Lihat sumber bagi Führer

'''Führer''' ({{IPAc-en|ˈ|f|jʊər|ər}}; {{IPA-de|ˈfyːʁɐ}}), atau '''Fuehrer''' (sebutan bahasa Inggeris) adalah kata nama yang bermaksud ''[[pemimpin]]'' atau ''[[pembimbing]]'' dalam [[bahasa Jerman]]. Dalam [[bahasa Inggeris]] umumnya digunakan dalam hal yang berhubungan dengan pemimpin diktator [[Nazi Jerman]], [[Adolf Hitler]]. Perkataan ''Führer'' dalam erti kata ''pembimbing'' masih kekal umum digunakan di [[Jerman]], namun tetap memiliki [[stigma sosial]] dan [[konotasi]] negatif apabila digunakan sebagai maksud ''[[pemimpin]]''. Oleh itu perkataan ''[[wikt:Leiter#German|Leiter]]'' digunakan sebagai ganti kepada ''pemimpin''. 

Di bawah Hitler, perkataan ini sering menjadi sebahagian dari nama gelaran dan pangkat tinggi [[ketenteraan]] dan organisasi pemerintah Jerman.

==Sejarah==
<!--DO NOT change header-->
{{Infobox former political post
| political_office   = Führer dan Canselor Reich
| country            = Jerman<br>''Führer und Reichskanzler des deutschen Volkes''
| insignia           = Standarte Adolf Hitlers.svg
| insigniasize       = 120px
| insigniacaption    = Panji-Panji Hitler
| image              = Hitler portrait crop.jpg
| imagesize          = 150px
| caption            = Adolf Hitler, Führer Jerman (1934 hingga 1945).
| predecessor        = [[Paul von Hindenburg]]<br><small>(sebagai presiden)<br>Diri sendiri<br><small>(sebagai canselor)</small>
| successor          = [[Karl Donitz]] <small><br>(sebagai presiden)</small><br>[[Joseph Goebbels]]<br><small>(sebagai canselor)</small>
| first_officeholder = [[Adolf Hitler]]
| last_officeholder  = Adolf Hitler
| style              = Mein Führer ("Pemimpinku")
| residence          = [[Reich Chancellery]]
| appointer          = [[Reichstag]], [[Akta Pengkuasaan 1933]]
| began              = 2 Ogos 1934
| ended              = 23 Mei 1945
| pretender          =
}}

===Asal-usul gelaran dan penggunaannya sebagai pemimpin parti===
''Führer'' merupakan nama unik yang diberikan oleh Hitler untuk dirinya, dan dalam fungsinya  selaku ''Vorsitzender'' (pengerusi) [[Parti Nazi]]. Ia adalah perkara umum pada masa itu untuk merujuk kepada pemimpin-pemimpin parti sebagai "Führer", namun hanya dengan tambahan untuk menunjukkan pemimpin parti mana yang dimaksudkan. Penerimaan gelaran Hitler sebahagiannya diilhamkan oleh penggunaan awal dari orang Austria bernama [[Georg von Schönerer]], iaitu pendokong utama [[pan-Jermanisme]] dan [[nasionalisme Jerman di Austria]], yang mana pengikutnya juga biasa merujuk beliau sebagai ''Führer'' tanpa syarat, dan juga menggunakan tabik-''[[Tabik Nazi#Sieg Heil|Sieg Heil]]''. Pilihan Hitler untuk [[gelaran]] politik tersebut tidak pernah berlaku sebelum ini di Jerman. Seperti banyak simbolisme awal Nazi Jerman, ia telah dimodelkan selepas [[Fasisme Itali]] [[Benito Mussolini]]. Mussolini memilih [[gelaran]] ''[[Duce|il Duce]]'' atau ''"Dux"'' dalam [[Latin]] ('Pemimpin') dan telah digunakan secara meluas, walaupun, tidak seperti Hitler, beliau tidak pernah membuat ia gelaran rasminya. Perkataan Itali ''Duce'' (tidak seperti perkataan Jerman ''Führer'') tidak lagi digunakan sebagai istilah generik untuk pemimpin, tetapi selalunya merujuk kepada Mussolini sendiri.

