Jansen, Nederlandse fitserenner en sjportversjlaaggaever
- 29 jannewarie - Harry Mens, Nederlandse makelaer en tv-presentator
- 2 fibberwarie - Farrah Fawcett, Amerikaanse actrice (gesjtorve 2009)
- 3 fibberwarie - Koos Alberts, Nederlandse zenger (gestorve 2018)
- 3 fibberwarie - Dave Davies, Britse zenger en gitarist (The Kinks)
- 4 fibberwarie - Alice Cooper, Amerikaanse heavy metal-muzikant en zenger
- 7 fibberwarie - Wayne Allwine, Amerikaanse sjtömartiest (o.a. Mickey Mouse) (gesjtorve 2009)
- 9 fibberwarie - Carla Del Ponte, Zjwitserse juriste
- 12 fibberwarie - Jaap Dekker, Nederlandse componist en pianist
- 14 fibberwarie - Frank Groothof, Nederlandse acteur, bekend van Sesamstraat
- 15 fibberwarie - John Coolidge Adams, Amerikaanse componist ("Nixon in China")
- 15 fibberwarie - Arnie Treffers, Nederlandse zenger Long Tall Ernie and the Shakers, gesjtorve 1995
- 16 fibberwarie - Tom Mulder, Nederlandse radio-dj
- 17 fibberwarie - Frits Barend, Nederlandse journalist en tv-presentator
- 17 fibberwarie - Ben Cramer, Nederlandse zenger
- 18 fibberwarie - prinses Christina, Nederlands lid van keuninklike femielie
- 20 fibberwarie - André van Duin, Nederlandse kemiek, zenger en acteur
- 20 fibberwarie - Peter Strauss, Amerikaanse acteur
- 21 fibberwarie - Eddy Achterberg, Nederlandse voetballer
- 22 fibberwarie - Veronica Hazelhoff, Nederlandse sjriefster
- 26 fibberwarie - Peter Adelaar, Nederlandse judoka (gesjtorve 2004)
- 6 miert - Dick Fosbury, Amerikaanse hoagsjprènger en olympisch kampioen (1968)
- 14 miert - José Happart, Belzje politicus
- 25 miert - Elton John, Britse zenger en componist
- 27 miert - Aad de Mos, Nederlandse voetbaltrainer
- 2 april - Emmylou Harris, Amerikaanse zengeres
- 3 april - Theo Pahlplatz, Nederlandse voetballer
- 4 april - Trea Dobbs, Nederlandse zengeres
- 7 april - Patricia Paay, Nederlandse zengeres
- 11 april - Eddy Becker, Nederlandse radio- en tv-presentator
- 12 april - Tom Clancy, Amerikaanse sjriever
- 12 april - David Letterman, Amerikaanse talkshow-presentator
- 21 april - Iggy Pop, Amerikaanse zenger
- 23 april - Vincent van Engelen, Nederlandse radiopresentator
- 24 april - Roger Kornberg, Amerikaanse sjeikundige en biochemicus, winnaer van de Nobelpries veur de Sjeikunde 2006
- 24 april - Josep Borrell, Spaonsen EU-politicus
- 25 april - Johan Cruijff, Nederlandse voetballer en voetbaltrainer
- 28 april - Ad Visser, Nederlandse multi media-artiest, muzikant en presentator van Toppop
- 30 april - Karel XVI Gustaaf, Zjweedse keuning
- 2 mei - Philippe Herreweghe, Belzje dirigent
- 4 mei - Willem van Beusekom, Nederlandse ómroopdirecteur, presentator en radio-dj (gesjtorve 2006)
- 4 mei - Ronald Sørensen, Nederlandse leëraar, vakbóndjsbesjtuurder en politicus
- 5 mei - Leif Mortensen, Deense fitserenner
- 1 juni - Ron Wood, Britse gitarist van The Rolling Stones
- 6 juni - Ada Kok, Nederlandse zjwömster en olympisch kampioene (1968)
- 12 juni - Wilbert Gieske, Nederlandse acteur
