Russja
Ir-Russja 
/ˈrʌʃə/ (għajnuna·info) (Russu: Россия), magħrufa uffiċjalment bħala l-Federazzjoni Russa[8] (Russu: Российская Федерация), hi pajjiż fit-tramuntana tal-Ewroasja.[9] Hija repubblika federali semi-presidenzjali, li tinkludi 83 suġġett (diviżjoni) federali. Mill-majjistral għal-lbiċ, ir-Russja taqsam fruntiera man-Norveġja, il-Finlandja, l-Estonja, il-Latvja, il-Litwanja u l-Polonja (it-tnejn ma' Kaliningrad Oblast), il-Bjelorussja, l-Ukrajna, il-Ġeorġja, l-Ażerbajġan, il-Każakistan, iċ-Ċina, il-Mongolja, u l-Korea ta' Fuq. Ir-Russja taqsam ukoll fruntiera marittima mal-Ġappun madwar il-Baħar ta' Okhotsk, u l-Alaska madwar l-Istrett Bering. Bi 17,075,400 kilometru kwadru (6,592,800 mi kw), ir-Russja hija l-akbar pajjiż fid-dinja u tkopri aktar minn 12.5% miż-żona tal-art abitata tad-Dinja. Ir-Russja hija wkoll l-aktar nazzjon popolat b'143 miljun ruħ (2012).[10] Testendi mal-Asja tat-Tramuntana kollha u hi mifruxa fuq disa' żoni tal-ħin. Ir-Russja tinkorpora firxa wiesgħa ta' ambjenti.
| Federazzjoni Russa Российская Федерация Rossiyskaya Federatsiya |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Innu nazzjonali: "Государственный гимн Российской Федерации" Innu Stat tal-Federazzjoni Russa |
||||||
 Il-Federazzjoni Russa (aħdar skur) u l-Krimea u Sevastopol (aħdar ċar)
|
||||||
| Belt kapitali (u l-ikbar belt) | Moska 55°45′N 37°37′E / 55.75°N 37.617°E
| |||||
| Lingwi uffiċjali | Il-lingwa uffiċjali madwar il-pajjiż hija r-Russu, iżda hemm 27 lingwi oħrajn f'diversi reġjuni | |||||
| Gvern | Repubblika semi-presidenzjali kostituzzjonali federali | |||||
| - | President | Vladimir Putin | ||||
| - | Prim Ministru | Mikhail Mishustin | ||||
| Formazzjoni | ||||||
| - | Kievan Rus' | 882 | ||||
| - | Gran Dukat ta' Moska | 1283 | ||||
| - | Tsardom tar-Russja | 16 ta' Jannar 1547 | ||||
| - | Imperu Russu | 22 ta' Ottubru 1721 | ||||
| - | RSFS Russa | 6 ta' Novembru 1917 | ||||
| - | Parti mill-Unjoni Sovjetika | 10 ta' Diċembru 1922 | ||||
| - | Federazzjoni Russa | 25 ta' Diċembru 1991 | ||||
| Erja | ||||||
| - | Total | 17,098,242 km2 (1el) 6,592,800 mil kwadru |
||||
| - | Ilma (%) | 13[1] | ||||
| Popolazzjoni | ||||||
| - | ċensiment tal-2013 | 143,400,000[2] | ||||
| - | Densità | 8.4/km2 (217) 21.5/mili kwadri |
||||
| PGD (PSX) | stima tal-2012 | |||||
| - | Total | $3.380 triljun[3] (6) | ||||
| - | Per capita | $23,549[4] (43) | ||||
| PGD (nominali) | stima tal-2012 | |||||
| - | Total | $2.014 triljun[5] (8) | ||||
| - | Per capita | $14,037[6] (50) | ||||
| IŻU (2013) |  0.788[7] (għoli) (55) |
|||||
| Valuta | rublu Russu (RUB) |
|||||
| Żona tal-ħin | (UTC +3 għal +12a) | |||||
| Kodiċi telefoniku | +7 | |||||
| TLD tal-internet | .ru .su .рф |
|||||
| 1 | eskluża +5 | |||||
L-storja tan-nazzjon bdiet b'dik tas-Slavi tal-lvant, li ħarġu bħala grupp li jintgħaraf fl-Ewropa bejn is-seklu 3 u 8 QK.[11] L-istat medjevali ta' Rus' twaqqaf fis-seklu 9 mill-gwerriera Varanġjani u d-dixxendenti tagħhom li komplew imexxuh. Fis-sena 988, l-istat adotta il-Kristjaneżmu Ortodoss mill-Imperu Biżantini,[12] u hekk bdiet is-sintesi ta' kulturi Biżantini u Slavi li ddefiniet il-kultura Russa għall-millenju li jmiss.[12]Fl-aħħar, Rus' imqasam f'numru ta' stati żgħar; Il-parti l-kbira mill-artijiet ta' Rus' invażjawhom il-Mongoli u saru tributarji tan-nomadiċi Orda tad-Deħeb. Bilmod, il-Gran Dukat ta' Moska rriunifika l-prinċipalitajiet Russi ta' madwar. B'hekk inkisbet l-indipendenza mill-Orda tad-Deħeb, u beda jiddomina l-wirt kulturali u politiku ta' Rus' ta' Kiev. Sas-seklu 18, in-nazzjon kien kiber ħafna permezz ta' konkwisti, annessjonijiet, u esplorazzjoni u sar l-Imperu Russu, li kien it-tielet l-akbar imperu fl-istorja, jibda mill-Polonja fl-Ewropa sal-Alaska fl-Amerika ta' Fuq.[13][14]
Wara r-Rivoluzzjoni Russa, ir-Repubblika Sovjetika Federattiva Soċjalista Russa saret l-akbar kostitwent li twassal għall-Unjoni Sovjetika, l-ewwel stat soċjalist kostituzzjonalment fid-dinja u superpotenza rikonoxxuta,[15] li kellha rwol deċiżiv fir-rebħa alleata fit-Tieni Gwerra Dinjija.[16][17] L-era Sovjetika rat xi wħud mill-aktar kisbiet teknoloġiċi sinifikanti fis-seklu 20, inkluż l-ewwel bniedem li mar fl-ispazju. Il-Federazzjoni Russa saret l-istat suċċessur tar-RSFS Russa wara x-xoljiment tal-Unjoni Sovjetika fl-1991, u hija rikonoxxuta bħala l-personalità legali kontinwa tal-Gvern tal-Unjoni Sovjetika.