===Sebagai jawatan politik===
Selepas pelantikan Hitler sebagai [[Canselor Jerman#Canselor Reich Ketiga (1933-1945)|Reichskanzler]] (''Canselor Reich''), Reichstag meluluskan [[Akta Pengkuasaan 1933|Akta Pengkuasaan]] yang membenarkan kabinet Hitler untuk memasyhurkan undang-undang melalui dekri. Sehari sebelum kematian [[Presiden Jerman|Reichspräsident]], [[Paul von Hindenburg]], Hitler dan kabinetnya mengeluarkan perintah, iaitu membubarkan jawatan presiden dan menjadikan Hitler pengganti Hindenburg. Walau bagaimanapun langkah ini melanggar Akta Pengkuasaan. Hitler menggunakan panggilan ''"Führer und Reichskanzler"'', menggabungkan jawatan dalam parti dan kerajaan, sebagai gelarannya. Kononnya Hitler tidak menggunakan gelaran "presiden" kerana menghormati pencapaian Hindenburg sebagai tokoh wira dalam Perang Dunia I (walaupun dekri, agak tidak merasa hormat, telah diluluskan sebelum kematian Hindenburg pada 2 Ogos 1934).

Dalam penerimaan popular, gelaran Führer dan Canselor tidak lama lagi difahami sebagai [[Ketua negara]] dan [[Ketua kerajaan]] - pandangan menjadi lebih tepat apabila beliau telah diberikan gelaran propaganda ''"Führer des Deutschen Reiches und Volkes"'' (Pemimpin Empayar Jerman dan Rakyat), pada namanya tentera mengangkat sumpah taat setia. Bagaimanapun, ia menyimpan beberapa makna sebagai "Pemimpin Parti dan Pemimpin Kerajaan" dengan merujuk kepada hubungan mengelirukan parti dan kerajaan, termasuk jawatan-jawatan dalam kesatuan peribadi dan juga pejabat dengan portfolio yang sama Hitler mahu berjuang untuk menyebelahinya. Gaya Ketua Negara telah ditukar pada 28 Julai 1942 kepada ''"Führer des Großdeutschen Reiches"'' ("Pemimpin Empayar Jerman Raya"). Di dalam [[Wasiat terakhir Adolf Hitler|wasiat politik]], Hitler juga merujuk kepada dirinya sendiri sebagai ''Führer der Nation''.

Nazi Jerman memupuk semangat ''[[Führerprinzip]]'' (prinsip pemimpin), dan telah diketahui umum hanya Hitler dikenali sebagai ''der Führer'' ("Pemimpin").

===Ein Volk, ein Reich, ein Führer===
Salah satu slogan politik Nazi yang paling banyak dilaungkan dan diulang kali ialah ''Ein [[Volk]], ein Reich, ein Führer – ''"Satu Rakyat, Satu Empayar, Satu Pemimpin". Bendersky berkata slogan itu "meninggalkan kesan mendalam pada minda kebanyakan orang Jerman yang hidup di zaman Nazi. Ia muncul dalam poster yang banyak dan dalam penerbitan;. Ia sentiasa didengar dalam siaran radio dan ucapan." Slogan itu menekankan kawalan mutlak parti keatas setiap sektor masyarakat Jerman dan budaya - melainkan gereja-gereja. Perkataan Hitler adalah mutlak, tetapi beliau mempunyai sedikit jarak kepentingan - kebanyakannya melibatkan diplomasi dalam tentera - dan juga orang bawahannya mentafsirkan kemahuannya untuk kepentingan mereka sendiri.