- 14 juni - Wim Hogenkamp, Nederlandse acteur, zenger en tekstsjriever (gesjtorve 1989)
- 19 juni - Salman Rushdie, Britse sjriever
- 26 juni - Kees Jansma, Nederlandse tv-presentator en sjportversjlaaggaever
- 26 juni - Peter Sloterdijk, Duutsje filosoof
- 3 juli - Rob Rensenbrink, Nederlandse voetballer (gesjtorve 2020)
- 5 juli - Toos Beumer, Nederlandse zjwömster
- 9 juli - Jerney Kaagman, Nederlandse zangeres
- 9 juli - O. J. Simpson, Amerikaanse acteur en American footballer
- 17 juli - Camilla Parker-Bowles, hertogin van Cornwall, (tweëde) vrouw van Kroanprins Charles van Èngelandj
- 19 juli - Brian May, Britse gitarist van Queen
- 20 juli - Carlos Santana, Amerikaanse gitarist
- 21 juli - Co Adriaanse, Nederlandse voetballer en voetbaltrainer
- 22 juli - Nico de Haan, Nederlandse vogelkènner en vogelbesjermer
- 22 juli - Don Henley, Amerikaanse zenger, drummer en producer
- 30 juli - Arnold Schwarzenegger, Oasterieks-Amerikaanse acteur, bodybuilder en gouverneur van Californië
- 14 augustus - Joop van Daele, Nederlandse voetballer
- 20 augustus - James Pankow, Amerikaanse zenger van Chicago
- 23 augustus - Lex Schoenmaker, Nederlandse voetballer en voetbalcoach
- 24 augustus - Roger De Vlaeminck, Belzje fitserenner
- 26 augustus - Jan Krekels, Nederlandse fitserenner
- 31 augustus - Mireille Bekooij, Nederlandse tv-presentatrice
- 3 september - Mario Draghi, Italiaonse baankeer en premier
- 18 september - Hans Vermeulen, Nederlandse zenger, componist, producer, gitarist en toetsenist
- 21 september - Stephen King, Amerikaanse sjriever van horror-boeken
- 26 september - Lynn Anderson, Amerikaanse countryzangeres
- 27 september - Dick Advocaat, Nederlandse voetballer en voetbaltrainer
- 27 september - Meat Loaf (Marvin Lee Adey), Amerikaanse acteur en zenger
- 1 oktober - Mariska Veres, Nederlandse zangeres (Shocking Blue) (gesjtorve 2006)
- 6 oktober - Han Peekel, Nederlandse presentator en producent
- 8 oktober - Maurice de Hond, Nederlandse óngernummer, opiniepeiler en voetbalscheidsrechter
- 8 oktober - Miel Puttemans, Belzje atleet
- 9 oktober - France Gall, Frans zangeres
- 9 oktober - Hans van der Togt, Nederlandse presentator
- 11 oktober - Loukas Papadimos, Griekse aajdpremier
- 11 oktober - Daryl Hall, Amerikaanse popmuzikant van Hall & Oates
- 13 oktober - Sammy Hagar, Amerikaanse rockzenger van Van Halen
- 18 oktober - Job Cohen, Nederlandse politicus (PvdA) en burgemeister van Amsterdam
- 24 oktober - Kevin Kline, Amerikaanse acteur
- 26 oktober - Hillary Clinton, Amerikaanse senator van de sjtaat New York, minister van boetelandjse zake ónger president Batack Obama, vrouw van president Bill Clinton
- 29 oktober - Richard Dreyfuss, Amerikaanse acteur
- 30 oktober - Timothy B. Schmit, Amerikaanse bassist van The Eagles
- 31 oktober - Herman Van Rompuy, Vlaamse politicus en eësjte president van Europa
- 5 november - Peter Noone, Britse zenger van Herman's Hermits
- 5 november - Partha Chatterjee, Indiaosen antropoloog, historicus en polletiekoloog