L-ekonomija Russa hija klassifikata t-tmiem l-akbar mill-PGD nominali u s-sitt l-akbar mix-xiri tal-parità tas-saħħa. Il-minerali estensivi u r-riżorsi tal-enerġija tar-Russja, huma l-akbar riżervi fid-dinja,[18] kif ukoll għandhom wieħed mill-akbar produtturi taż-żejt u gass naturali globalment. Ir-Russja hija wieħed mill-ħames pajjiżi li għandhom l-istati tal-armi nukleari rikonoxxuta u jippossjedu l-akbar ħażna ta' armi tal-qerda tal-massa. Ir-Russja hija qawwa kbira u membru permanenti tal-Kunsill tas-Sigurtà tan-Nazzjonijiet Uniti, tal-G20, tal-Kooperazzjoni Ekonomika Asja-Paċifiku, tal-Organizzazzjoni ta' Kooperazzjoni ta' Shanghai, tal-Komunità Ekonomika Ewrasjana, tal-Organizzazzjoni għas-Sigurtà u Koperazzjoni fl-Ewropa (OSCE), tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO), u hija wkoll il-membru prinċipali tal-Istati Indipendenti tal-Commonwealth.
Il-fruntieri totali tar-Russja: 22,407 km, il-pajjiżi tal-fruntiera (14): l-Ażerbajġan 338 km; Belarus 1,312 km; Ċina (Xlokk) 4,133 km u Ċina (nofsinhar) 46 km; Estonja 324 km; Il-Finlandja 1,309 km; Ġeorġja 894 km; Każakstan 7,644 km; Korea ta' Fuq 18 km; Latvja 332 km; Il-Litwanja (Kaliningrad Oblast) 261 km; Mongolja 3,452 km; Norveġja 191 km; Polonja (Oblast ta' Kaliningrad) 209 km; Ukraina 1,944 km.
Referenzi
immodifika- ^ "The Russian federation: general characteristics". Federal State Statistics Service. Parametru mhux magħruf
|dataarkivju=injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf|aċċessdata=injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf|urlarkivju=injorat (għajnuna) - ^ http://www.gks.ru/bgd/free/B13_00/IssWWW.exe/Stg/dk04/8-0.htm
- ^ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD?order=wbapi_data_value_2012+wbapi_data_value+wbapi_data_value-last&sort=desc
- ^ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD?order=wbapi_data_value_2012+wbapi_data_value+wbapi_data_value-last&sort=desc
- ^ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD
- ^ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD/countries/1W?display=default
- ^ Nazzjonijiet Uniti, ed. (2013). "Human Development Report 2013" (PDF). Parametru mhux magħruf
|aċċessdata=injorat (għajnuna) - ^ "The Constitution of the Russian Federation". (Article 1) (bl-Ingliż). Parametru mhux magħruf
|aċċessdata=injorat (għajnuna) - ^ Encyclopædia Britannica (ed.). http://www.britannica.com/EBchecked/topic/513251/Russia. Parametru mhux magħruf
|titli=injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf|aċċessdata=injorat (għajnuna);|title=nieqes jew vojt (għajnuna) - ^ (RU) Stima Uffiċjali 1 ta' Settembru 2012.
- ^ Encyclopædia Britannica (ed.). "Russja". Parametru mhux magħruf
|aċċessdata=injorat (għajnuna) - ^ a b Washington, DC: Federal Research Division of the Library of Congress, ed. (1998). "Russia: A Country Study: Kievan Rus' and Mongol Periods" (bl-Ingliż). Parametru mhux magħruf
|kuljom=injorat (forsi ridt tuża|kunjom=minflok) (għajnuna); Parametru mhux magħruf|aċċessdata=injorat (għajnuna) - ^ Rein Taagepera (1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly (bl-Ingliż). 41: 475–504. doi:10.1111/0020-8833.00053. Parametru mhux magħruf
|kwistjoni=injorat (għajnuna) - ^ Peter Turchin, Thomas D. Hall u Jonathan M. Adams, "East-West Orientation of Historical Empires", Journal of World-Systems Research Vol. 12 (no. 2), pp. 219–229 (2006).
- ^ Jonathan R. Adelman; Cristann Lea Gibson (1 ta' Lulju 1989). Unwin Hyman (ed.). Contemporary Soviet Military Affairs: The Legacy of World War II. p. 4. Parametru mhux magħruf
|aċċessdata=injorat (għajnuna); Iċċekkja l-valuri tad-data f':|data=(għajnuna)ISBN 978-0-04-445031-3 - ^ Weinberg, G.L. (1995). Cambridge University Press (ed.). A World at Arms: A Global History of World War II. p. 264.ISBN 0-521-55879-4
- ^ Rozhnov, Konstantin, Who won World War II?. BBC.
- ^ Unesco.ru (ed.). "Commission of the Russian Federation for UNESCO: Panorama of Russia". Parametru mhux magħruf
|aċċessdata=injorat (għajnuna)