===Penggunaan tentera===
{{Further|Kerjaya Tentera Adolf Hitler}}
Mengikut [[Republik Weimar|Perlembagaan Weimar]], Presiden adalah Pemerintah Tertinggi Angkatan Tentera. Tidak seperti “Presiden”, Hitler mengambil jawatan (''Oberbefehlshaber'') ini untuk dirinya. Apabila pengerahan diperkenalkan semula pada tahun 1935, Hitler mewujudkan jawatan Panglima Angkatan Tentera, iaitu jawatan yang disandang oleh Menteri Perang. Beliau mengekalkan jawatan Pemerintah Tertinggi untuk dirinya. Fil Marsyal [[Werner von Blomberg]], Menteri Perang pada masa itu dan salah seorang yang mencipta [[sumpah Hitler]], atau sumpah peribadi taat setia tentera kepada  Hitler, menjadi Panglima Angkatan Tentera manakala Hitler kekal Pemerintah Tertinggi. Selepas [[Peristiwa Blomberg&ndash;Fritsch]] pada tahun 1938, Hitler mengambil alih jawatan panglima dan menguasai sendiri angkatan tentera.  Bagaimanapun, beliau terus menggunakan jawatan terdahulu yang lebih tinggi iaitu Pemerintah Tertinggi, di mana ia di isi dengan makna yang agak baru. Menyatukan ia dengan "Führer", beliau menggunakan gelaran ''Führer und Oberster Befehlshaber der Wehrmacht'' ("Pemimpin dan Pemerintah Tertinggi ''[[Wehrmacht]]''"), kelak secara ringkas dipanggil "Führer" pada Mei 1942.

==="Germanic" Führer===
{{Further|Reich Germanic Raya}}

Gelaran tambahan telah diterima oleh Hitler pada 23 Jun 1941, mengisytiharkan dirinya "Führer Germanik" (''Germanischer Führer'') selain tugasnya sebagai Führer negara Jerman dan rakyat. Ini dilakukan untuk menekankan kepimpinan Hitler yang pihak Nazi gambarkan sebagai "[[ketuanan bangsa]] [[bangsa Nordik|Nordik]] - [[bahasa Jerman|Jerman]]", iaitu orang-orang seperti [[orang Norway|Norway]], [[orang Denmark|Denmark]], [[orang Sweden|Sweden]] dan [[orang Belanda|Belanda]], dan lain-lain dianggap ahli tambahan kepada [[Jerman|bangsa Jerman]], dan [[Reich Germanik Raya|niat untuk memasukkan negara-negara ini ke dalam Reich Ketiga]]. Formasi [[Waffen-SS]] dari negara-negara ini terpaksa mengaku taat setia kepada Hitler dengan memanggil beliau dengan nama ini. Pada 12 Disember 1941 ahli fasis Belanda [[Anton Mussert]] juga memanggil beliau dengan nama itu apabila mengisytiharkan kesetiaannya kepada Hitler semasa lawatan ke [[Reich Chancellery]] di Berlin. Beliau mahu memanggil Hitler sebagai ''Führer aller Germanen'' ("Führer semua Germanik"), tetapi secara peribadi Hitler lebih suka gelaran yang pertama. Ahli sejarah, [[Loe de Jong]] mengagak perbezaan antara kedua-dua: ''Führer aller Germanen'' kedudukan berasingan yang tersirat daripada peranan Hitler sebagai ''Führer und Reichskanzler des Grossdeutschen Reiches'' ("Führer dan Canselor Reich Empayar Jerman Raya"), manakala ''Germanischer Führer'' digunakan lebih sebagai satu sifat fungsi utama. Selewat tahun 1944 penerbitan propaganda sesekali juga terus merujuk beliau dengan gelaran tidak rasmi ini.