- 6 november - Larry James, Amerikaanse sjprinter (olympisch kampioen in 1968) (gesjtorve 2008)
- 8 november - Minnie Riperton, Amerikaanse soulzangeres die in 1974 bekèend woort mèt "Loving you" (gesjtorve 1979)
- 9 november - Henk van Hoof, Nederlandse sjtaatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelaegeheid in 't kabinet-Balkenende II
- 9 november - Paul Litjens, Nederlandse hockeyer
- 10 november - Greg Lake, Britse musicus (King Crimson, Emerson, Lake and Palmer)
- 20 november - Joe Walsh, Amerikaanse gitarist van The Eagles
- 22 november - Harm Kuipers, Nederlandse sjaatser en medicus
- 27 november - Jan Jeuring, Nederlandse voetballer
- 6 december - Henk van Woerden, Nederlandse kunstsjilder en sjriever (gesjtorve 2005)
- 7 december - Peter de Jong, Nederlandse kemiek (Maxi in 't komisch duo Mini & Maxi)
- 8 december - Gregg Allman, Amerikaanse muzikant van The Allman Brothers Band
- 20 december - Gigliola Cinquetti, Italiaanse zangeres
- 22 december - Bill van Dijk, Nederlandse zenger en acteur
- 25 december - Jozias van Aartsen, Nederlandse politicus
- 30 december - Jeff Lynne, Britse muzikant en voorman van ELO
- 31 december - Ruud Vreeman, Nederlandse politicus en vakbóndjsbesjtuurder
Gesjtorve
[bewirk | brón bewèrke]
gesjtorve 24 jannewarie 1947.
- 24 jannewarie - Felix Timmermans (61), Vlaamse sjriever
- 25 jannewarie - Al Capone (48), Amerikaanse gangster
- 28 jannewarie - Reynaldo Hahn (72), Frans componist en dirigent
- 8 fibberwarie - Josephina Bakhita (~78), Soedanese/Italiaanse zuster en heilige
- 12 fibberwarie - Kurt Lewin (56), Duutsje psycholoog
- 26 fibberwarie - Heinrich Häberlin (78), Zjwitserse politicus
- 26 fibberwarie - Kálmán Tihanyi (49), Hongaars televisiepionier en oetvènjer
- 2 miert - Frans Ghijsels (64), Nederlandse architect en sjtedeboewkundige
- 6 miert - Ferdinand Zecca (82), Frans filmregisseur
- 1 april - George II (56), Griekse keuning
- 7 april - Henry Ford (83), Amerikaanse autofabrikant
- 18 april - Josef Tiso (59), Slowaaks Roams-Katholiek geistelike
- 20 april - Christiaan X van Denemarke (76), keuning van Denemarke
- 8 mei - Jan Kan (73), Nederlandse politicus en voetballer
- 29 juni - Willem Vliegen (84), Nederlandse socialistisch politicus
- 2 augustus - Tomás Berreta (72), Uruguayaanse president
- 21 augustus - Ettore Bugatti (65), Italiaanse autoconstructeur
- 9 september - Victor Horta (86), Belzje architect, bekènd óm zien geboewe in Art Nouveau-sjtiel.
- 4 oktober - Max Planck (89), Duutsje natuurkundige en winnaer van de Nobelpries veur de Natuurkunde (1918)
- 12 oktober - Fernand Jacquet (58), Belzje Eësjte Waereldaorlog lóchoas
- 12 november - Barones Orczy (82), sjriefster van The Scarlet Pimpernel
- 30 november - Ernst Lubitsch (55), Duutsje regisseur
- 1 december - Aleister Crowley (72), Britse occultist
- 28 december - Victor Emanuel III van Italië (78), keuning van Italië, keizer van Ethiopië en keuning van Albanië
- 30 december - Han van Meegeren (58), Nederlandse kunstsjilder en meistervervalsjer