==Jawatan-jawatan kehormat Hitler==
[[Propaganda Nazi]] sesekali menggunakan beberapa gelaran kehormat apabila mengaitkan Hitler.
* '''Hakim Tertinggi Rakyat Jerman''' ({{lang-de|Oberster Richter des Deutschen Volkes}}) &ndash; Diumumkan oleh Hitler pada 30 Jun 1934 selepas peristiwa "[[Malam Pisau Panjang|Röhm-Putsch]]"
*'''Perajurit Pertama Reich Jerman''' ({{lang-de|Erster Soldat des Deutschen Reiches}}) &ndash; Gelaran ini dipakai oleh Hitler di permulaan [[Perang Dunia II]] pada 1 September 1939. Memberi ucapan [[Reichstag]] di [[Kroll Opera House]], Hitler muncul dengan  [[Feldgrau|berpakaian seragam tentera berwarna kelabu]], mengisytiharkan bahawa beliau "tidak mahu menjadi apa-apa melainkan perajurit pertama Reich Jerman", dan berikrar tidak akan menanggalkan uniformnya selagi [[Endsieg|kemenangan]] tidak dicapai.
*'''Pekerja Pertama Jerman Baru''' ({{lang-de|Erster Arbeiter des neuen Deutschland}}).
*'''Panglima Tentera Terhebat Sepanjang Zaman''' ({{lang-de|Größter Feldherr aller Zeiten}}) &ndash; Gelaran yang diberikan kepada Hitler oleh [[Generalfeldmarschall]]  [[Wilhelm Keitel]] selepas kejayaan kempen barat menentang Perancis dan negara-negara [[Benelux]] pada musim panas tahun 1940. Disingkatkan menjadi "Gröfaz."
*'''Pemimpin Tentera Eropah''' ({{lang-de|Heerführer Europas}}) &ndash; Diberikan kepada Hitler selepas permulaan [[Operasi Barbarossa]] oleh kementerian propaganda Nazi bagi menggambarkan Hitler sebagai pemimpin perjuangan benua Eropah menentang Soviet [[Bolshevik|Bolshevisme]].
*'''Pelindung Utama Pergunungan Suci''' ({{lang-de|Hoher Protektor des heiligen Berges}}) &ndash; Selepas [[Penjajahan Greece]] pada tahun 1941, para rahib Negara Monastic [[Gunung Athos]] meminta Hitler meletakkan negara tersebut dibawah perlindungan peribadinya, melihat beliau sebagai sekutu semulajadi menentang [[Bolshevik]] dan [[Yahudi]]. Hitler bersetuju, dan para rahib itu kemudiannya merujuk beliau dengan gelaran ini sehinggalah pihak berkuasa kerajaan Greece ditubuhkan semula pada pengakhiran perang.

==Penggunaan tentera selain daripada Hitler==
''Führer'' telah digunakan sebagai gelaran tentera (bandingkan Latin [[Dux]]) di Jerman sejak abad ke-18. Penggunaan istilah "Führer" dalam konteks subunit tentera bersaiz kompeni dalam Tentera Jerman dirujuk komander yang tidak mempunyai kelayakan untuk arahan tetap. Sebagai contoh, pegawai memerintah kepada satu kompeni (dan) bergelar (secara literal, Ketua Kompeni) "[[Kompaniechef]]", tetapi jika dia tidak mempunyai pangkat yang diperlukan atau pengalaman, atau hanya sementara diberikan untuk memerintah, dia secara rasmi bergelar "Kompanieführer". Oleh itu arahan operasi pelbagai formasi tentera adalah biasanya dirujuk kepada gelaran formasinya diikuti dengan gelaran ''Führer'', berkaitan dengan [[taktik jenis-misi]] yang digunakan oleh pasukan tentera Jerman. Istilah Führer juga digunakan pada peringkat yang lebih rendah, tanpa mengira pengalaman atau pangkat; sebagai contoh, ''Gruppenführer'' adalah pemimpin bagi skuad infantri (9 atau 10 orang).

Di bawah pengaruh Nazi, gelaran ''Führer'' juga digunakan dalam gelaran [[separa tentera]] (lihat [[Freikorps]]). Hampir setiap organisasi separa tentera Nazi, khususnya [[Schutzstaffel|SS]] dan [[Pasukan SA|SA]], mempunyai [[pangkat separa tentera parti Nazi]] yang menggabungkan gelaran Führer. [[SS]] termasuk [[Waffen-SS]], seperti semua organisasi separa tentera Nazi, memanggil semua ahli-ahli mereka apa-apa  kecuali Führer terendah sesuatu; dengan itu mengelirukan, "[[Gruppenführer]]" juga merupakan gelaran pangkat rasmi bagi gred tertentu Jeneral. Perkataan ''Truppenführer'' juga perkataan generik merujuk kepada mana-mana komander atau pemimpin pasukan tentera, dan boleh digunakan untuk PTT atau pegawai di pelbagai peringkat yang berbeza arahan.

==Penggunaan bahasa Jerman moden==
Di Jerman, perkataan terpencil ''Führer'' biasanya dielakkan dalam konteks politik, kerana hubungan rapat dengan institusi Nazi dan Hitler secara peribadi.

Walau bagaimanapun, istilah ''-Führer'' digunakan dalam banyak [[kata majmuk]]. Contohnya seperti ''Bergführer'' (pemandu gunung), ''Fremdenführer'' (pemandu pelancong), ''Geschäftsführer'' ([[Ketua Pegawai Eksekutif]] atau EO), ''Führerschein'' (lesen memandu), ''Führerstand'' atau ''Führerhaus'' (pemandu teksi), ''Lok(omotiv) Führer'' (pemandu kereta api), ''Reiseführer'' (buku panduan perjalanan), dan ''Spielführer'' (kapten pasukan-juga dirujuk sebagai ''Mannschaftskapitän'').

Penggunaan istilah alternatif seperti "Chef" (kata pinjaman dari Perancis, bermaksud "chief" dalam Bahasa Inggeris, contohnya ''Chef des Bundeskanzleramtes'') atau ''Leiter'', (selalunya dalam perkataan majmuk seperti ''Amtsleiter'', ''Projektleiter'' atau ''Referatsleiter'') biasanya bukan hasil daripada menggantikan perkataan "Führer", tetapi sebaliknya menggunakan istilah yang wujud sebelum pihak Nazi. Penggunaan Führer untuk dirujuk kepada seorang pemimpin parti politik jarang berlaku pada hari ini dan ''Vorsitzender'' (pengerusi) adalah istilah yang lebih umum. Walau bagaimanapun, perkataan ''Oppositionsführer'' ("pemimpin pembangkang (Parlimen)") adalah lebih biasa digunakan.

==Lihat juga==
{{Portal|Germany|Politics|Fascism|Nazi Germany}}
'''Istilah Nazi Jerman yang berasal daripada perkataan Führer'''
* [[Reichsführer-SS]]
* [[Reichsjugendführer]]
* [[Timbalan Führer]]
* [[Oberster SA-Führer]]
* [[Markas Führer]]
* [[Führerbunker]]
* [[Arahan Führer]]
* [[Führermuseum]]
* [[Führerprinzip]]
* [[Führerreserve]]
* [[Führerstadt]]
'''Lain-lain'''
* [[Senarai ungkapan Jerman dalam bahasa Inggeris]]
* [[Duce|Il Duce]]
* [[Caudillo]]
* [[Pemimpin agung]]
* [[Presiden seumur Hidup]]

==Pautan luar==
{{Wiktionary-inline|Führer}}

{{Adolf Hitler}}

{{DEFAULTSORT:Fuhrer}}
[[Kategori:Diktator]]
[[Kategori:Bahasa Jerman]]
[[Kategori:Nazi]]
[[Kategori:Pangkat tentera]]
[[Kategori:Jerman]]
[[Kategori:Perang Dunia Kedua]]
[[Kategori:Adolf Hitler]]
[[Kategori:Gelaran]]